Вольга Кабылянская
Вольга Кабылянская | |
Ольга Кобилянська | |
![]() | |
Асабістыя зьвесткі | |
---|---|
Нарадзілася | 27 лістапада 1863 Гура-Гумора, цяпер Румынія |
Памерла | 21 сакавіка 1942 Чарнаўцы |
Пахаваная | Чарнаўцы, Украіна |
Літаратурная дзейнасьць | |
Род дзейнасьці | пісьменьніца, фэміністка |
Гады творчасьці | 1880—1942 |
Мовы | украінская, Нямецкая |
Дэбют | 1880 |
Значныя творы | Valse mélancolique (1894), Земля (1895—1901), Царівна (1895), В неділю рано зілля копала… (1908), Апостол черні (1926) |
Вольга Кабылянская (па-украінску: О́льга Кобиля́нська; 27 лістапада 1863, м. Гура-Гумора, цяпер Румынія - 21 сакавіка 1942, Чарнаўцы, Украіна) - украінская пісьменьніца-мадэрністка, удзельніца фэмінісцкага руху ў Букавіне.
Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Бацька, дробны чыноўнік Юльян Якаўлевіч Кабылянскі, нарадзіўся ў Галічыне. Належаў да шляхецкага роду, які меў свой герб і паходзіў з Прыдняпроўя. Маці, Марыя Вэрнэр, паходзіла з апалячанай нямецкай сям'і. Ейным сваяком быў вядомы нямецкі паэт-рамантык Захарыяс Вэрнэр. Праз любоў да свайго мужа Марыя Вэрнэр вывучыла ўкраінскую мову, прыняла грэка-каталіцкую веру і выхоўвала ўсіх дзяцей у любові да Украіны. Брат Вольгі Сьцяпан быў жывапісцам (сярод яго твораў — партрэты сястры). Яшчэ адзін брат — Юльян — праславіўся як філёляг[1]. Вольга скончыла 4 клясы пачатковай школы, яна марыць аб далейшай адукацыі, якая ў той час была недаступнай для жанчынаў. Таму маладая Вольга настойліва набывае веды самастойна: карыстаецца падручнікамі братоў, прыслухоўваецца да іх гутарак і дыскусіяў, шмат чытае. У гэты пэрыяд яе пачынае цікавіць жаночае пытаньне і праблемы эмансіпацыі[2]. Тады ж Вольга Кабылянская робіць першыя літаратурныя крокі — вядзе дзёньнік па-нямецку, пішы вершы па-нямецку і па-польску[3]. У 1881 г. знаёміцца з сям'ёй лекара Акунеўскага і пачынае сябраваць зь ягонай дачкой Сафіяй. Менавіта яна паўплывала на пісьменьніцу ў выбары асноўнай мовы працы. «Загаварыла са мной па-ўкраінску, пераконваючы, што мне трэба пісаць не па-нямецку, а для свайго народа — па-ўкраінску, навучыла фанэтыкай пісаць, надавала ўкраінскіх кнігаў», — згадвае Вольга Кабылянская ў аўтабіяграфіі[4]. У 1883 г. Сафія Акунеўская знаёміць Вольгу з фэміністкай і пісьменьніцай Натальляй Кобрынскай, якая таксама моцна паўплывае на погляды Вольгі Кабылянскай[5].
З 1891 году жыве ў Чарнаўцах. З гэтым местам пісьменьніца зьвязала жыцьцё да сьмерці.
Творчасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Першыя творы пісала па-нямецку: «Hortense, oder Ein Bild aus einem Madchenleben» (Гартанза, альбо нарыс зь жыцьця адной дзяўчыны, 1880), «Schicksal oder Wille» (Доля ці воля, 1883)[6]. Паступова пад уплывам блізкага атачэньня, асабліва сяброўкі Сафіі Акунеўскай, перайшла цалкам на ўкраінскую мову.
У 1894 г. стала адной з ініцыятарак стварэньня Таварыства рускіх жанчынаў у Букавіне («Товариства руських жінок на Буковині»). Мэта дзейнасьці руху была апісаная В. Кабылянскай ў брашуры «Дещо про ідею жіночого руху», у якой яна зьвярнула ўвагу на праблемы жанчынаў сярэдняй клясы, адстойвала іх роўныя правы і права на годнае жыцьцё[7]. Таму ўжо ў раньніх тэкстах пісьменьніца шмат піша пра лёс жанчыны, апісвае ейны духоўны сьвет на фоне сацыяльных праблемаў, падкрэсьлівае іх права шукаць уласнае шчасьце («Гортенза», «Вона вийшла заміж», «Людина», «Царівна»)[8]. Да ўсяго В. Кабылянская закранае маральныя праблемы адукаваных жанчынаў, прадстаўніцаў украінскай інтэлігенцыі. Наагул тэма інтэлігенціі прысутнічае ва ўсёй творчасьці пісьменьніцы — ад раньніх апавяданьняў (канец 19 ст.) да раману «Апостол черні» (1926).
Вёска і сацыяльна-псіхалягічныя і маральна-этычныя праблемы, зьвязаныя зь вясковым жыцьцём - другі кірунак творчасьці В. Кабылянскай[9]. Зь дзёньнікаў пісьменьніцы бачна, што ў другой палове 1880-х яна разважала пра лёс вяскоўцаў, пра пранікненьне ў іх жыцьцё сацыялісцкіх ідэяў[10]. У аповесьці «Жабрачка» (1895) аўтарка упершыню паказала чалавека з народу, які апынуўся бяз сродкаў да існаваньня і, які жыве з міласьціні. У сярэдзіне 1890-х В. Кабылянская пастаянна зьвяртаецца да тэмы вёскі, чаму садзейнічалі шчыльнцыя кантакты зь вяскоўцамі, у прыватнасці зь вёскі Дымка (напрыклад, тэма страшнага братазабойства, апісаная ў аповесьці «Зямля», была запазычаная з рэальных падзеяў вёскі). Вясковую тэму пісьменьніца асьвятляе і ў такіх творах, як «Банк рустикальний», «На полях», «У св. Івана», «Час», «Некультурна»[11].
У многіх тэкстах пісьменьніцы адчуваецца ўплыў сымбалізму («Valse mélancolique», «Сниться», «Пресвятая Богородице, помилуй нас!»). В. Кабылянская належыць да мадэрнісцкай плыні ўкраінскай літаратуры[12].
Творы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Па-ўкраінску:[13]
● Картинки з життя Буковини (1885) — апавяданьні.
● Видиво (1885) — алегарычныя замалёўка.
● Голубка і дуб (1886) — алегарычная замалёўка.
● Вона вийшла заміж (1886—1887) — апавяданьні.
● Людина (1886) — аповесьць.
● Природа (1887) — навэля.
● Жебрачка (1888).
● У св. Івана (1890) — апавяданьні.
● Impromtu phantasie (1894).
● Valse mélancolique (1894).
● Рожі (1896) — мініацюра.
● Він і вона (1895) — апавяданьні.
● Час (1895).
● Битва (1895).
● У св. Івана (1895) — апавяданьні.
● Банк рустикальний (1895) — апавяданьні.
● Земля (1895—1901) — аповесьць.
● Аристократка (1896).
● Некультурна (1897) — навэля.
● Поети (1897) — мініацюра.
● Слово зворушенного серця.
● Царівна (1895).
● Що я любив (1896) — мініацюра, апавяданьні.
● Покора (1898).
● Акорди (1898).
● На полях (1898) — апавяданьні.
● Там звізди пробивались (1900) — мініацюра.
● Під голим небом (1900) — нарыс.
● Смутно колишуться сосни (1901) — мініацюра.
● Мої лілеї (1901) — мініацюра.
● Самітно мені на Русі (1902) — мініацюра.
● Осінню (1902).
● За готар (1903) — апавяданьні.
● До світа (1903).
● Ніоба (1905) — аповесьць.
● В долах (1907) — мініацюра.
● В неділю рано зілля копала… (1908).
● Весняний акорд (1910) — мініацюра.
● Через кладку (1911) — раман.
● За ситуаціями (1913).
● Юда (1917).
● Лист засудженого вояка до своєї жінки (1917).
● Назустріч долі (1917).
● Сниться (1917).
● Василка (1922).
● Вовчиха (1923) — апавяданьні.
● Зійшов з розуму (1923).
● Апостол черні (1926) - раман.
● Але Господь мовчить… (1927).
● Пресвятая Богородиця, помилуй нас! (1928).
● Не смійтесь (1933).
Па-нямецку:[14]
● "Hortense, oder Ein Bild aus einem Madchenleben" ("Гартанза, альбо нарыс зь жыцьця адной дзяўчыны") (1880),
● "Schicksal oder Wille" ("Доля ці воля") (1883),
● "Ein Lebensbild aus der Bukowina" ("Малюнак зь жыцьця Букавіны") (1885),
● "Sie hat geheiratet" ("Яна выйшла замуж") (1887).
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Вознюк В. Ольга Кобилянська. — Х.: Фоліо, 2012.
- ^ Гундорова Т. Femina melancholica. Стать і культура в гендерній утопії Ольги Кобилянської. — К. : Критика, 2002.
- ^ Зачарована казка життя Ольги Кобилянської: монографія / Г. Д. Левченко. — Київ: Книга, 2008.
- ^ Врублевська В. Шарітка з Рунгу. Біографічний роман про Ольгу Кобилянську. — К. : Видавничий центр «Академія», 2007.
- ^ Гундорова Т. Марлітівський стиль: жіноче читання, масова література і Ольга Кобилянська // Гендерна перспектива. — К.: Факт, 2004.
- ^ Гоцур Л. В. Ольга Кобилянська в українсько-німецьких взаєминах: дис. канд. філол. наук: 10.01.03 / Л. В. Гоцур ; КДПІ ім. М. П. Драгоманова. — К., 1992.
- ^ Гундорова Т. Марлітівський стиль: жіноче читання, масова література і Ольга Кобилянська // Гендерна перспектива. — К.: Факт, 2004.
- ^ Ушкалов Л. Урок 41 «Ось ти, і жий!» Вступ до філософії українського фемінізму // Що таке українська література: есеї. — Львів : ВСЛ, 2015.
- ^ Зачарована казка життя Ольги Кобилянської: монографія / Г. Д. Левченко. — Київ: Книга, 2008.
- ^ Павлишин М. Ольга Кобилянська: прочитання. — Х.: Акта. — 360 с.
- ^ Зачарована казка життя Ольги Кобилянської: монографія / Г. Д. Левченко. — Київ: Книга, 2008.
- ^ Павлишин М. Ольга Кобилянська: прочитання. — Х.: Акта. — 360 с.
- ^ Кобилянська Ольга Юліанівна // Українська музична енциклопедія. Т. 2: [Е – К] / Гол. редкол. Г. Скрипник. — Київ : Видавництво Інституту мистецтвознавства, фольклористики та етнології НАН України, 2008. — С. 444-445.
- ^ Вознюк В. Ольга Кобилянська. — Х.: Фоліо, 2012.
- Украінскія літаратаркі
- Фэміністкі
- Нарадзіліся ў 1863 годзе
- Нарадзіліся ў Румыніі
- Асобы на марках
- Мадэрністы
- Людзі, у гонар якіх названыя вуліцы
- Нямецкамоўныя літаратары
- Букавіна
- Памерлі ў 1942 годзе
- Украінскія літаратары
- Нарадзіліся 27 лістапада
- Памерлі 21 сакавіка
- Памерлі ў Чарнаўцах
- Пахаваныя ў Чарнаўцах
- Асобы Чарнаўцоў