Вольга Кабылянская

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Вольга Кабылянская
Ольга Кобилянська
Olha-kobylyanska.jpg
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася 27 лістапада 1863
Гура-Гумора, цяпер Румынія
Памерла 21 сакавіка 1942
Чарнаўцы
Пахаваная Чарнаўцы, Украіна
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці пісьменьніца, фэміністка
Гады творчасьці 1880—1942
Мовы украінская, Нямецкая
Дэбют 1880
Значныя творы Valse mélancolique (1894), Земля (1895—1901), Царівна (1895), В неділю рано зілля копала… (1908), Апостол черні (1926)

Вольга Кабылянская (па-украінску: О́льга Кобиля́нська; 27 лістапада 1863, м. Гура-Гумора, цяпер Румынія - 21 сакавіка 1942, Чарнаўцы, Украіна) - украінская пісьменьніца-мадэрністка, удзельніца фэмінісцкага руху ў Букавіне.

Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Бацька, дробны чыноўнік Юльян Якаўлевіч Кабылянскі, нарадзіўся ў Галічыне. Належаў да шляхецкага роду, які меў свой герб і паходзіў з Прыдняпроўя. Маці, Марыя Вэрнэр, паходзіла з апалячанай нямецкай сям'і. Ейным сваяком быў вядомы нямецкі паэт-рамантык Захарыяс Вэрнэр. Праз любоў да свайго мужа Марыя Вэрнэр вывучыла ўкраінскую мову, прыняла грэка-каталіцкую веру і выхоўвала ўсіх дзяцей у любові да Украіны. Брат Вольгі Сьцяпан быў жывапісцам (сярод яго твораў — партрэты сястры). Яшчэ адзін брат — Юльян — праславіўся як філёляг[1]. Вольга скончыла 4 клясы пачатковай школы, яна марыць аб далейшай адукацыі, якая ў той час была недаступнай для жанчынаў. Таму маладая Вольга настойліва набывае веды самастойна: карыстаецца падручнікамі братоў, прыслухоўваецца да іх гутарак і дыскусіяў, шмат чытае. У гэты пэрыяд яе пачынае цікавіць жаночае пытаньне і праблемы эмансіпацыі[2]. Тады ж Вольга Кабылянская робіць першыя літаратурныя крокі — вядзе дзёньнік па-нямецку, пішы вершы па-нямецку і па-польску[3]. У 1881 г. знаёміцца з сям'ёй лекара Акунеўскага і пачынае сябраваць зь ягонай дачкой Сафіяй. Менавіта яна паўплывала на пісьменьніцу ў выбары асноўнай мовы працы. «Загаварыла са мной па-ўкраінску, пераконваючы, што мне трэба пісаць не па-нямецку, а для свайго народа — па-ўкраінску, навучыла фанэтыкай пісаць, надавала ўкраінскіх кнігаў», — згадвае Вольга Кабылянская ў аўтабіяграфіі[4]. У 1883 г. Сафія Акунеўская знаёміць Вольгу з фэміністкай і пісьменьніцай Натальляй Кобрынскай, якая таксама моцна паўплывае на погляды Вольгі Кабылянскай[5].

З 1891 году жыве ў Чарнаўцах. З гэтым местам пісьменьніца зьвязала жыцьцё да сьмерці.

Творчасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Першыя творы пісала па-нямецку: «Hortense, oder Ein Bild aus einem Madchenleben» (Гартанза, альбо нарыс зь жыцьця адной дзяўчыны, 1880), «Schicksal oder Wille» (Доля ці воля, 1883)[6]. Паступова пад уплывам блізкага атачэньня, асабліва сяброўкі Сафіі Акунеўскай, перайшла цалкам на ўкраінскую мову.

У 1894 г. стала адной з ініцыятарак стварэньня Таварыства рускіх жанчынаў у Букавіне («Товариства руських жінок на Буковині»). Мэта дзейнасьці руху была апісаная В. Кабылянскай ў брашуры «Дещо про ідею жіночого руху», у якой яна зьвярнула ўвагу на праблемы жанчынаў сярэдняй клясы, адстойвала іх роўныя правы і права на годнае жыцьцё[7]. Таму ўжо ў раньніх тэкстах пісьменьніца шмат піша пра лёс жанчыны, апісвае ейны духоўны сьвет на фоне сацыяльных праблемаў, падкрэсьлівае іх права шукаць уласнае шчасьце («Гортенза», «Вона вийшла заміж», «Людина», «Царівна»)[8]. Да ўсяго В. Кабылянская закранае маральныя праблемы адукаваных жанчынаў, прадстаўніцаў украінскай інтэлігенцыі. Наагул тэма інтэлігенціі прысутнічае ва ўсёй творчасьці пісьменьніцы — ад раньніх апавяданьняў (канец 19 ст.) да раману «Апостол черні» (1926).

Вёска і сацыяльна-псіхалягічныя і маральна-этычныя праблемы, зьвязаныя зь вясковым жыцьцём - другі кірунак творчасьці В. Кабылянскай[9]. Зь дзёньнікаў пісьменьніцы бачна, што ў другой палове 1880-х яна разважала пра лёс вяскоўцаў, пра пранікненьне ў іх жыцьцё сацыялісцкіх ідэяў[10]. У аповесьці «Жабрачка» (1895) аўтарка упершыню паказала чалавека з народу, які апынуўся бяз сродкаў да існаваньня і, які жыве з міласьціні. У сярэдзіне 1890-х В. Кабылянская пастаянна зьвяртаецца да тэмы вёскі, чаму садзейнічалі шчыльнцыя кантакты зь вяскоўцамі, у прыватнасці зь вёскі Дымка (напрыклад, тэма страшнага братазабойства, апісаная ў аповесьці «Зямля», была запазычаная з рэальных падзеяў вёскі). Вясковую тэму пісьменьніца асьвятляе і ў такіх творах, як «Банк рустикальний», «На полях», «У св. Івана», «Час», «Некультурна»[11].

У многіх тэкстах пісьменьніцы адчуваецца ўплыў сымбалізму («Valse mélancolique», «Сниться», «Пресвятая Богородице, помилуй нас!»). В. Кабылянская належыць да мадэрнісцкай плыні ўкраінскай літаратуры[12].

Творы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Па-ўкраінску:[13]

● Картинки з життя Буковини (1885) — апавяданьні.

● Видиво (1885) — алегарычныя замалёўка.

● Голубка і дуб (1886) — алегарычная замалёўка.

● Вона вийшла заміж (1886—1887) — апавяданьні.

● Людина (1886) — аповесьць.

● Природа (1887) — навэля.

● Жебрачка (1888).

● У св. Івана (1890) — апавяданьні.

● Impromtu phantasie (1894).

● Valse mélancolique (1894).

● Рожі (1896) — мініацюра.

● Він і вона (1895) — апавяданьні.

● Час (1895).

● Битва (1895).

● У св. Івана (1895) — апавяданьні.

● Банк рустикальний (1895) — апавяданьні.

● Земля (1895—1901) — аповесьць.

● Аристократка (1896).

● Некультурна (1897) — навэля.

● Поети (1897) — мініацюра.

● Слово зворушенного серця.

● Царівна (1895).

● Що я любив (1896) — мініацюра, апавяданьні.

● Покора (1898).

● Акорди (1898).

● На полях (1898) — апавяданьні.

● Там звізди пробивались (1900) — мініацюра.

● Під голим небом (1900) — нарыс.

● Смутно колишуться сосни (1901) — мініацюра.

● Мої лілеї (1901) — мініацюра.

● Самітно мені на Русі (1902) — мініацюра.

● Осінню (1902).

● За готар (1903) — апавяданьні.

● До світа (1903).

● Ніоба (1905) — аповесьць.

● В долах (1907) — мініацюра.

● В неділю рано зілля копала… (1908).

● Весняний акорд (1910) — мініацюра.

● Через кладку (1911) — раман.

● За ситуаціями (1913).

● Юда (1917).

● Лист засудженого вояка до своєї жінки (1917).

● Назустріч долі (1917).

● Сниться (1917).

● Василка (1922).

● Вовчиха (1923) — апавяданьні.

● Зійшов з розуму (1923).

● Апостол черні (1926) - раман.

● Але Господь мовчить… (1927).

● Пресвятая Богородиця, помилуй нас! (1928).

● Не смійтесь (1933).


Па-нямецку:[14]

● "Hortense, oder Ein Bild aus einem Madchenleben" ("Гартанза, альбо нарыс зь жыцьця адной дзяўчыны") (1880),

● "Schicksal oder Wille" ("Доля ці воля") (1883),

● "Ein Lebensbild aus der Bukowina" ("Малюнак зь жыцьця Букавіны") (1885),

● "Sie hat geheiratet" ("Яна выйшла замуж") (1887).

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Вознюк В. Ольга Кобилянська. — Х.: Фоліо, 2012.
  2. ^ Гундорова Т. Femina melancholica. Стать і культура в гендерній утопії Ольги Кобилянської. — К. : Критика, 2002.
  3. ^ Зачарована казка життя Ольги Кобилянської: монографія / Г. Д. Левченко. — Київ: Книга, 2008.
  4. ^ Врублевська В. Шарітка з Рунгу. Біографічний роман про Ольгу Кобилянську. — К. : Видавничий центр «Академія», 2007.
  5. ^ Гундорова Т. Марлітівський стиль: жіноче читання, масова література і Ольга Кобилянська // Гендерна перспектива. — К.: Факт, 2004.
  6. ^ Гоцур Л. В. Ольга Кобилянська в українсько-німецьких взаєминах: дис. канд. філол. наук: 10.01.03 / Л. В. Гоцур ; КДПІ ім. М. П. Драгоманова. — К., 1992.
  7. ^ Гундорова Т. Марлітівський стиль: жіноче читання, масова література і Ольга Кобилянська // Гендерна перспектива. — К.: Факт, 2004.
  8. ^ Ушкалов Л. Урок 41 «Ось ти, і жий!» Вступ до філософії українського фемінізму // Що таке українська література: есеї. — Львів : ВСЛ, 2015.
  9. ^ Зачарована казка життя Ольги Кобилянської: монографія / Г. Д. Левченко. — Київ: Книга, 2008.
  10. ^ Павлишин М. Ольга Кобилянська: прочитання. — Х.: Акта. — 360 с.
  11. ^ Зачарована казка життя Ольги Кобилянської: монографія / Г. Д. Левченко. — Київ: Книга, 2008.
  12. ^ Павлишин М. Ольга Кобилянська: прочитання. — Х.: Акта. — 360 с.
  13. ^ Кобилянська Ольга Юліанівна // Українська музична енциклопедія. Т. 2: [Е – К] / Гол. редкол. Г. Скрипник. — Київ : Видавництво Інституту мистецтвознавства, фольклористики та етнології НАН України, 2008. — С. 444-445.
  14. ^ Вознюк В. Ольга Кобилянська. — Х.: Фоліо, 2012.


Wiki letter w.svg

Дзеля паляпшэньня артыкулу неабходна:
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Вольга_Кабылянская&oldid=2308760»