Перайсьці да зьместу

Гюстаў Флябэр

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Гюстаў Флябэр
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся 12 сьнежня 1821(1821-12-12)[1][2][3][…]
Памёр 8 траўня 1880(1880-05-08)[1][2][3][…] (58 гадоў)
Пахаваны
Бацькі Ахіл Клеафас Флябэр[d][6]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці навэліст, пісьменьнік, драматург
Мова француская мова[7]
Узнагароды
Подпіс Выява аўтографу

Гюста́ў Флябэ́р (па-француску: Gustave Flaubert; 12 сьнежня 1821, Руан — 8 траўня 1880, хутар Круасэ, Кантэлё, Верхняя Нармандыя) — францускі пісьменьнік-раманіст. Аўтар раманаў «Мадам Бавары» (1856) і «Салямбо» (1862). Яго лічаць вядучым прадстаўніком літаратурнага рэалізму ў Францыі і па-за мяжой. Паводле літаратурнага тэарэтыка Карнеліе Кваса ў Флябэра рэалізм імкнецца да фармальнай дасканаласьці, таму паказаньне рэчаіснасьці звычайна нэўтральнае, а значэньне стылю падкрэсьленнае як аб’ектыўны мэтад дэманстрацыі рэчаіснасьці. Вядомы сваімі дбайным стаўленьнем да стылю і эстэтыкі. Знакаміты пісьменнік Гі дэ Мапасан быў вучнем Флябэра.

Біяграфія

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Раньняе жыцьцё і адукацыя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Дом, дзе нарадзіўся літаратар. Цяпер тут месьціцца ягоны музэй.

Флябэр нарадзіўся ў Руане ў дэпартамэнце Верхняй Нармандыі на поўначы Францыі. Ён быў другім сынам Анны Жустын Каралін, якая ў дзявоцтве мела прозьвішча Флярыё, і Ашыля-Клеофа Флябэра, які быў дырэктарам і старэйшым хірургам галоўнага шпіталю ў Руане[8]. Хлопец пачаў пісаць у раньнім веку, як вядома ажно зь веку васьмі гадоў[9].

Флябэр навучаўся ў ліцэі П’ер-Карнэль у Руане, дзе заставаўся да 1840 году. Пасьля гэтага ён накіраваўся ў Парыж, дзе навучаўся праву. Будучы літаратар быў неахайным студэнтам, а Парыж лічыў непрыемным местам. У сталіцы займеў некалькі знаёмстваў, у тым ліку сышоўся зь Вікторам Юго. Напрыканцы 1840 году ён падарожнічаў па Пірэнэях і Корсыцы. У 1846 годзе, пасьля эпілептычнага спохвату, пакінуў Парыж і кінуў вывучэньне правазнаўства.

Асабістае жыцьцё

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

З 1846 па 1854 гады Флябэр меў стасункі з паэткай Люізай Кале. Ягоныя лісты да яе захаваліся. Пасьля таго, як ён пакінуў Парыж і вярнуўся ў Круасэ блізу Руану, і пражыў там рэшту свайго жыцьця. Аднак ён час ад часу наведваў Парыж і Ангельшчыну, дзе, відавочна, меў каханку. Што тычыцца палітычных поглядаў, Флябэр апісваў сябе як «рамантычнага і лібэральнага старога дурня»[10], «разьюшанага лібэрала», нянавісьніка ўсялякага дэспатызму, які сьвяткаваў кожны пратэст любога чалавека супраць улады і манаполіяў[11][12].

Разам з блізкім сябрам Максімам Дзю Камам ён падарожнічаў па Вялікабрытаніі ў 1846 годзе. У 1849—1850 гадах выправіўся ў доўгае падарожжа на Блізкі Ўсход, наведаўшы Грэцыю і Эгіпет. У Бэйруце захварэў на сыфіліс праз сваё хаатычныя плоцевыя стасункі. У Стамбуле ў 1850 годзе літаратар спыніўся ажно на пяць тыдняў. У 1858 годзе наведаў Картаген, каб правесьці дасьледаваньні для свайго раману «Салямбо». Флябэр ніколі ня браў шлюбу і ня меў дзяцей. У лісьце да Кале ў 1852 годзе ён растлумачыў свае прычыны, чаму не жадаў мець дзяцей, сказаўшы, што ня мае жаданьня «перадаваць анікому агрэсіі і сорам жыцьця».

Партрэт Флябэра працы Эжэна Жыро.

Згодна зь біёграфам Флябэра Эмілем Фаге, ягоныя стасункі Кале былі ягонымі адзінымі сур’ёзнымі рамантычнымі адносінамі[13]. Флябэр быў працавітым пісьменьнікам, але часта скардзіўся ў сваіх лістах да сяброў на цяжкасьць сваёй працы. Ён быў блізкі з сваёй пляменьніцай Каралінай Каманвіль, а таксама меў сябраваў і ліставаўся з Жорж Санд. Часам ён наведваў сваіх знаёмых у Парыжы, як то Эміля Заля, Альфонса Дадэ, Івана Тургенева, а таксама Эдмона і Жуля дэ Ганкур.

1870-я гады былі складаным часам для літаратара. Прускія жаўнеры занялі ягоны дом падчас Франка-прускай вайны 1870 году, а ягоная маці памерла ў 1872 годзе. Па ейнай сьмерці ён трапіў у фінансавыя цяжкасьці праз банкруцтва мужа сваёй пляменьніцы. Флябэр амаль усё жыцьцё пакутаваў на вэнэрычныя хваробы. Ягонае здароўе пагаршалася, і ён памёр у Круасэ ў выніку кровазьліцьця ў мозаг у 1880 годзе ў веку 58 гадоў. Быў пахаваны на могілках Руану. Помнік яму, створаны Анры Шапю, быў усталяваны ў музэі Руану.

Творчасьць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Ягонай першай завершанай працай была новэля «Лістапад», якую ён скончыў у 1842 годзе[14].

Салямбо працы Альфонса Мухі.

У верасьні 1849 году Флябэр завяршыў першую вэрсію раману «Спакуса сьвятога Антонія». Чытаў гэты раман услых Люі Буе і Максіму Дзю Каму цягам чатырох дзён, не дазваляючы ім перарываць яго ці выказваць свае меркаваньні. Па заканчэньні чытаньня сябры прапанавалі Флябэру пусьціць з дымам рукапіс і замест гэтага сканцэнтравацца на штодзённым жыцьці, а не фантастычных тэматыках[15].

У 1850 годзе, вярнуўшыся з Эгіпту, Флябэр пачаў працу над «Мадам Бавары». Раман, які ён пісаў цягам пяці гадоў, быў апублікаваны ў часопісе Рэвю дэ Пары ў 1856 годзе. Урад накіраваў пазоў да выдаўца і аўтара, абвінавачваючы іх у амаральнасьці. Справа была разгледжаная ў наступным годзе, але абодва яны былі апраўданыя. Калі «Мадам Бавары» была апублікаваная ў кніжным выглядзе, яе сустрэлі з ухвалай. У 1858 годзе Флябэр накіраваўся у Картаген, каб назьбіраць матэрыял для свайго наступнага рамана «Салямбо». Раман быў завершаны ў 1862 годзе пасьля чатырох гадоў працы[16]. Натхняючыся часамі сваёй маладосьці, Флябэр напісаў наступную працу — «Эмацыйнае выхаваньне», якая заняла ў яго сем гадоў. Гэта быў ягоны апошні завершаны раман, апублікаваны ў 1869 годзе. Гісторыя факусуецца на рамантычным жыцьці маладога галоўнага героя Фрэдэрыка Маро ў часе рэвалюцыі 1848 году і заснаваньня Другой Францускай імпэрыі[17].

Ён стварыў няўдалы драматычны твор «Кандыдат» і апублікаваў перапрацаваную вэрсію «Спакусаў сьвятога Антонія», часткі якой былі апублікаваныя яшчэ ў 1857 годзе. У 1877 годзе Флябэр апублікаваў ў часопісах аповесьці «Простае сэрца», «Ірадыяда» і «Легенда пра сьвятога Юльяна Гасьпітальера»[18], напісаныя ў перапынках паміж працай над апошнім раманам «Бувар і Пекюшэ», пакінутым няскончаным, але аб ягоным фінале можна было меркаваць паводле захаваным аўтарскім дастаткова падрабязным накідам. Аповесьці былі напісаныя Флябэрам за некалькі гадоў да сваёй сьмерці, пасля правалу п’есы «Кандыдат» і беспасьпяховай спробы прапанаваць тэатрам п’есу «Слабая плоць». Гэта быў складаны для пісьменьніка час, выкліканы сур’ёзнымі фінансавымі праблемамі, а таксама цяжкай хваробай і ейнымі наступствамі. Сатырычны твор «Бувар і Пекюшэ» быў апублікаваны ўжо па сьмерці пісьменьніка ў 1881 годзе. Літаратар лічыў гэты твор сваім галоўным шэдэўрам, але пасьмяротная вэрсія атрымала прахалодныя водгукі. Бліскучы стыліст, які старанна адточваў склад сваіх твораў, Флябэр зрабіў вялікі ўплыў на ўсю наступную літаратуру і прывёў да яе шэраг таленавітых аўтараў, сярод якіх былі Гі дэ Мапасан і Эдмон Абу.

Спадчына

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Вокладка першага выданьня «Мадам Бавары».

Як пісьменьнік, акрамя чыстага стыліста, Флябэр быў амаль у роўнай ступені рамантыкам і рэалістам[19]. Таму прадстаўнікі розных школаў, асабліва рэалісты і фармалісты, адсочваюць свае карані ў ягонай творчасьці. Дакладнасьць, зь якой ён адаптуе свае выразы да мэты, можна заўважыць ува ўсіх ягоных творах, асабліва ў партрэтах, якія ён малюе зь фігураў сваіх асноўных герояў. Узровень, да якога слава Флябэра пашырылася па ягонай сьмерці, уяўляе сабою цікавы разьдзел у гісторыі літаратуры. Яму таксама прыпісваюць папулярызацыю колеру «тасканскі кіпарыс», які часта згадваецца ў творы «Мадам Бавары». Зграбны і дакладны стыль пісьма Флябэра зрабіў вялікі ўплыў на пісьменьнікаў ХХ стагоддзя, як то на Францу Кафку і Джона Максвэла Кутзэе.

Па выданьні ў 1856 годзе рамана «Мадам Бавары» літаратар займеў больш скандалу, чым захапленьня. Спачатку не было зразумела, што гэты раман азначае пачатак чагосьці новага, то бок дакладнага і праўдзівага адлюстраваньня жыцьця. Паступова гэты аспэкт генія Флябэра быў прыняты, і ён пачаў засьціць усе астатнія. На момант сьмерці аўтар ужо лічыўся самым уплывовым францускім рэалістам. У гэтым аспэкце ён зьдзейсьніў надзвычайны ўплыў на Гі дэ Мапасана, Эдмона дэ Ганкура, Альфонса Дадэ і Эміля Заля. Нават пасьля заняпаду рэалістычнай школы Флябэр ня страціў аўтарытэту ў літаратурнай супольнасьці, застаючыся цікавым дзякуючы сваёй глыбокай прыхільнасьці эстэтычным прынцыпам, адданасьці стылю і нястомнаму пошуку дасканалага выказваньня.

Флябэр быў аб’ектам захапленьня або прадметам вывучэньня амаль усіх вядучых літаратурных постацяў ХХ стагодзьдзя, улучна зь філёзафамі і сацыёлягамі, як то Мішэль Фуко, Ралян Барт, П’ер Бурдзьё і Жан-Поль Сартр. Апошні ў 1971 годзе апублікаваў часткова псыхааналітычны партрэт Флябэра ў працы «Ідыёт у сям’і». Жорж Пэрэк называў «Эмацыйнае выхаваньне» адным з сваіх улюбёных раманаў. Пэруанскі пісьменьнік Марыё Варгас Льёса таксама ёсьць вялікім прыхільнікам Флябэра. Акрамя працы «Вечная оргія», якая цалкам прысьвечаная мастацтву Флябэра, цікаўныя развагі пра францускага літаратара можна знайсьці ў «Лістах да маладога раманіста» Льёсы, якія былі апублікаваныя ў 2003 годзе.

Беларускія пераклады

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • Ля сцен Карфагена. Мн., 1934.
  • Саламбо / пер. В. Гардзей. Мн., 1997.

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ а б Gustave Flaubert (нід.)
  2. ^ а б Gustave Flaubert // Internet Broadway Database (анг.) — 2000.
  3. ^ а б Itaú Cultural Gustave Flaubert // Энцыкляпэдыя Ітау Культурал (парт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
  4. ^ Флобер Гюстав // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ^ а б Архіў гістарычных запісаў — 1808.
  6. ^ а б Каталёг Нямецкай нацыянальнай бібліятэкі (ням.)
  7. ^ Flaubert, Gustave // CONOR.SI
  8. ^ «Gustave Flaubert’s Life». Madame Bovary, Alma Classics edition. — С. 309. — ISBN 978-1-84749-322-4.
  9. ^ Gustave Flaubert. «The Letters of Gustave Flaubert 1830—1857». Cambridge: Harvard University Press, 1980. — ISBN 0-674-52636-8.
  10. ^ «The George Sand-Gustave Flaubert Letters». Boni and Liveright. 1921. — С. 284.
  11. ^ Weisberg, Richard H. (1984). «The Failure of the Word: The Protagonist as Lawyer in Modern Fiction». Yale University Press. — С. 89.
  12. ^ Séginger, Gisèle (2005). «Le Roman de la Momie et Salammbô. Deux romans archéologiques contre l’Histoire». Bulletin de l’Association Guillaume Budé. 1 (2): 135—151. — doi:10.3406/bude.2005.3651.
  13. ^ Flaubert, Gustave (2005). «The desert and the dancing girls». Penguin books. — С. 10—12. — ISBN 0-14-102223-X.
  14. ^ Brown, Frederick (2006). «Flaubert: a Biography». Little, Brown. — С. 115. — ISBN 0-316-11878-8.
  15. ^ Dickey, Colin (7.03.2013). «The Redemption of Saint Anthony». The Public Domain Review.
  16. ^ Basch, Sophie. «Gustave Flaubert (1821—1880)»(недаступная спасылка). BnF Shared Heritage. Bibliothèque nationale de France.
  17. ^ Hopper, Vincent F.; Grebanier, Bernard (1952). «Essentials of World Literature». Barron’s Educational Series. — С. 482. — ISBN 978-0-8120-0222-5.
  18. ^ Полухина Ю. В. Три повести Флобера: хронологическая структура, фигуры пространства и использование в произведениях образа «Слова» // Вестник Православного Свято-Тихоновского гуманитарного университета. Серия 3: Филология. Вып. 2. — 2006. — С. 124—134. — ISSN 1991-6485.
  19. ^ Gosse, Edmund (1911). «Flaubert, Gustave». Encyclopædia Britannica.

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Гюстаў_Флябэр&oldid=2611591»