Тэлефон

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Звычайны кнопкавы правадны тэлефон

Тэлефон (далягук, па-грэцку: τῆλε, «далёка», і φωνή, «гук») — сродак камунікацыі, які перадае і атрымлівае гук, галоўным чынам — чалавечае маўленьне. У разьвітым сьвеце зьяўляецца адной з самых звычайных бытавых прыладаў, зьяўляецца адным з найгалоўнейшых сродкаў камунікацыі для бізнэсу, прамысловасьці і дзяржаўнага кіраваньня. Слова «тэлефон» было запазычана ў мноства моваў ва ўсім сьвеце і шырока пазнавальнае з-за свайго падабенства ва ўсіх мовах.

Асноўны прынцып дзеяньня тэлефону заключаецца ў пераўтварэньні гукавых хваляў у электрычныя сыгналы і наадварот — сыгналы ў гукі. Гэтыя сыгналы распаўсюджваюцца праз тэлефонныя сеткі, часта канвэртуюцца ў электронныя і/ці аптычныя сыгналы — гэтым чынам амаль кожны тэлефон у сьвеце можа скантактавацца зь любым іншым. У кодавай табліцы Юнікод маюцца графічныя сымбалі для падкрэсьленьня інфармацыі, датычнай тэлефонаў: (U+2121), (U+260E), (U+260F) і (U+2706).

Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вяровачны тэлефон
Актор, які гуляе ролю Аляксандара Бэла зь першым тэлефонам. У адну й тую ж адтуліну прыходзілася і размаўляць, і слухаць зь яе.
Апаратны IP-тэлефон

Неэлектрычныя правобразы тэлефону[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Агулам, тэлефонам можна назваць усё, што перадае гук на вялікія адлегласьці. Першыя правобразы тэлефонаў былі мэханічнымі прыладамі, якія ў адрозьненьні ад сучасных тэлефонаў перадавалі мэханічныя хвалі (якімі зьяўляецца і гук), у той час як зараз тэлефоны маніпулююць электрамагнітнымі.

Згодна зь лістом да Peking Gazette, у 968 годзе ў Кітаі выкарыстоўваўся аналяг тэлефону, які перадаваў гук праз трубы. Вядомы доўгі час і вяровачны тэлефон, у якім дзьве дыяфрагмы былі зьвязаныя вяроўкай, празь якую ваганьні адной дыяфрагмы перадаваліся да другой.

Электрычныя прылады[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Тэлефон стаўся лягічным працягненьнем стварэньня і ўдасканаленьня электрычнага тэлеграфу. Гэтак, каталёнскі навукоўца Франсэск Сальва і Кампіліё(es) стварыў у 1804 годзе электрахімічны тэлеграф.[1] Электрамагнітны тэлеграф быў быў створаны Паўлам Шылінгам у 1832 годзе. Іншы аналягічны тэлеграф у 1833 годзе распрацавалі Карл Фрыдрых Гаўс і Вільгельм Вэбэр.

Першы камэрцыйны тэлеграф быў выраблены Вільямам Кукам і выкарыстоўваўся на чыгунцы Great Western Railway у Вялікабрытаніі. Тэлеграфная лінія працягнулася на 13 км ад лёнданскай станцыі Пэдынгтан да Вэст-Дрэйтан (зараз захад Лёндану). Ён пачаў працу 9 красавіка 1839 году.

Незалежна ад брытанскай разробкі іншы электрычны тэлеграф быў разроблены і запатэнтаваны ў ЗША ў 1837 годзе Сэм’юэлам Морзэ. Альфрэд Вэйл, ягоны асыстэнт, і сам Морзэ распрацавалі адмысловы альфабэт кадаваньня, які атрымаў назву азбука Морзэ. Першая амэрыканская тэлеграмма была адпраўленая Морзэ 6 студзеня 1838 году па 2-мільным кабэлі.

На працягу другой паловы XIX стагодзьдзя асноўнай задачай стала зрабіць магчымым адначасовую перадачу некалькіх паведамленьняў шляхам мадуляцыі сыгналаў. Аднымі з дасягнуўшых мэты былі Аляксандар Бэл і Томас Эдысан. Іх спробы стварэньня акустычнага (гарманічнага) тэлеграфу дзеля больш таннай тэлеграфіі ў выніку прывялі да стварэньня тэлефону, размоўнага тэлеграфу. 13 ліпеня 1876 году Аляксандар Бэл атрымаў патэнт на прыбор перадачы па дроце гукавога паведамленьня пры дапамозе электрычнасьці[2].

IP-тэлефанія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Разьвіцьцё тэлекамунікацыйных і сеціўных тэхналёгіяў прывяло да стварэньня лічбавых тэлефонных сетак на аснове IP пад агульнай назвай VoIP (па-ангельску: Voice over Internet Protocol — літаральна «Голас праз Інтэрнэт-пратакол»). Да студзеня 2005 году ў Японіі і Паўднёвай Карэі каля 10% карыстальнікаў перайшлі на новую лічбавую тэхналёгію.

У аснове IP-тэлефаніі ляжыць перадача зашыфраваных пакетаў праз IP-сеткі ад апаратных IP-тэлефонаў ці сафтфонаў (праграмных рэалізацыяў IP-тэлефонаў). З надыходам бесправадных сетак у IP-тэлефаніі зьявілася магчымасьць стаць канкурэнтам мабільнай тэлефоннай сувязі з-за танных ці навогул бясплатных кропак Wi-Fi.

Між тым, гэтая тэхналёгія мае сваі недахопы. Напрыклад, хоць падобныя прылады і абсталяваныя ў большасьці выпадкаў запаснымі акумулятарамі, яны працуюць ад сетак электраперадач, і ў самы патрэбны момант (няштатныя сытуацыі, катастрофы) тэлефон можа апыніцца ў непрацоўным стане, тады як звычайныя тэлефоны працуюць ад току, які падаецца праз тэлефонную лінію.

Выкарыстаньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Фіксаваных тэлефонных лініяў на 100 жыхароў, 1997—2007

Напрыканцы 2006 году ў сьвеце было 4 млрд абанэнтаў, што ўключала 1,27 млрд карыстальнікаў фіксаванай сувязі і 2,68 млрд карыстальнікаў мабільных сетак.

Кампаніі-тэлефонныя апэратары[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Асноўны артыкул: Сьпіс тэлефонных апэратараў

У некаторых краінах суіснуюць некалькі тэлефонных апэратараў (у бізнэс-сфэры звычайна «тэлекомы»[3]), паміж якімі існуе рэальная канкурэнцыя. У вышэй пазначаным асноўным артыкуле адлюстраваныя толькі тыя апэратары, якія маюць у актывах уласнае наладкаваньне і інфраструктуру, а ня тыя, якія арэндуюць.

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Jones, R. Victor Samuel Thomas von Sömmering’s «Space Multiplexed» Electrochemical Telegraph (1808-10), Harvard University website. Attributed to «Semaphore to Satellite» , International Telecommunication Union, Geneva 1965.
  2. ^ Ганна Бурак. Тэлефонная хвароба // Зьвязда : газэта. — 13 ліпеня 2011. — № 130 (26994). — С. 4. — ISSN 1990-763x.
  3. ^ Телекомы уравновесят, Ведомости  (рас.)

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Тэлефонсховішча мультымэдыйных матэрыялаў