Канфлікт

Канфлі́кт (лац. conflictus — сутыкненьне) — супрацьдзеяньне супрацьлеглых зацікаўленасьцяў, поглядаў і сілаў.

На пачатку ХІХ стагодзьдзя нямецкі філёзаф Георг Гэгель распрацаваў тэорыю канфлікту, паводле якой «супрацьлегласьць, якая існуе ў сытуацыі» стварае магчымасьць і патрэбу супрацьборства. Спосабамі вырашэньня і ўпарадкавананьня служаць: перамовы, кампраміс, зварот у суд, пошук узаемных і агульных зацікаўленасьцяў. Разгортваецца празь дзейнаснае зацісканьне адным бокам зацікаўленасьцяў другога.

Віды

• Паводле прадмету: веравызнавальны, гаспадарчы, грамадзкі, грамадзянскі, ідэалягічны і сямейна-побытавы.
• Паводле дзейнікаў: унутрыасабовы, унутрыгрупавы, міжасабовы, між асобай і суполкай, міжгрупавы і міжнародны.
• Паводле распаўсюджаньня: мясцовы, абласны, краёвы, міждзяржаўны і сусьветны.
• Паводле прызначэньня: збудавальны — прыбірае хібы грамадзкага ладу і супольнасьці; разбуральны — абніжае спраўнасьць грамадзкага ладу і супольнасьці.
• Паводле ўстаналеньняў: устаноўчы (інстытуцыйны) — вядзецца ў межах дзейных грамадзкіх устанаўленьняў; пазаўстаноўчы (пазаінстытуцыйны) — разыходзіцца зь існымі грамадзкімі ўстанаўленьнямі каштоўнасьцяў і нормаў (дзяржаўны пераварот і путч).
• Паводле мірнасьці: прымірымы і непрымірымы.
• Паводле адкрытасьці: яўны і скрыты.

Становішчы

Пры імкненьні да перавагі адзін бок аказвае націск на другі, каб самасьцьвердзіцца. Спробы дамагчыся перавагі праяўляюцца загадам і пагрозай, рэзкім несправядлівым асуджэньнем і абвінавачаньнем, насьмешкай і саркастычнай заўвагай. У выніку пачуцьцё прыніжэньня супрацьлеглага боку можа выклікаць сутычку.

• Паблажлівае стаўленьне. Удаваньне добразычлівасьці.
• Выхваленьне. Аповед пра несапраўдны посьпех і дасягненьне выклікае зайздрасьць і раздражненьне.
• Навязваньне парады. Выстаўленьне адрасата бездапаможнай ахвярай.
• Перабіваньне суразмоўцы. Пазначэньне іншага меркаваньня ў якасьці менш істотнага і нявартага выслухоўваньня.
• Безапэляцыйнасьць. Катэгарычнае выказваньне, пры якім няма шанцу агучыць сваё меркаваньне. Такі загон у кут схіляе да адчайнай і агрэсіўнай абароны.
• Утойваньне зьвестак. Скрытасьць патрэбнай для выжываньня інфармацыі спараджае стан трывогі.
• Неэтычныя паводзіны. Перакрэсьліваньне агульнапрынятых правілаў, нормаў маралі і жыцьцёвых перакананьняў іншых людзей.
• Паджартоўваньне. Надзвычай едкія жарты з асьмяяньнем людзей без адмысловага на тое пачуцьця гумару.
• Нагадваньне. Выкліканьне адчуваньня недарэчнай бездапаможнасьці праз панесеную душэўную і рэчыўную страту.
• Перакладаньне адказнасьці. Перажываньне непрыемнага пачуцьця адказнасьці за чужыя абавязкі вядзе да гневу.
• Падман. Нават спроба прыводзіць да моцнага абурэньня.

Чыньнікі

• Прыродная агрэсіўнасьць. Імкненьне да самасьцьвярджэньня праз выліваньне раздражненьня на людзей побач і вырашэньня ўнутраных цяжкасьцяў за кошт навакольных.
• Сытуатыўная агрэсіўнасьць. Унутраныя супярэчнасьці праз дрэнны настрой і кепскае самаадчуваньне, а таксама непрыемнасьці ў асабістым жыцьці і на працы. Узьнікае праз разгубленасьць і расчараваньне ад неажыцьцяўленьня значнай патрэбы і мэты. Такая безвыходнасьць і напружанасьць выклікаюць агрэсіўную абарончую рэакцыю.
• Эгаізм. Дамаганьні на шкоду навакольным расцэньваюцца ў якасьці несправядлівых. Разгляданьне іншых у якасьці прылады для дасягненьня карыснай мэты выклікае крыўду, раздражненьне і гнеў.