Генрык Гай

Генрык Гай
	Генрык Гай
	па-польску: Henryk Julian Gay
Род дзейнасьці	архітэктар, інжынэр
Дата нараджэньня	10 студзеня 1875
Месца нараджэньня	Варшава, Царства Польскае, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці	3 кастрычніка 1936 (61 год)
Месца сьмерці	Варшава, Польшча
Месца вучобы	Інстытут цывільных інжынэраў[d] (1898);
Занятак	архітэктар
Сябра ў	Грамадзянская варта[d]
	Генрык Гай у Вікісховішчы

Генрык Юліян Гай (па-польску: Henryk Julian Gay; 10 студзеня 1875, Варшава — 3 кастрычніка 1936, Варшава) — архітэктар і інжынэр польскага паходжаньня^[1], які ў пачатку XX ст. працаваў у Расейскай імпэрыі, а потым у Польшчы.

Працаваў у стылі нэаклясыцызму^[2]. Аўтар праектаў многіх будынкаў у Варшаве, Менску, Кіеве і ў іншых месцах Расейскай імпэрыі. У міжваенны пэрыяд — ваяводзкі архітэктар у Пінску.

Біяграфія

Нарадзіўся 10 студзеня 1875 году ў Варшаве, у Царстве Польскім, сын Генрыка й Яаны (у дзявоцтве Мюлер (Müller))^[2]. Паходзіў з польскай шляхты^[1]. Ягоны дзед, Якуб Гай(pl), быў архітэктарам, спраектаваў, між іншым будынак Банка польскага ў Варшаве. Генрык Гай скончыў Рэальную школу Войцеха Гурскага^[2], вывучаў архітэктуру ў Інстытуце грамадзкіх інжынэраў у Пецярбургу, у 1898 годзе атрымаў дыплём інжынэра^[2]^[3]. Пазьней працягваў адукацыю ў Парыжы, Вене й Мюнхэне; пэўны час жыў у Італіі, Альжыры, Тунісе й г. д.^[2]

Пасьля вяртаньня з-за мяжы пачаў працу ў Варшаве^[2]. Паводле парады старэйшых калег у 1906 годзе ён пераехаў у Менск, дзе тым часам не хапала прафэсійных архітэктараў і было лягчэй зрабіць кар’еру самастойнага аўтара^[2]^[4]. У 1906—1910 гадах кіраваў будаўніча-мантажнымі працамі на будове Касьцёла Сьвятых Сымона і Алены ў Менску^[2]. З 1909 году сябра Кола архітэктараў у Варшаве^[5]. Перад Першай сусьветнай вайной удзельнічаў у працы дзьвюх архітэктурных майстэрняў. Адна зь іх знаходзілася ў Варшаве і спачатку была ў супольным уладаньні (разам зь Дзержаноўскім і Вайцяхоўскім), а пазьней ва ўладаньні Гая, на вул. Акульнік(pl). Другая суполка, «Гай, Сьвянціцкі & Co», месьцілася ў Менску, у будынку на рагу сучасных вуліцаў Карла Маркса й Леніна^[2]^[4]. Пэўны час працаваў у Менску й ягоных ваколіцах, узьвёў нямала твораў сакральнай і грамадзянскай архітэктуры. Удзельнічаў у архітэктурных конкурсах, дзе атрымаў шматлікія адзнакі й узнагароды^[2], між іншым першую прэмію ў конкурсе на праектаваньне Бесарабскага рынку(ru) ў Кіеве^[3]; да гэтага Гай меў вопыт будаўніцтва крытага рынку ў Варшаве. У 1914 годзе пераехаў у глыб Расеі^[5], пачатак Першай сусьветнай вайны сустрэў ва Ўладзівастоку. Арганізаваў там польскую калёнію й выконваў абавязкі консула. У 1918 годзе выехаў з Расеі^[5]. У 1919 годзе прыехаў у Менск, але ў тым жа годзе пакінуў Меншчыну^[4] й вярнуўся ў Варшаву^[2]. Падчас польска-савецкай вайны ўваходзіў у склад польскай Грамадзянскай варты. Праводзіў лекцыі ў Чыгуначнай школе^[2]. У міжваенны пэрыяд працаваў на пасадзе ваяводзкага архітэктара ў Пінску^[4].

Узнагароды

першая прэмія — за праект крытага рынку на Віткоўскай плошчы ў Варшаве (1904)^[2];
другая прэмія Варшаўскага Таварыства Мастацтва — за праект двухпавярховага дому ў народным стылі (1902)^[2].

Працы

Варшава

Бібліятэка Ардынацыі графаў Красіньскіх, вул. Акульнік 9/9а (разам зь Юліўшам Нагурскім, збуд. 1912—1930)^[2]^[5];
Народны дом, вул. Аградовая^[2];
Дом Эвангелічна-аўсбурскага прыходу, вул. Крэдытовая 4 (праект перабудовы, вык. 1910—1911)^[5];
Прыходзкі дом Эвангелічна-аўсбурскага прыходу, плошча Малахоўскага (праект; збуд. 1911—1912, зьнішчаны падчас Другой сусьветнай вайны^[5];
Дом чыноўнікаў Дырэкцыі чыгункі каля Віленскага вакзалу^[2];
Фабрыка Вэдэля^[2];
Фабрыка Лярдэлі, вул. Польная^[2];
Фабрыка мэблі Шчарбінскага і Траняроўскага^[2];
Мужчынская гімназія імя Мікалая Рэя Эвангелічна-аўсбурскай царквы, плошча Малахоўскага 1 (праект перабудовы, вык. 1912, будынак часткова захаваўся)^[2]^[5];
Сьвентаерская заля, вул. Сьвентаерская 4/6 (1913—1916, вул. Козьля 5) (разам з Казімерам Гадомскім і А. Фрыдманам; збуд. 1913—1916, зьнішчаная ў 1944)^[2]^[5];
Гандлёвыя залі, плошча Казімера Вялікага (Віткоўская) (1905—1908, зьнішчаны ў 1944)^[2]^[5];
Бальнічная каса, вул. Маранская^[2];
Бальнічная каса, вул. Вольская^[2];
Агульныя школы нумары 34 і 41, ул. Драўняная 6/8 (1906)^[2]^[5];
Гарадзкая школа на рагу вул. Добрай і Драўнянай^[5];
Агульная школа Таварыства мазавецкай школы, вул. Кляновая 16 (1911—1912)^[2]^[5];
Гінэкалягічна-радзільны шпіталь Сьв. Сафіі, вул. Жалезная 90 (1912)^[5];
Будынак Касы «Сацыяльнага страхаваньня» № 1, вул. Мар’янская 1 (1924—1925)^[5];
Карная турма, вул. Ракавецкая 37^[2];
Сьледчая турма, вул. Данілавіцкая^[2];
Квартал будынкаў паміж вул. Жалезнай, Крахмальнай і Севярынаў^[2];
Сувораўскі кадэцкі корпус, Уяздоўскія алеі 3 (разам зь Віктарам Юноша-Пятроўскім, каля 1900)^[2]^[5];
Морг у Празе^[5];
Дзяржаўная чыгуначная школа, вул. Хмельная 88^[5];
Агульныя школы № 49 імя Міхаліны Масьціцкай і № 51 імя кс. эпіскапа Ўладзіслава Бандурскага, вул. Шырокая 17/29 (мадыфікацыя праекту Апалёна Нянеўскага; 1903—1904, зьнішч. 1937)^[5];
Іпатэчныя аддзелы Акруговага суда ў Варшаве, вул. Капуцынская 6 (цяпер Алея «Салідарнасьці» 58) (мадыфікацыя праекту разам з М. Мажджэнскім; 1912—1913)^[2]^[5].

Менск

Дом Уніхоўскага
Дом менскага земляробчага таварыства ўзаемнага страхаваньня, сучасны будынак Міністэрства ўнутраных справаў (1913)^[6]
Дом Сьвянціцкага, (вул. Карла Маркса, 30^[7].

Іншыя

Будынкі ў Канстанціне каля Варшавы^[2];
Двор Эдварда Рачынскага ў Завадзе каля Дэмбіцы^[2];
Фабрыка «Матор» на вул. Рацлавіцкай, Маршалкоўскай у Варшаве і ў Кутне(pl)^[2];
Гатэль «Савой» ў Лодзі^[2];
Палацавая капліца ў Каванічах^[2];
Касьцёл Сэрца Хрыста й Сьвятой Дзевы Марыі, капліца й гаспадарчая забудова графа Чапскага ў Воўчкавічах каля Менску (праект у красавіку 1902, збудаваны ў 1904; зьнішчаны ў 1950-я)^[4];
Касьцёл у раёне Жбікаў(pl) ў Прушкаве каля Варшавы^[2];
Пашырэньне касьцёла ў раёне Скалімаў(pl) у Канстантыне-Язёрнай(pl) каля Варшавы^[2];
Бесарабскі рынак(ru) у Кіеве (праект; збуд. 1910—1912)^[2]^[3];
Турма ў Тыфлісе^[2].

У міжваенны пэрыяд праектаваў будынкі таксама ў Берасьці, Пінску (для дзяржаўных установаў і банкаў) і Баранавічах^[4].

Пабудовы
Дом № 19 на вул. Савецкай у Менску
Касьцёл Бездакорнага зачацьця Марыі ў Жвікаве каля Варшавы
Бесарабскі рынак ў Кіеве
Двор Эдварда Рачынскага ў Завадзе каля Дэмбіцы
Касьцёл у Воўкавічах каля Менску

Крыніцы

^ ^а ^б Знакамітыя мінчане: матэрыялы Беларус.-Пол. навук. канф., Мінск, 9 лістап. 2004 г. / Беларус. дзярж. пед. ун-т; рэдкал.: А. Вялікі, З. Вінніцкі (навук. рэд.) [і інш.]. — Мінск; Уроцлаў, 2005. — С. 67—72.
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у ^ф ^х ^ц ^ч ^ш ^э ^ю ^я ^аа ^аб ^ав ^аг ^ад ^ае ^аё ^аж ^аз ^аі ^ак ^ал ^ам K.G.. Ś.P. Henryk Julian Gay, architekt. «Architektura i Budownictwo». 12, s. 414, 1936. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Architektów Polskich (пол.)
^ ^а ^б ^в Wołodymyr Tymofijenko: Zodczi Ukrajiny kincia XVIII — poczatku XX stolit′. Biohraficznyj dowidnyk (ukr.). alyoshin.ru.
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Генрих Гай. Польский след в белорусской архитектуре
^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т A. Barański: Henryk Julian Gay. warszawa1939.pl
^ Статуя на проспекте Независимости.(недаступная спасылка) ctv.by
^ Расстраляная архітэктура

[Знакамітыя_мінчане-1] а ^б Знакамітыя мінчане: матэрыялы Беларус.-Пол. навук. канф., Мінск, 9 лістап. 2004 г. / Беларус. дзярж. пед. ун-т; рэдкал.: А. Вялікі, З. Вінніцкі (навук. рэд.) [і інш.]. — Мінск; Уроцлаў, 2005. — С. 67—72.

[a-2] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т ^у ^ф ^х ^ц ^ч ^ш ^э ^ю ^я ^аа ^аб ^ав ^аг ^ад ^ае ^аё ^аж ^аз ^аі ^ак ^ал ^ам K.G.. Ś.P. Henryk Julian Gay, architekt. «Architektura i Budownictwo». 12, s. 414, 1936. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Architektów Polskich (пол.)

[c-3] а ^б ^в Wołodymyr Tymofijenko: Zodczi Ukrajiny kincia XVIII — poczatku XX stolit′. Biohraficznyj dowidnyk (ukr.). alyoshin.ru.

[d-4] а ^б ^в ^г ^д ^е Генрих Гай. Польский след в белорусской архитектуре

[b-5] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т A. Barański: Henryk Julian Gay. warszawa1939.pl

[6] Статуя на проспекте Независимости.(недаступная спасылка) ctv.by

[7] Расстраляная архітэктура

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]