Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы (Полацак)

Помнік сакральнай архітэктуры
Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы
Пятніцкая царква
Краіна	Беларусь
Места	Полацак
Каардынаты	55°28′31.78″ пн. ш. 28°47′2.89″ у. д. / 55.4754944° пн. ш. 28.7841361° у. д. / 55.4754944; 28.7841361Каардынаты: 55°28′31.78″ пн. ш. 28°47′2.89″ у. д. / 55.4754944° пн. ш. 28.7841361° у. д. / 55.4754944; 28.7841361
Канфэсія	праваслаўе
Эпархія	Полацкая япархія^[d]
Архітэктурны стыль	Полацкая школа дойлідзтва^[d]
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы на мапе Беларусі Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы
Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы на Вікісховішчы

Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы — помнік архітэктуры XII ст. у Полацку. Знаходзілася на Задзьвіньні, у прадмесьці Бельчыцы, пры ўтоку ракі Бяльчанкі ў Дзьвіну. Твор архітэктуры Полацкай школы. У 1920—1950-я^[1] гады савецкія ўлады зруйнавалі помнік (захаваліся падмуркі). Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Царква ўваходзіла ў склад комплексу Бельчыцкага манастыра Сьвятых Барыса і Глеба.

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Будаваньне царквы вялося ў XII ст., відаць, паводле праекту дойліда Яана^[2], аўтара царквы Сьвятога Спаса.

Па Першай сусьветнай вайне на манастырскім двары разьмяшчаліся вайсковыя склады. У гэты час царкву пачалі разьбіраць на цэглу. У 1928 годзе вывучэньне помніка праводзіў І. Хозераў, які замаляваў фрагмэнты фрэскавага росьпісу.

Архітэктура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Помнік Полацкай школы дойлідзтва. Гэта быў бесслуповы 1-нэфавы аб’ём невялікіх памераў (каля 5,1 × 8 мэтраў) з прастакутнай у пляне апсыдай. З захаду да яго далучаўся прытвор. Пад усім будынкам, апроч алтарнай часткі, разьмяшчалася крыпта, якая імаверна, была пахавальняй князя Барыса Ўсяславіча. Сыстэма кладкі сьценаў з чырвонай плінфы на ружовай рашчыне цамянкі засноўвалася на чаргаваньні ўтопленых і выступаючых радоў, што было традыцыйным для сакральных будынкаў Полацкага княства таго часу. Пры невялікіх памерах царква мела манумэнтальны выгляд, які надавалі ніжэйшыя за асноўны аб’ём, апсыда і прытвор, роўныя вонкавыя лапаткі, вэртыкалі аконных праёмаў, разьмешчаных у два ярусы.

Унутраная прастора перакрывалася корабавымі скляпеньнямі. Паводле адной вэрсіі, купал адсутнічаў, паводле іншай — яго над царквой узвышаўся купал на барабане.

Галерэя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Гістарычная графіка[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Старая графіка
І. Трутнеў, 1866 г.
1866 г.
1890 г.
1907 г.

Гістарычныя здымкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Старыя здымкі
1889—1891 гг.
1900 г.
1920-я гг.
1920-я гг.

1920-я гг.
1920-я гг.
1920-я гг.
1920-я гг.

1920-я гг.
1920-я гг.
1920-я гг.
1920-я гг.

1920-я гг.
1920-я гг.
1920-я гг.
1925 г.

1928 г.
1928 г.
1928 г.
1928 г.

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ Трусаў А. Бельчыцкі манастыр // Беларускі гістарычны часопіс. № 1, 1993. С. 43.
^ Памяць: Полацк: Гіст.-дак. хроніка. — Мн.: БелЭн, 2002. С. 72.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Памяць: Полацк: Гіст.-дак. хроніка. — Мн.: БелЭн, 2002. — 912 с.: іл. ISBN 985-11-0233-4.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Царква Сьвятой Параскевы Пятніцы ў Полацку, Radzima.org

[1] Трусаў А. Бельчыцкі манастыр // Беларускі гістарычны часопіс. № 1, 1993. С. 43.

[2] Памяць: Полацк: Гіст.-дак. хроніка. — Мн.: БелЭн, 2002. С. 72.

[1]

[2]