Лыскаўскі замак

Славутасьць
Каралеўскі замак
Заходні вал замка
Краіна	Беларусь
Вёска	Лыскава
Каардынаты	52°51′31.55″ пн. ш. 24°38′20.36″ у. д. / 52.8587639° пн. ш. 24.6389889° у. д. / 52.8587639; 24.6389889Каардынаты: 52°51′31.55″ пн. ш. 24°38′20.36″ у. д. / 52.8587639° пн. ш. 24.6389889° у. д. / 52.8587639; 24.6389889
Тып будынка	замак
Статус	ахоўваецца дзяржавай
Стан	рэшткі валоў
Каралеўскі замак на мапе Беларусі Каралеўскі замак
Каралеўскі замак на Вікісховішчы

Лы́скаўскі за́мак — былы каралеўскі замак XV—XVIII стст. ля вёскі Лыскава Пружанскага раёну Берасьцейскай вобласьці. Рэшткі замку — помнік абарончага дойлідзтва, ахоўваецца дзяржавай.

Паводле праграмы «Замкі Беларусі» заплянаванае добраўпарадкаваньне замку, на гэтыя мэты выдзеленыя 15 мільёнаў рублёў^[1].

Апісаньне

Знаходзіцца за 0,5 км ад вёскі ва ўрочышы Гарадзішча, ля дарогі на Масевічы. Захаваліся толькі рэшткі былых умацаваньняў.

Замак знаходзіўся на правым беразе рэчкі Мухі (Шчыбы). Замчышча квадратнае ў пляне, памерам 68х68 м. Па пэрымэтры разьмешчаныя насыпныя валы. Заходні вал захаваўся параўнальна няблага да цяперашняга часу, мае шырыню 10 м, на вяршыні — пляцоўка шырынёй каля 2 м. Пасярэдзіне яе разьмяшчаўся праезд у замак. Захаваўся таксама паўднёвы вал і фрагмэнты ўсходняга. На кутах замчышча стаялі вежы-«круглікі» дыямэтрам 8 м (не захаваліся).

Вакол замку праходзіў роў, за якім быў узьведзены наступны вал вышынёй 1-1,5 м і шырынёй да 4 м (захаваліся з заходняга і паўднёвага бакоў). На адлегласьці 90 мэтраў ад замчышча разьмяшчаўся трэці, дугападобны вал і роў, што акружалі замак з поўначы, захаду і поўдня. Унутры валу месьціўся праезд, ля якога захавалася вежавае ўзвышэньне. На ўсходзе ўмацаваньне замыкалася забалочанымі берагамі ракі.

Адным зь першых дасьледаваў замак у XIX стагодзьдзі вядомы расейскі археоляг Ф. В. Пакроўскі(lt), у 1970-х — М. А. Ткачоў. Падчас раскопак выяўлены культурны пласт таўшчынёй 40 см, у якім знойдзеныя дробныя фрагмэнты паліванай кафлі, кераміка XV-XVII стагодзьдзяў, кавалкі баразьнянае цэглы з вапнай і глінянай абмазкай, іншыя прадметы. Матэрыялы раскопак захоўваюцца ў Інстытуце гісторыі АН Беларусі.

Мінуўшчына

У XVI стагодзьдзі Лыскава зьяўлялася вялікакняскім сталовым уладаньнем і ўваходзіла ў Ваўкавыскі павет Наваградзкага ваяводзтва. Мяркуюць, што замак у той час мог належаць вялікай княгіні літоўскай і каралеве польскай Боне Сфорцы^[2].

Замак амаль цалкам быў зруйнаваны ў Паўночную вайну 1700—1721 рр. У XIX стагодзьдзі фальклярыст М. Федароўскі запісаў мясцовую легенду, паводле якой замкам валодала пані Бэня (Бона). Пад час вайны між палякамі і рускімі палац быў разбураны, а Бэня, ледзьве ўратаваўшыся, пракляла тых, хто ваяваў, і месца, на якім стаяў палац, што прынёс ёй гора. З тае пары, па сьцьвярджэньні мясцовых жыхароў, па начох на палацавых валах былі чутныя енкі і плач, а часам і агонь, які згасаў з набліжэньнем чалавека^[2].

У 1706 року ля замку вяліся баявыя дзеяньні, пра што таксама захавалася мясцовае паданьне, запісанае Міхасём Федароўскім. Пасьля бойкі, калі мясцовыя жыхары хавалі забітых, двое зь іх заўважылі на трупе аднаго з жаўнераў дарагі пярсьцёнак і схацелі яго ўзяць. Ня здолеўшы зьняць пярсьцёнак з рукі, папросту адсеклі палец. Доўгі час пасьля гэтага ў вёску прыходзіў прывід бяспалага ваяра і трывожыў людзей, пакуль тыя не паклалі косткі ягонага пальца ў магілу^[2].

Паводле некаторых меркаваньняў, менавіта ў Лыскаўскім замку быў створаны выдатны помнік летапісаньня «Хроніка Быхаўца»^[2].

Крыніцы і заўвагі

^ Юрий Рубашевский, Антонина Хокимова, Николай Синкевич, Елена Жук. Где не ступала нога туриста? // Вечерний Брест. — 18 ліпеня 2012.
^ ^а ^б ^в ^г Валы былога каралеўскага замка Радзіма майго духу Праверана 6 лютага 2012 г.

Літаратура

Археалогія і нумізматыка Беларусі: Энцыклапедыя. — Менск: БелЭн, 1993. — 702 с.: іл. ISBN 5-85700-077-7.
Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Несцярчук Л.М. Замкі, палацы, паркі Берасцейшчыны Х—ХХ стагоддзяў (гісторыя, стан, перспектывы). — Мн.: БелТА, 2002. — 336 с.
М. А. Ткачёв. 1598. Остатки королевского замка // Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская область / Редкол.: С. В. Марцелев (гл. ред.) и др.. — Мн.: БелСЭ, 1990. — 424 с. — 25 000 ас. — ISBN 5-85700-017-3
Терехова В. Кто мы и откуда? // Заря. — 26 марта 1998.
Терехова В. Сказание об исчезнувшем замке // Беларуская думка. — 1998. — № 11. — С. 76—78.
Ткачоў, М. А. Абарончыя збудаванні заходніх зямель Беларусі ХІІІ—XVIII стст. / Рэд. П. А. Раппапорт. Iнстытут гiсторыi АН БССР. — Мн.: Навука і тэхніка, 1978. — 144 с. — 1050 ас.
Трусаў, А. А. Старонкі мураванай кнігі: манументальная архітэктура эпохі феадалізму і капіталізму. — Мн.: Навука і тэхніка, 1990. — 191 с. — ISBN 5-343-00601-9
Трусаў, А. А. Памятники монументального зодчества Белоруссии XI—XVII вв.: архитектурно-археологический анализ. — Мн.: Навука і тэхніка, 1988. — 160 с. — ISBN 5-343-00312-5
Туристская энциклопедия Беларуси / редкол. Г. П. Пашков [и др.]; под общ. ред. И. И. Пирожника. — Мн., 2007. — 648 с. ISBN 978-985-11-0384-9.
Церахава В. Знікшы замак каралеўскі // Раённыя будні. — 17 студзеня 1996.
Церахава В. Лыскава: праз шэсць стагоддзяў // Раённыя будні. — 20 студзеня — 14 красавіка 1998.

Вонкавыя спасылкі

Лыскаўскі замак — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[1] Юрий Рубашевский, Антонина Хокимова, Николай Синкевич, Елена Жук. Где не ступала нога туриста? // Вечерний Брест. — 18 ліпеня 2012.

[radzima-2] а ^б ^в ^г Валы былога каралеўскага замка Радзіма майго духу Праверана 6 лютага 2012 г.

[1]

[2]