Язэп Таўпека
- Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Таўпека.
| Язэп Таўпека | |
| Месца нараджэньня | вёска Таўпы, Наваградчына |
|---|---|
| Месца сьмерці | ЗША |
| Прыналежнасьць | .svg){kind=small} Беларуская Самаабарона Беларуская народная партызанка
|
| Род войскаў | пяхота, партызаны |
| Гады службы | 1941—1945 |
| Званьне | атаман |
| Бітвы/войны | Другая сусьветная вайна Нямецка-савецкая вайна |
Язэ́п Таўпе́ка (псэўданім: Я. Таўпа) — камандзір аддзелу Беларускае народнае партызанкі ў 1942—1945 гадох, палітычны дзяяч, паэт, публіцыст.
Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Міжваенны перыяд[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Паводле адукацыі геоляг. Удзельнічаў у Беларускай сялянска-работніцкай грамадзе 1925—1927 гадоў. Быў сакратаром «Змаганьня» ў Маладэчне. Неаднаразова арыштоўваўся польскімі ўладамі. Напрыклад, 25 жніўня 1929 року быў арыштаваны й месяц прабыў у Лукіскай вязьні ў Вільні. Напярэдадні Нямецка-савецкае вайны вярнуўся ў родныя мясьціны.
Падчас Нямецка-савецкае вайны[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Увосень 1941 году зарганізаваў партызанскі аддзел, які дзейнічаў паміж Наваградкам, Слонімам і Баранавічамі. У эміграцыі Язэп Таўпека пісаў:
Зімой 1941 году ў лесе была амаль выключна нашая партызанка, вядома цесна зьвязаная зь вёскай і больш перахоўваючыся ў вёсках, чым у лесе.
Гэтак жа ён пісаў:
Першыя савецкія групкі з акружэнцаў-жаўнераў і перадусім афіцэраў і камуністаў згрупаваліся па ляох адразу, але сустрэўшы агульнае варожае стаўльенне насельніцтва Заходняй Беларусі, яны ўсе накіроўваліся на ўсход, каб прабіцца да сваіх. Мы зь імі сутыкаліся й пасьля размоваў мірна разыходзіліся. Яны прабіваліся да сваіх, мы зноў сядзелі ў лесе на сваёй тэрыторыі. Па-за імі хаваліся ў лесе дробныя групкі з акружэнцаў, па некалькі чалавек-марадзёраў. Гэтыя рабавалі насельніцтва, дамагаліся сала, самагону, забівалі адмаўляючых. Але ў нашых ваколіцах мы іх хутка вычысцілі. Жаўнеры-акружэнцы з большага, не падаліся разам са сваімі афіцэрамі й камуністамі на ўсход, але папрыставалі ў вёсках за работнікаў да сялянскіх сем’яў. Немцы ня толькі гэта дазвалялі, але й звальнялі ваеннапалонных зь лягероў, калі ў лягер прыяжджаў селянін і прасіў… Першыя /савецкія/ дэсантныя групы большага памеру /былі/ выкінутыя ў 1942 годзе, і тады вось яны выдалі загад усім «прымакам», як «ваеннаабавязаным», зьявіцца ў лес пад пагрозай расстрэлу як дэзэрціраў тых, хто не зьявіцца. Немцы, убачыўшы гэтае, загадалі ўсім палонным, хто яшчэ не пайшоў у лес, зьявіцца на зборныя пункты і адправілі ў лягер, каб і яны не пайшлі. Хто ўцалеў, вядома, пабег сам у лес. Але ня ўсе ўліліся і хацелі ўліцца ў савецкую партызанку, многія далучаліся да нашых атрадаў і так паўстаў не адзін мяшаны атрад.
Удзельнік канфэрэнцыі Беларускае народнае партызанкі, сябра «Лавы атаманаў» і кіраўніцтва Беларускае народнай грамады. Пасьля нападу ў 1943 годзе на ягоны аддзел савецкіх дывэрсантаў пачаў адводзіць сваіх партызанаў у Аўгустоўскія лясы. Тамака аддзел Таўпекі дзейнічае да канца 1945 году, пасьля чаго ён выводзіць свой атрад праз Чэхію ў Заходнюю Нямеччыну.
Пасьля вайны[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Напрыканцы 1940-х гадоў жыў у Аргентыне, дзе спрабаваў залажыць беларускія патрыятычныя арганізацыі, вольныя ад камуністычнага ўплыву. Пасьля — у ЗША або Канадзе. Сябра Саюзу Былых Удзельнікаў Збройнай Барацьбы за Вызваленьне Беларусі й Фэдэрацыі Вольных Беларускіх Журналістаў. У газэце «Беларускі Голас» друкуе свае ўспаміны й водгукі на публікацыі савецкае прэсы. У часопісе «Баявая Ўскалось» (Таронта) зьмяшчаў свае вершы пад псэўданімам «Я.Таўпа». Таўпека палемізаваў з аўтарамі публікацыяў у пракамуністычнай газэце «Вестник» (Таронта) і «Голас Радзімы», якія альбо зусім адмаўлялі існаваньне «беларускай партызанкі», альбо зьвязвалі яе камандзераў зь нямецкай выведкай.
Пра свой партызанскі рух пісаў:
Нашая партызанка была і сапраўды збройнай самаабаронай народу, як такая ж лягальная самаабарона паўстала пасьля пару гадоў у вёсках з дазволу немцаў, каб бараніцца ад насланых тады масава з Расеі НКВДысцкіх дывэрсантаў, аб’яднаўшых збройным прымусам усіх падонкаў, якія цягаліся па лесе з савецкіх акружэнцаў…
Памёр у пачатку 1990-х гадоў.