Гіндукуш
 | |
| Найвышэйшы пункт | |
|---|---|
| Тырычмір | |
| Вышыня | 7699 н. у. м. |
| Геаграфія | |
| Месцазнаходжаньне | Аўганістан, Пакістан, Індыя |
| Кантынэнт | Азія |
| Краіна | |
| Горная сыстэма | Гіндукуш |
| на мапе Аўганістану   Гіндукуш | |
Гіндуку́ш (пушту: هندوکش, урду: سلسلہ کوہ ہندوکش) — горная сыстэма ў Паўднёвай і Цэнтральнай Азіі, у Аўганістане, Пакістане і Індыі. Найвышэйшы пункт — гара Тырычмір (у Пакістане).
Даўжыня каля 800 км, шырыня 50—350 км. Цягнецца з паўднёвага захаду на паўночны ўсход, утварае водападзел паміж басэйнамі рэк Амудар’я, Інд і Гільмэнд. Асноўныя горныя сьцягі — Баба, Пашан і ўласна Гіндукуш, які падзяляецца на Заходні, Цэнтральны і Усходні. Заходні Гіндукуш (вышыні 3500 — 4000 м), мае рысы сярэдневысокіх апустыненых гор. Сьцягі Цэнтральнага Гіндукушу (выш. да 6059 м) знаходзяцца на ўсход і паўночны ўсход ад горада Кабул. Усходні Гіндукуш самы высакагорны (вышыня больш за 6000 м), з магутнымі сучаснымі зьледзяненьнямі (плошча каля 6200 км²). Заходні працяг Гіндукушу — горы Парапаміз.
Сфарміраваўся Гіндукуш у працэсе альпійскай складкавасьці. Восевая зона складзена з дакембрыйскіх мэтамарфічных парод (гнэйсаў, крышталічных сланцаў і кварцытаў), па пэрыферыі — з палеазойскіх вапнякоў і гліністых сланцаў. Карысныя выкапні: каменны вугаль, жалезныя і полімэталічныя руды, бэрыль, золата, лазурыт, барыт, сера, графіт, цэлесьцін, тальк.
Клімат кантынэнтальны, сухі, з добра выяўленай вэртыкальнай пояснасьцю, ад паўпустыннага і стэпавага паясоў у перадгор’ях і шырокіх міжгорных далінах да высакагорнага нівальнага. Ападкаў 300—800 (на паўднёвым усходзе — 1000 м) за год. Рэкі Гіндукуша маюць горны характар, вяснова-летнія паводкі, абумоўленыя сьнегава-ледавіковым жыўленьнем.
Горныя пустыні з рэдкімі калючымі хмызьнякамі або сухі стэп; на паўднёва-ўсходніх схілах — участкі лістападных, шыракалістых і хвойных лясоў, на высокіх пласкагор’ях — ляндшафты халодных пустынь.
Жывёльны сьвет: сьнежны барс, горны воўк, леапард, горны і безааравы казлы, маркхоры, куку-яманы і інш.; на паўднёвым усходзе — гімалайскі мядзьведзь, рысь, куніца, дзік і інш.; з птушак — грыф, тыбэцкі ўлар, горны гусак.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Frederick Drew (1877). The Northern Barrier of India: A Popular Account of the Jammoo and Kashmir Territories with Illustrations. Frederic Drew. 1st edition: Edward Stanford, London. Reprint: Light & Life Publishers, Jammu, 1971
- Gibb, H. A. R. (1929). Ibn Battūta: Travels in Asia and Africa, 1325—1354. Translated and selected by H. A. R. Gibb. Reprint: Asian Educational Services, New Delhi and Madras, 1992
- T. E. Gordon (1876). The Roof of the World: Being the Narrative of a Journey over the High Plateau of Tibet to the Russian Frontier and the Oxus Sources on Pamir. Edinburgh. Edmonston and Douglas. Reprint: Ch’eng Wen Publishing Company. Tapei, 1971
- Leitner, Gottlieb Wilhelm (1890). Dardistan in 1866, 1886 and 1893: Being An Account of the History, Religions, Customs, Legends, Fables and Songs of Gilgit, Chilas, Kandia (Gabrial) Yasin, Chitral, Hunza, Nagyr and other parts of the Hindukush, as also a supplement to the second edition of The Hunza and Nagyr Handbook. And An Epitome of Part III of the author’s 'The Languages and Races of Dardistan'. Reprint, 1978. Manjusri Publishing House, New Delhi. ISBN 81-206-1217-5
- Eric Newby. (1958). A Short Walk in the Hindu Kush. Secker, London. Reprint: Lonely Planet. ISBN 978-0-86442-604-8
- Yule, Henry and Burnell, A. C. (1886). Hobson-Jobson: The Anglo-Indian Dictionary. 1996 reprint by Wordsworth Editions Ltd. ISBN 1-85326-363-X
- A Country Study: Afghanistan, Library of Congress
- Ervin Grötzbach,
- Encyclopædia Britannica, 15th Ed., Vol. 21, pp. 54-55, 65, 1987
- An Advanced History of India, by R. C. Majumdar, Hem Chandra Raychaudhuri, K.Datta, 2nd Ed., MacMillan and Co., London, pp. 336-37, 1965
- The Cambridge History of India, Vol. IV: The Mughul Period, by W. Haig & R. Burn, S. Chand & Co., New Delhi, pp. 98-99, 1963