Беларуская грэковіца
 | Гэты артыкул можа зьмяшчаць арыгінальнае дасьледаваньне.
Калі ласка, удасканальце артыкул, праверыўшы ўсе факты, зьмешчаныя ў артыкуле. Па мажлівасьці таксама дадайце неабходныя спасылкі на крыніцы. |
Беларуская грэко́віца, альбо Белару́скі грэ́цкі альфабэ́т — альфабэт для азначэньня беларускае мовы праз грэцкі альфабэт. Грэковіца грунтуецца на тарашкевіцы[1] і грэцкай моўнай традыцыі з даданьнем дадатковых літар законт клявіятуры Кіпру.
Табліца адпаведнасьці
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]| Кірыліца | Лацінка | Грэковіца |
|---|---|---|
| Аа | Aa | Αα |
| Бб | Bb | Μπ μπ[a] |
| Вв | Vv | Ββ |
| Гг | Hh | Γγ |
| Ґґ | Gg | Γκ γκ[b] |
| Дд | Dd | Δδ[c] |
| Ее | Je je/ie | Ηη[d] |
| Ёё | Jo jo / io | Υο υο |
| Жж | Žž | Ζ̌ζ̌ |
| Зз | Zz | Ζζ |
| Зь зь | Źź | Ζ’ ζ’[e] |
| Іі | Ii | Ιι |
| Йй | Jj | Υυ[f] |
| Кк | Kk | Κκ |
| Лл | Łł | Λλ |
| Ль ль | Ll | Λ’ λ’[g] |
| Мм | Mm | Μμ |
| Нн | Nn | Νν |
| Нь нь | Ńń | Ν’ ν’[h] |
| Оо | Oo | Οο |
| Пп | Pp | Ππ |
| Рр | Rr | Ρρ |
| Сс | Ss | Σσ |
| Сь сь | Śś | ς[i] |
| Тт | Tt | Ττ |
| Уу | Uu | Ϋϋ[j] |
| Ўў | Ŭŭ | ΰ[k] |
| Фф | Ff | Φφ |
| Хх | Ch ch | Χχ |
| Цц | Cc | Τσ τσ |
| Ць ць | Ćć | Τς τς |
| Чч | Čč | Τσ̌ τσ̌ |
| Шш | Šš | Σ̌σ̌ [l] |
| ' | ' | ' |
| Ыы | Yy | Ίί[m] |
| ь | ` | ’[n] |
| Ээ | Ee | Εε |
| Юю | Ju ju / yu | Υϋ υϋ |
| Яя | Ja ja / ia | Υα υα |
Літара Θ
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Літара Тэта (Θ θ) у клясычным правапісе перадаецца праз т[2], у наркамаўцы — праз ф, таму вымаўленьне гуку залежыць ад таго, якой нормай правапісу карыстаецца пішучы. Ніжэй прыведзены сьпіс некаторых словаў і іхны правапіс як на тарашкевіцкай грэковіцы, так і на наркамаўскай.
| Тарашкевіца | Наркамаўка | Грэковіца (тар.) | Грэковіца (нар.) |
|---|---|---|---|
| Атэізм | Атэізм | Αθειζμ | Αθειζμ |
| Рыфма[o] | Рыфма | Ρίθμα | Ρίθμα |
| Міталёгія | Міфалогія | Μιθαλυογιυα | Μιθαλογιυα |
| Тэадосія | Феадосія | Θεαδοσιυα | Θηαδοσιυα |
Заўвагі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Традыцыйны мэтад азначэньня гуку [b] у сучаснай грэцкай мове. Для азначэньня літараспалучэньня «Мп» выкарыстоўваецца μ‘π, то бок Мп з апострафам, які ідзе ўверх, пасярэдзіне.
- ^ Традыцыйны мэтад азначэньня гуку [g] у сучаснай грэцкай мове.
- ^ У сучаснай грэцкай мове азначае гук [ð].
- ^ У сучаснай грэцкай мове азначае гук [i], у старажытнасьці чытаўся як [ɛː].
- ^ Не пазначаецца, калі стаіць перад мяккай галоснай, напр. Зямля: Ζυαμλυα, але зьява: ζ’υαβα.
- ^ У сучаснай грэцкай мове азначае гук [i]. У старажытнасьці чытаўся як [y].
- ^ Не пазначаецца, калі стаіць перад мяккай галоснай, напр. лісьце: λιςτση, але вясельле: βυασηλ’λη.
- ^ Не пазначаецца, калі стаіць перад мяккай галоснай, напр. панядзелак: πανυαδζηλακ, але пагадненьне: παγαδνην’νη.
- ^ Існуе толькі ў маленькім варыянце; у грэцкай: варыянт літары сыгма (Σ σ) на канчатцы слова.
- ^ Традыцыйны грэцкі мэтад азначэньня гука [u] — Ου ου, але ў мэтах эканоміі месца і пазьбяганьня большай частцы дыякрытыкі была ўведзена спэцыяльная літара; існуе таксама ў грэцкай на Кіпры.
- ^ Прысутнічае толькі ў маленькім варыянце.
- ^ Выкарыстоўваецца для таго ж самага гуку [ʃ] на Кіпры.
- ^ Аналягічны сымбаль выкарыстоўваецца ў грэцкай для пазначэньня націску.
- ^ Апостраф, які ідзе ад верху да цэнтру. На беларускай клявіятуры адлюстроўваецца пры заціску апострафа звычайнага.
- ^ Зьяўляецца адзіным выключэньнем з правіл транслітарацыі грэцызмаў у беларускую мову.
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ https://gooseob.github.io/taraskevizatar/
- ^ Бушлякоў Ю., Вячорка В., Санько З., Саўка З. Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя. — Вільня—Менск, 2005. — 160 с.
 |