Люіза Мішэль
| Люіза Мішэль | |
| Louise Michel | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Імя пры нараджэньні | Clémence-Louise Michel, Clémence-Louise Demahis |
| Псэўданімы | Enjolras, La Vierge Rouge |
| Нарадзілася | 29 траўня 1830 Уранкур-ля-Кот, Верхняя Марна |
| Памерла | 9 студзеня 1905 Марсэль |
| Пахаваная | Левалуа-Перэ, Францыя |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | Настаўніца, пісьменьніца, паэтка, журналіска, фэміністка, анархістка, камунарка |
| Гады творчасьці | 1861-1905 |
| Жанр | Верш, артыкул, казка, легенда, раман, успаміны, эсэ, п’еса |
| Мова | француская |
| Дэбют | 1861 |
| Значныя творы | Le Livre du jour de l’an : historiettes, contes et légendes pour les enfants, Paris (1872), Légendes et chansons de gestes canaques, Noumé (1875), L’Ère nouvelle (1887), La Commune (1898) |
| Подпіс | .svg){kind=small}
|
Люіза Мішэль (па-француску: Louise Michel; 29 траўня 1830, Уранкур-ля-Кот, Каралеўства Францыя — 9 студзеня 1905, Марсэль, Трэцяя француская рэспубліка) — француская рэвалюцыянэрка, настаўніца, пісьменьніца, паэтка, фэміністка, анархістка, франка-масонка і камунарка. Разам з Жорж Санд зьяўлялася адной зь нямногіх жанчынаў XIX стагодзьдзя, якія насілі мужчынскае адзеньне з-за сваіх фэмінісцкіх поглядаў[1].
Жыцьцяпіс
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Люіза Мішэль нарадзілася ў замку Ўранкур (Верхняя Марна) 29 траўня 1830 году[1].
Была дачкой служкі Мары-Ан Мішэль і невядомага бацькі, верагодна, сына гаспадара замка Лярана Дэмаі. Пасьля нараджэньня Люізы Ляран Дэмаі быў выдалены з замка, а Люіза выхоўвалася там, побач з сваёй маці і ў сям’і бацькоў Лярана Дэмаі, якіх яна называла сваімі бабуляй і дзядулем[2].
Да 20 гадоў Люіза насіла прозьвішча свайго дзеда Эт’ена-Шарля Дэмаі (1762-1845), які быў адвакатам у Парыскім парлямэнце і паходзіў з шляхетнай сям’і. Зь дзяцінства Люіза жыла ў клясычнай культуры, дзе дамінавала спадчына эпохі Асьветніцтва, у прыватнасьці Вальтэра і Жан-Жака Русо. Яна атрымала салідную адукацыю, да ўсяго лібэральную адукацыю і з маладосьці праяўляла альтруістычны тэмпэрамэнт[3].
У 1850 годзе сьмерць бабулі і дзядулі азнаменавала канец ейнай прыналежнасьці да багатага сацыяльнага кола. Люізе і ейнай маці прыйшлося пакінуць замак дэ Ўранкур, выстаўлены на продаж удавой і законнымі дзецьмі Лярана Дэмаі. Да таго часу вядомая ва Ўранкуры як мадэмуазель Дэмаі, Люізе прыйшлося адмовіцца ад гэтага прозьвішча, каб узяць прозьвішча сваёй маці[4].
З 1851 году яна навучалася на настаўніцкіх курсах ў Шамоне (Верхняя Марна), дзе атрымала сэртыфікат, які дазваляў ёй займацца прафэсіяй «паднастаўніцы» (кажучы сучаснай мовай настаўніцы). Адмовілася даць прысягу Напалеону III, неабходную для настаўніка, у верасьні 1852 г., ва ўзросьце 22 гадоў, яна стварыла свабодную школу ў Адэлянкуры (Верхняя Марна), дзе выкладала год, перш чым паехаць у Парыж[5].
Ліставалася з Вікторам Юго, прысьвяціла яму некалькі вершаў[6].
З 1856 г. выкладала ў школах Парыжу. Наведвала рэвалюцыйныя гурткі, была цесна зьвязаная з блянкістамі. Удзельнічала ў паўстаньнях 31 кастрычніка 1870 і 22 студзеня 1871 г. супраць «Ураду нацыянальнай абароны». Актыўная ўдзельніца Парыскай Камуны 1871, на барыкадах якой атрымала мянушку "Чырвоная панна Манмартру"[5]. Пасьля падзеньня Камуны была арыштаваная і аддадзеная вайсковаму суду. У 1873 сасланая ў Новую Каледонію; у горадзе Нумэа адкрыла школу. Аказваючы падтрымку мясцоваму племю канакоў, яна паспрабавала навучаць іх і, у адрозьненьне ад іншых чальцоў камуны, узяла іх бок у паўстаньні 1878 году. Нават паслала лідэру паўстаньня Атаі частка свайго шаліка. Пасьля амністыі 1880 году вярнулася і ўдзельнічала ў працоўным руху[7].
У 1895 годзе разам з Сэбасьцьянам Форам яна заснавала газэту Le Libertaire (Анархіст)[8].
За некалькі месяцаў да сьмерці, з кастрычніка па сьнежань 1904 году, Люіза Мішэль, якой тады было 74 гады, разам з Эрнэстам Жыро адправілася ў Альжыр зь лекцыйным турнэ[9].
Люіза Мішэль памерла ад пнэўманіі ў Марсэлі 10 студзеня 1905 году. На ейным пахаваньні ў Парыжы прысутнічала больш за 100 000 чалавек. Магіла Люізы Мішэль знаходзіцца на могілках Левалуа-Перэ, у адным з парыскіх прадмесьцяў. Магілу даглядае места. Гэтыя могілкі таксама зьяўляюцца месцам апошняга спачыну ейнага сябра і аднадумніка Тэафіля Фэрэ[10].
Фэмінізм
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Лічыцца піянэркай францускага фэмінізму[11]. У шматлікіх тэкстах падкрэсьлівала свае фэмінісцкімя памкненьні і патрабаваньні: «Жаночае пытаньне, асабліва ў цяперашні час, неаддзельнае ад пытаньня чалавецтва», «Жанчыны перш за ўсё - гэта чалавечае быдла, якое забіваюць і прадаюць», «Наша месца ў чалавецтве трэба не выпрошваць, а захопліваць»[12].
Фэмініскае змаганьне зьвязвала зь іншымі магістральнымі змаганьнямі свайго часу ― працоўным і антыімпэрыялісцкім[12].
Анархізм
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]У высылцы ў Новай Каледоніі зацікавілася ідэямі анархізму. Вярнуўшыся дамоў, пачала прапагандавапць ідэі анархізму, зьяўлялася прыхільніцай Бакуніна і Крапоткіна. У 1883 годзе зноў была арыштаваная за ўдзел у дэманстрацыі парыскіх беспрацоўных, у 1886 амніставаная. У 1890-1895 гады жыла ў эміграцыі ў Лёндане. У апошнія гады жыцьця цікавілася расейскім рэвалюцыйным рухам; вітала распачатую ў Расейскай імпэрыі рэвалюцыю[13].
Яна застаецца вядучай рэвалюцыйнай і анархісцкай фігурай у калектыўным уяўленьні Францыі. Упершыню падняўшы чорны анархісцкі сьцяг, яна папулярызавала яго ў лібэртарыянскім і анархісцкім рухах[14].
У сваіх успамінах шмат пісала пра анархізм, ейныя мэмуары ў пэўнай ступені зьяўялюцца падручнікамі па анархісцкай тэорыі і практыцы[15].
Уплыў Люізы Мішэль
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Яшчэ пры жыцьці Люіза Мішэль стала музай рэвалюцыянэраў і анархістаў. Так, у 1880 годзе каля сарака анархісцкіх актывістаў стварылі групу імя Люізы Мішэль, каб падпісваць артыкулы і адкрытыя лісты ў ліёнскай анархісцкай прэсе. Нягледзячы на тое, што сама Люіза Мішэль прасіла зьмяніць іх назоў, група працягвала свае існваньне і падпісвалася "група Люізы Мішэль"[16].
Постаць Люізы Мішэль вельмі рана набыла мітычнае вымярэньне, стала арыентырам для многіх рухаў: Камуністычнай партыі СССР з 1921 году, фэмінісцкіх рухаў з 1970-х гадоў, францускага рэспубліканізму зь 1990-х гадоў, а цяпер і квір-руху ў ЗША[17].
Сучасныя францускія левыя палітыкі (Сэгален Руаяль, Жан-Люк Мэляншон) часта прыгадваюць і цытуюць тэксты Люізы Мішэль[18].
Творы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Ейная літаратурна-публіцыстычная спадчына ўключае ў сябе некалькі тэарэтычных твораў, але перш за ўсё шматлікія вершы, раманы, легенды і казкі, у тым ліку для дзяцей, якімі яна ніколі не пераставала цікавіцца. Аднак у памяці засталася Люіза Мішэль не як пісьменьніца і паэтка, а як стваральніца «сацыяльнай рэвалюцыі»[19].
Творы, якія зьявіліся пры жыцьці Люізы Мішэль
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]• Lueurs dans l’ombre. Plus d’idiots, plus de fous. L’âme intelligente. L’idée libre. L’esprit lucide de la terre à Dieu…, Paris, 1861.
• Le Livre du jour de l’an: historiettes, contes et légendes pour les enfants, Paris, 1872.
• Légendes et chansons de gestes canaques, Nouméa, 1875.
• Louise Michel devant le 6e conseil de guerre: son arrestation par elle-même, dans une lettre au citoyen Paysant, Paris, 1880.
• Le Gars Yvon, légende bretonne, Paris, 1882.
• Nadine, Drame joué aux Bouffes du Nord le 29 avril 1882.
• Louise Michel et Jean Guêtré, Les Méprisés, grand roman de mœurs parisiennes, Paris, 1882.
• Louise Michel, 2e partie, et Jean Guêtré 1re partie, La Misère, Paris, 1882.
• Ligue internationale des femmes révolutionnaires, Appel à une réunion, Paris, 1882.
• Louise Maboul, Manifeste et proclamation de Louise Michel aux citoyennes de Paris, Paris, 1883.
• Louise Michel et Jean Winter, Le Bâtard impérial, Paris, 1883.
• Défense de Louise Michel, Bordeaux, 1883.
• L. Michel et A. Grippa, La Fille du peuple, Paris, 1883.
• Contes et légendes, Paris, 1884.
• Légendes et chants de gestes canaques, 1885.
• Les Microbes humains, Paris, 1886.
• Mémoires tome I, Paris, 1886.
• L’Ère nouvelle, pensée dernière, souvenirs de Calédonie (chant des captifs), Paris, 1887.
• Les Crimes de l’époque: nouvelles inédites, Paris, 1888.
• Lectures encyclopédiques par cycles attractifs, Paris, 1888.
• Le Coq rouge, Drame joué aux Batignolles le 19 mai 1888.
• Le Monde nouveau, Paris, 1888.
• Le Claque-dents, Paris, 1890.
• Prise de possession, Saint-Denis, 1890.
• À travers la vie, Poésies, Paris, 1894.
• La Commune, Histoire et souvenirs, Paris, 1898.
• Le Rêve (dans un ouvrage de Constant Martin), Paris, 1898.
Пасьмяротныя творы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]• Avant la Commune vol. I, préface de Laurent Tailhade, Alfortville, Librairie internationaliste, 1905.
• Louise Michel et Émile Gautier, Les Paysans, Paris.
• Je vous écris de ma nuit, correspondance générale: édition établie par Xavière Gauthier, Édition de Paris-Max Chaleil, 1999.
• Histoire de ma vie: texte établi et présenté par Xavière Gauthier, Lyon, Presses Universitaires de Lyon, 2000.
• Lettres à Victor Hugo lues par Anouk Grinberg, cédérom, Frémeaux, 2000.
• Le Livre du bagne, précédé de Lueurs dans l’ombre, plus d’idiots, plus de fous et du livre d’Hermann, texte établi et présenté par Véronique Fau-Vincenti, Presses Universitaires de Lyon, 2001.
• Lettres d'Auberive, préface et notes de Xavière Gauthier, Abbaye d'Auberive — L'Œuf sauvage, 2005.
• Légendes et chansons de gestes canaques (1875), suivi de Légendes et chants de gestes canaques (1885) et de Civilisation, texte établi et présenté par François Bogliolo, Presses Universitaires de Lyon, 2006.
• La Misère, roman de Louise Michel et Marguerite Tinayre, texte présenté par Xavière Gauthier et Daniel Armogathe, Presses Universitaires de Lyon, 2006.
• Souvenirs et aventures de ma vie, publié en feuilleton par La Vie populaire en 1905.
• Nadine, Le Coq rouge et La Grève, les trois pièces de théâtre de Louise Michel, in Au temps de l'anarchie, un théâtre de combat : 1880-1914, édité par Jonny Ebstein, Philippe Ivernel, Monique Surel-Tupin, t. 2.
• Souvenirs et aventures de ma vie: Louise Michel en Nouvelle-Calédonie, réédité en livre par Maïade éditions en 2010.
• Contes et légendes, Éditions Noir et rouge, coll. Libertés enfantines, 69 p., 2015.
• À travers la mort Mémoires inédits, 1886-1890, édition établie et présentée par Claude Rétat, La Découverte, 2015.
• La Chasse aux loups, Éditions Classiques Garnier, Coll. Classiques Jaunes, 2018.
Паэзія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]• La Marseillaise noire, Paris, 1865.
• À mes frères, prison de Versailles, 1871.
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ а б Xavier de La Fournière, Louise Michel, matricule 2182, Perrin, 1986, page 10.
- ^ Xavier de La Fournière, Louise Michel, matricule 2182, Perrin, 1986, p. 19-21.
- ^ «Louise Michel», toupie.org, https://www.toupie.org/Biographies/Michel.htm
- ^ Françoise Moser, Une héroïne: Louise Michel, Paris, Jean Vigneau, 1947, p. 17.
- ^ а б ««Chronologie de la vie de Louise Michel» sur ac-creteil.fr», https://archive.today/20121209062625/http://www.ac-creteil.fr/lycees/93/lmichelbobigny/louise/chrono/chrono.htm
- ^ Jean-Louis Debré et Valérie Bochenek, , Paris, Arthème Fayard, 2013, 374 p. (ISBN 978-2-213-67180-2), p. 119-135.
- ^ Fernand Planche, La vie ardente et intrépide de Louise Michel, Édition Tops-H. Trinquier, 2005.
- ^ Louise Michel, Xavière Gauthier, Histoire de ma vie – 2e et 3e parties, Presses universitaires de Lyon, coll. «Hors Collection», 2000, 177 p.
- ^ Dictionnaire des anarchistes: «Louise Michel», maitron-en-ligne.univ-paris1.fr
- ^ Élisabeth Claude, Louise Michel, Une grande figure de l'anarchisme. Ni vierge, Ni rouge!, drapeaunoir.org, http://ventlibertaire29.over-blog.com/article-31361275.html
- ^ Claire Auzias, Louise Michel est-elle féministe?, in Centenaire de la mort de Louise Michel: hommage à une femme d’exception, Centre régional de documentation pédagogique d’Aix-Marseille, SCÉRÉN, 2005, cndp.fr, https://www.docsity.com/fr/centenaire-de-la-mort-de-louise-michel-hommage-a-une-femme-d-exception/5058218/
- ^ а б Michel Lapierre, «Louise Michel, l’anarchiste salvatrice», Le Devoir, 21 novembre 2015, https://www.ledevoir.com/lire/455754/memoires-louise-michel-l-anarchiste-salvatrice
- ^ Marie-Pier Tardif, Ni ménagères, ni courtisanes; les femmes de lettres dans la presse anarchiste française (1885-1905) (Thèse de linguistique), Université de Lyon - Université de Québec à Montréal, 2021, https://tel.archives-ouvertes.fr/tel-03450965/document
- ^ Léo Campion, Le Drapeau noir, l'Équerre et le Compas: les anarchistes dans la franc-maçonnerie, Éditions Alternative Libertaire, 1996.
- ^ Louise Michel, Histoire de ma vie: seconde et troisième parties: Londres 1904, Presses universitaires Lyon, 2000, 177 p.
- ^ Xavière Gauthier, La Vierge rouge: biographie de Louise Michel, Éditions de Paris, 1999, https://books.google.be/books?id=28A-AQAAIAAJ
- ^ Lucie Delaporte, «D’icône soviétique à figure queer: les métamorphoses de Louise Michel», Mediapart, 9 avril 2021, https://www.mediapart.fr/journal/culture-idees/090421/d-icone-sovietique-figure-queer-les-metamorphoses-de-louise-michel
- ^ Ségolène Royal, Cette belle idée du courage, Grasset, 2013.
- ^ Christiane Passevant, «Louise Michel, la rebelle», Divergences, n° 19, mars 2010, http://divergences.be/spip.php?article1871
- Нарадзіліся 29 траўня
- Нарадзіліся ў 1830 годзе
- Нарадзіліся ў Францыі
- Францускія літаратаркі
- Францускія паэткі
- Францускія публіцысты
- Францускія анархісты
- Францускія фэміністкі
- Фэміністкі
- Францускія драматургі
- Францускія казачніцы
- Францускія масоны
- Франка-масонства
- Францускія рэвалюцыянэры
- Парыская камуна
- Францускія камунары
- Памерлі ў 1905 годзе
- Памерлі 9 студзеня
- Пахаваныя ў Францыі
- Памерлі ў Марсэлі
- Асобы Парыжу
- Асобы Марсэлю
- Новая Каледонія
- Памерлі ад пнэўманіі