Перайсьці да зьместу

Ірына Вільдэ

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Ірына Вільдэ
Ірина Вільде
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні Дарына Макаго́н
Псэўданімы Ірына Вільдэ
Нарадзілася 5 траўня 1907(1907-05-05)
Памерла 30 кастрычніка 1982(1982-10-30) (75 гадоў)
Пахаваная
Бацькі Dmytro Makohon[d]
Сужэнец Yevhen Polotniuk[d]
Дзеці Yarema Polotniuk[d]
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці пісьменьніца, навэлістка
Гады творчасьці 1930-1982
Жанр апавяданьне, навэля, раман
Мова украінская мова
Дэбют 1930
Значныя творы Метелики на шпильках (1936), Сестри Річинські (1958-1964), Життя тільки починається (1961)
Узнагароды
ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцяга СССР ордэн Дружбы народаў ордэн «Знак Пашаны»
Ганаровага грамата Прэзыдыюму Вярхоўнай Рады УССР Грамата Прэзідыума Вярхоўнага Савета УССР Нацыянальная прэмія Ўкраіны імя Тараса Шаўчэнкі

Ірына Вільдэ (па-ўкраінску: Іри́на Ві́льде), сапраўднае імя і прозьвішча — Дарына Макаго́н (укр. Дарина Дмитрівна Макогон, па мужы Палатню́к; 5 траўня 1907, Чарнаўцы, Аўстра-Вугоршчына — 30 кастрычніка 1982, Львоў, УССР) — украінская пісьменьніца. Ляўрэатка Дзяржаўнай прэміі УССР імя Т. Р. Шаўчэнкі (1965). Дэпутатка Вярхоўнага Савету Ўкраінскай ССР 2-га скліканьня[2].

Жыцьцяпіс

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Нарадзілася 5 траўня 1907 году ў Чарнаўцах ў сям’і пісьменьніка Дзьмітрыя Макагона, які паходзіў з Харосткава (Галічына), працаваў настаўнікам на Букавіне; маці была немкай. Браты: Арэст (быў сябрам Украінскай вайсковай арганізацыі, эміграваў у Нямеччыну), Багдан (быў ваенным дывізіі СС «Галічына», уцёк з Бродзкага катла, эміграваў у ЗША)[2].

З 1922 году навучалася ў Чарнавіцкай гімназіі. У сувязі з тым, што Чарнаўцы ў 1918 году былі акупаваныя Румыніяй, у 1923 годзе сям’я Макагонаў пераехала ў Станіславаў у Польскую Рэспубліку, дзе бацька стаў працаваць настаўнікам. Дарына на ўсё жыцьцё захавала любоў да букавінскага краю[2].

У Станіслававе Дарына хадзіла ў мясцовую гімназію. Пасьля заканчэньня вучобы на гуманітарным факультэце Львоўскага ўнівэрсытэту (1928—1933), працавала настаўніцай у Каламыі, а затым рэдактаркай газэты «Жіноча доля» (1933—1939)[2].

Друкавацца пачала з студэнцкіх гадоў. У 1930 годзе была апублікаванае апавяданьне маладой пісьменьніцы «Аповесьць жыцьця» (пазьней названае — «Паэма жыцьця»). На працягу 1930—1939 гадоў Вільдэ апублікавала шэраг апавяданьняў і аповесьцяў з жыцьця інтэлігенцыі, мяшчанства, навучэнскай моладзі Заходняй Украіны [3].

У 1935 годзе — упершыню пад псэўданімам Ірына Вільдэ надрукавала аповесьць «Матылькі на высокіх абцасах»[3].

Пасьля далучэньня Заходняй Украіны да УССР працягвала працаваць з добра знаёмай ёй тэмай сям’і ў буржуазным грамадзтве (раман «Паўналетнія дзеці», 1939)[3].

У 1940 годзе І. Вільдэ была прынятая ў Саюз пісьменьнікаў СССР[4].

На працягу 1945—1949 гадоў — спэцыяльная карэспандэнтка газэты «Правда Украины»[4].

У 1947 годзе Вільдэ была абраная дэпутаткай Вярхоўнага Савету Ўкраінскай ССР 2 скліканьня[4].

З 1965 па 1966 гады ўзначальвала Львоўскую арганізацыю Саюза пісьменьнікаў УССР[4].

Як старшыня Львоўскага аддзяленьня Саюзу пісьменьнікаў Украіны разам з Раманам Іванычуком, Раманам Лубкіўскім, Якавам Стэцюком, Уладзімерам Гжыцкім і кіраўніком Львоўскага аддзяленьня Саюзу мастакоў Украіны Эмануілам Мыскам яна прасіла суд адпусьціць на парукі літаратуразнаўцу і мастацтвазнаўцу Багдана Горыня, судзімага «за антысавецкую дзейнасьць». Гэта быў своеасаблівы пратэст супраць арыштаў[5].

Не абмінулі Ірыну Вільдэ шматлікія жыцьцёвыя канфлікты і праблемы (доўгі час яна хварэла на расьсеяны склероз). У 1950-я гады ейны старэйшы сын Ярэм вывучаў усходнія мовы і літаратуру і прыняў ісьлям. Максыма-малодшага сына некалькі разоў арыштоўваў КДБ (на пачатку перабудовы выехаў у ЗША, на пачатку 1990-х загінуў у аўтакатастрофе)[5].

Памерла 30 кастрычніка 1982 году ў Львове. Пахаваная на Лычакаўскіх могілках у Львове[5].

Творчасьць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Раньняя проза Ірыны Вільдэ разьвівалася перш за ўсё ў стылі нэарамантызму і сымбалізму — сучасных плыняў літаратуры. На яе паўплывалі Вольга Кабылянская і Міхаіл Яцькоў, зь якімі яна падтрымлівала асабістыя кантакты, а таксама польскія пісьменьніцы Марыя Дамброўская і Зоф’я Налкоўская. Яна таксама была знаёмая з апошнімі тэндэнцыямі ў эўрапейскім літаратурным працэсе[6].

Дамінанта раньняга стылю І. Вільдэ — навэлястычнасьць. Такі характар мае аповесьць «Матылькі на высокіх абцасах», у якой эпізоды не зьведзеныя да кампазыцыйнай цэласнасьці[7].

Вільдэ аддала даніну патрабаваньням сацрэалізму ў сваіх творах, сабраных у наступных кнігах: «Яблуні зацвіли вдруге» (1949), «Нова Лукавиця» (1953), «Життя тільки починається» (1961), «Людське тепло» (1964)[7].

Кульмінацыяй творчасьці І. Вільдэ стаў яе раман «Сестри Річинські» (кн. 1, Львоў, 1958; кн. 1—2, Кіеў, 1964; кн. 2, Львоў, 1965). Па жанры — сямейны раман-хроніка з вострым драматычным сюжэтам, які ўзнаўляе партрэт дня — панараму жыцьця Галічыны першай паловы ХХ стагодзьдзя ў адзінстве сацыяльна-бытавога, філязофскага і індывідуальна-псыхалягічнага пачаткаў праз прызму ўнікальных чалавечых лёсаў, з глыбокім веданьнем жаночай псыхалёгіі[8].

Творы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  • «Метелики на шпильках» (аповесьць, 1936)
  • «Б'є восьма» (аповесьць, 1936);
  • «Химерне серце» (зборнік навэляў, 1936);
  • «Повнолітні діти» (аповесьць, 1939);
  • «Історія одного життя» (1946);
  • «Наші батьки розійшлися» (1946);
  • «Ті з Ковальської» (1947);
  • «Її портрет» (1948);
  • «Стежинами життя» (1949);
  • «Яблуні зацвіли вдруге» (1949);
  • «Повісті та оповідання» (1949);
  • Одноактна п'єса «Сватання» (1950);
  • Раман «Повнолітні діти» (1952);
  • «Кури» (1953);
  • «Нова Лукавиця» (1953);
  • «Оповідання» (1954);
  • «На порозі» (1955);
  • Раман «Сестри Річинські» (кніга 1 — 1958; кніга 2 — 1964);
  • Собрание сочинений. — Т. 1—5. — М., 1958;
  • «Ти мене не любив» (1958);
  • «Винен тільки я» (1959);
  • «Життя тільки починається» (1961);
  • «Троянди і терня» (1961);
  • «Людське тепло» (1964);
  • Твори. — Т. 1—5. — К., 1967—1968;
  • Збірка ліричних мініатюр «Окрушини» (1969);
  • Трилогія «Метелики на шпильках» (2007)[9].

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Криса Л. Личаківський некрополь (укр.) — 2006. — С. 327. — ISBN 978-966-8955-00-6
  2. ^ а б в г Волинський К. П. Вільде Ірина // Українська літературна енциклопедія. — Т. 1. — К., 1988. — С. 321—322.
  3. ^ а б в Письменники Радянської України: біобібліографічний довідник. / Авт.-упоряд.: В. К. Коваль, В. П. Павловська. — К.: Радянський письменник, 1981. — 327 с. — С. 34—35.
  4. ^ а б в г Енциклопедія українознавства: Словникова частина: [в 11 т.] / Наукове товариство імені Шевченка; гол. ред. проф., д-р Володимир Кубійович. — Париж—Нью-Йорк: Молоде життя, 1955—1995.. Словникова частина. — Т. 1. — С. 281.
  5. ^ а б в Єфіменко Г. Г. Вільде Ірина // Енциклопедія історії України: у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін.; Інститут історії України НАН України. — Київ: Наукова думка, 2003. — Т. 1: А — В. — 688 с.: іл. — С. 557—558.
  6. ^ Гусар Ю. Цвітуть яблуні між троянд і терня: 5 травня — 105 років від дня народження письменниці Ірини Вільде / Юхим Гусар // Буковинське віче. — № 18. — 2012. — 4 травня. — С. 4.
  7. ^ а б М. М. Ільницький Вільде Ірина // Енциклопедія сучасної України, https://esu.com.ua/search_articles.php?id=34550
  8. ^ Попович Жанна Ірина Вільде не була дикою // Дзеркало тижня. — 2006. — № 25. — 1—7 липня.
  9. ^ Шевченківські лауреати 1962—2001: Енциклопедичний довідник. — К., 2001. — С. 74—75.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Ірына_Вільдэ&oldid=2400804»