Беларуская граматыка для школ (1929)

Вокладка пятага выданьня.

«Беларуская граматыка для школ» — школьная граматыка беларускае мовы, апрацаваная Браніславам Тарашкевічам (1928) і выдадзеная ў Вільні (1929). Граматыка была пятым у Заходняй Беларусі, значна пераробленым і пашыраным выданьнем школьнае граматыкі Тарашкевіча, выдадзенай у 1918 годзе.

Зьмяненьні й дапаўненьні, унесеныя Тарашкевічам, ня ўлічвалі пастановаў, зробленых Беларускай акадэмічнай канфэрэнцыяй (1926). Разам з тым, аўтар лічыў, што праблемы «аканьня» й «правапісу чужаземных словаў» усё яшчэ застаюцца спрэчнымі.

Граматыка складалася з двух разьдзелаў-«колаў»: азнаямляльнага (56 параграфаў) і навучальнага (106 параграфаў) характараў.

Адметнасьці

Упершыню ў беларускую граматыку быў уведзены нарматыў на беларускі лацінскі альфабэт — з выкарыстаньнем «Ł» (гук [л]), «Č», «Š», «Ž» (шыпячыя гукі), «W» (гук [в]).

Выбухны гук ґ узгадваўся як такі, што «…сустракаецца рэдка і ў беларускім пісьме азначаецца літарай г з коскай над ёй з правага боку ґ»

Прапаноўваўся варыянт запісу падвойнага мяккага гуку [дз’] у выглядзе «ддз».

Ацэнкі

Ян Станкевіч адзначыў, што ў 5-м выданьні сэнс шэрагу правілаў стаў процілеглым у параўнаньні зь першымі чатырма, і адзначыў як адмоўнае тое, што Тарашкевіч ня даў навуковых тлумачэньняў да сваіх разьвязаньняў спрэчных пытаньняў беларускае граматыкі, ані ў першых чатырох, ані ў пятым выданьні. Наогул, гэтую граматыку Тарашкевіча Станкевіч адзначыў як маючую шмат русізмаў, палянізмаў і барбарызмаў, скрытыкаваў няўдалую (і нават пагоршаную) граматычную тэрміналёгію.

Літаратура

• Б. Тарашкевіч. Беларуская граматыка для школ. Вільня: Беларуская друкарня ім. Фр. Скарыны, 1929. — Выданне пятае, пераробленае і пашыранае. — Мн.: «Народная асвета», 1991 [факсімільн.].
• Ян Станкевіч. Я. Станкевіч. Б. Тарашкевіч. Беларуская граматыка для школ // Збор твораў у двух тамах. — Мн.: Энцыклапедыкс, 2002. — Т. 1. — С. 141—169. — ISBN 985-6599-46-6