Бэрналак (бронецягнік)

Бронецягнік «Бэрналак» (па-славацку: pancierový vlak Bernolák) — імправізаваны славацкі браняваны цягнік, першы гэтакі на ўзбраеньні Славаччыны.

Чэхаславаччына

У верасьні 1938 году пасьля восеньскае мабілізацыі ў Чэхаславаччыне армія перамясьціла пяць бранаваных цягнікоў з Чэхіі ў Славаччыну, якія тамака ўтварылі Хуткую дывізію генэрала Эмінґэра.

Пасьля дэмабілізацыі на пачатку 1939 году 4 камлекты цягнікоў ад’ехалі ў Мілавіцы ў Багеміі, але пяты бронецягнік застаўся на Славаччыне, бо адмовіла тармазная сыстэма. Вагонны склад быў пабудаваны яшчэ падчас веснавой (травеньскай) мабілізацыі ў 1938 року ў адпаведнасьці зь інструкцыяй для імправізаваных бронецягнікоў, выдадзенай у 1937 годзе Міністэрствам нацыянальнай абароны. У няпоўным складзе былі толькі два баявыя вагоны, адзін папярэдні і аварыйны браняваны манэўраны паравоз з тэндэрам сэрыі 310.

Славаччына

15 сакавіка 1939 году Нямеччына настойліва патрабавала яго вяртаньня ва ўсталяваны пратэктарат. На Славаччыне такім чынам застаўся толькі адзін (ужо ўзброены) кулямётны вагон.

Малая вайна

Пасьля заняпаду Чэхаславаччыны цягнік заставаўся на Славаччыне. Ён прымаў удзел у сакавіцкіх баях 1939 году супраць вугорцаў. Славацкае войска ўжывала яго на ўсходзе Славаччыны ў раёне Міхалаўцаў.

Арыгінальную канструкцыю ўзмацнілі ў чыгуначных майстэрнях у Зволене, дзе быў хутка пабудаваны яшчэ адзін вагон-кулямёт з чатырма кулямётамі сыстэмы «Schwarzlose vz. 24». Вагон быў пабудаваны ў адпаведнасьці з праектам інжынэра Уга Вайнбэрґэра «Вэлана».

Увесь набор гэтага славацкага бронецягніка быў завершаны ў чыгуначным дэпо Врутках і на чыгуначнай станцыі ў Попрадзе. Тутака яны дапоўнілі санітарнае абсталяваньне й боепрыпасы. Адтуль яны перанесьлі склад у франтавую зону.

У якасьці рэзэрву цягнік быў разьмешчаны на чыгуначных лініях Міхалаўцы—Собранцы і Міхалаўцы—Трэбішаў. Аднак ён ня ўмешваўся ў прамыя баі. Пасьля заканчэньня канфлікту з вугорцамі склад быў пакінуты на чыгуначным дэпо ў Сьпішскай-Новай-Весі, дзе яго раззброілі і закансэрвавалі. Лякаматыў і кулямётны вагон былі адпраўленыя на рамонт у Зволен.

Польская кампанія

Рамонт, падчас якога былі ўмацаваныя спружыны шасі вагона, працягваўся да лета 1939 году. У жніўні паравоз з кулямётным вагонам вярнуўся ў Сьпішску-Нову-Вес. Тамака яны злучыліся ў поўны склад, але да гэтага часу ён застаўся бяззбройным. У пачатку верасьня 1939 году, пасьля абвяшчэньня вайны Польшчы, чыгуначны склад быў перамешчаны ў Попрад, дзе быў уключаны ў якасьці рэзэрву армейскага камандаваньня. Цягнік падпарадкоўваўся штабу матарызаванага палку ў Турчанскім Сьвятым Марціне. Гэты полк забясьпечваў цягнік баявым экіпажам стралкоў, уключаючы неабходныя боепрыпасы й запасы для ўсяго экіпажу. Такім чынам, таксама для чыгуначнікаў і машыністаў тэрмінам на 14 дзён. Згодна з назвай суполкі войскаў, цягнік атрымаў назву Бэрналак (па-славацку: Bernolák) і кодавы назоў Гарліца (па-славацку: Hrdlička).

Баявы экіпаж, уключаючы чыгуначны пэрсанал, складаўся з 46 чалавек і падафіцэраў і аднаго афіцэра матарызаванага палку, які быў камандоўцам цягніка. Узбраеньне ўсяго складу складалася зь 7 цяжкіх кулямётаў сыстэмы «Schwarzlose vz. 24», двух лёгкіх кулямётаў «vz. 26» і адной мадэлі 3,7 см «KPÚV vz. 37». Салдаты мелі асабістую зброю і 150 штук ручных гранатаў сыстэмы «Škoda». Для вагоннага складу гэтага бронецягніка была прызначаная пастаянная станцыя за чыгуначнай станцыяй Марґэцаны. Там цягнік прастойваў да 18 верасьня 1939 году, потым яго спачатку перавезьлі ў Кромпы, затым на чыгуначную станцыю Попрад, дзе ён быў раззброены.

Кансэрвацыя

Стралецкая частка экіпажу цягніка, якая складалася з жаўнераў марцінскага матарызаванага палку, пакінула склад. Каб абараніць цягнік, была пакінутая толькі вартавая дружына з унтэр-афіцэрам і чыгуначным пэрсаналам. 1 кастрычніка 1939 году бронецягнік ўжо быў зьняты з узбраеньня і быў перавезены ў чыгуначнае дэпо ў Сьпішскай-Новай-Весі. Тамака ён захоўваўся на стаянцы да траўня 1940 року, калі быў вылучаны са складу марцінскага палку як зброя і канчаткова скасаваны ўвосень 1940 году.

Вонкавыя спасылкі

Štefan Androvič. Prvé pancierové vlaky na území Slovenska (славацк.). — 1995.