Перайсьці да зьместу

Грэка-каталіцкая царква Харватыі і Сэрбіі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Грэка-каталіцкая царква Харватыі і Сэрбіі
грэка-каталіцкая царква, каталіцкая царква свайго права
Частка адКаталіцкая царква, усходняе хрысьціянства Рэдагаваць
ВеравызнаньнеКаталіцкая царква Рэдагаваць
КраінаХарватыя Рэдагаваць
Каталіцкі абрадбізантыйскі абрад Рэдагаваць

Грэка-каталіцкая царква Харватыі і Сэрбіі (па-лацінску: Ecclesia Graeco-Catholica Croatiae et Serbiae; па-сэрбскахарвацку: Grkokatolička crkva u Hrvatskoj i Srbiji, Гркокатоличка црква у Хрватској и Србији) — Усходняя каталіцкая юрысдыкцыя suі іurіs, якая знаходзіцца ў поўнай эўхарыстычнай еднасьці з Лацінскім Касьцёлам, а таксама з 22 іншымі ўсходнімі каталіцкімі Касьцёламі, утвараючы разам Каталіцкі Касьцёл.

Іншая назва праз усходні абрад: Бізантыйская каталіцкая царква Харватыі і Сэрбіі (лац. Byzantinum Ecclesia Catholico Croatiae et Serbiae). Царква складаецца з Крыжэвіцкай грэка-каталіцкай япархіі[1] (якая ахоплівае Харватыю, Славенію, Боснію і Герцагавіну) і грэка-каталіцкай япархіі Сьвятога Мікалая ў Рускім Крэстуры[2] (якая ахоплівае Сэрбію). Крыжавіцкую дыяцэзію, да свайго сыходу на пенсію ў сакавіку 2019 г., узначальваў біскуп Нікола Кекіч, з таго часу кіруе апостальскі адміністратар Мілан Сціпіч.[3] Дыяцэзію ў Рускім Крэстуры ўзначальвае біскуп Юра Джуджар з моманту прызначэння ў 2003 г. (да 2018 г. Апостальскім Экзархам)[4].

Нягледзячы на тое, што абедзьве дыяцэзыі кананічна зьвязаны, Касьцёл не мае ні адзінай структуры, ні ўласнай касьцёльнай правінцыі, паколькі Крыжэвіцкая япархія зьяўляецца суфраганай Заграбскай лацінскай архіяпархіі, а Япархія ў Рускім Крэстуры непасрэдна падпарадкоўваецца Сьвятому Пасаду.

Першыя грэка-каталіцкія парафіі на тэрыторыі Харватыі пачалі ўзьнікаць у канцы XVІ ст. — пачатку XVІI ст. Яны складаліся зь сербаў, якія ўцяклі ад турэцкага іга на тэрыторыю імпэрыі Габсбургаў і перайшлі ў каталіцтва, захаваўшы бізантыйскі абрад. Зь цягам часу этнічны склад грэка-каталіцкіх суполак стаў больш стракатым: сербы, харваты й русіны, якія перасяляліся з Карпат на Балканы.

Гісторыя

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 1611 годзе вікарый для грэка-католікаў Харватыі быў прызначаны падначаленым лацінскаму біскупу Заграба, рэзыдэнцыя якога знаходзілася ў манастыры Марха, недалёка ад Іваніч-Града (на паўднёвы ўсход ад Заграба). У 1777 годзе папа Піюс VI заснаваў Крыжэвіцкую грэка-каталіцкую япархію. У сувязі з напружанымі адносінамі паміж харвацкімі грэка-католікамі й лацінскім духавенствам спачатку біскуп Крыжэвіцкі стаў суфраганам прымаса Вугоршчыны, толькі ў 1853 годзе ён быў падпарадкаваны арцыбіскупу Заграбскаму.

Пасьля заканчэньня Першай сусьветнай вайны й узьнікненьня Югаславіі юрысдыкцыя Крыжэвіцкай дыяцэзыі была распаўсюджана на тэрыторыю ўсёй краіны. Пасьля ліквідацыі Апостальскага экзархата для грэка-католікаў Паўночнай Македоніі ў 1924 годзе македонскія абшчыны бізантыйскага абраду таксама ўвайшлі ў Крыжавецкую япархію. З гэтага моманту й да канца ХХ стагодзьдзя дыяцэзія аб’ядноўвала грэка-католікаў пяці розных этнічных груп — харваты й сербы; Русіны, якія перасяліліся ў 18 стагодзьдзі з Прыкарпацьця (пераважна са Славаччыны); украінцы, якія эмігравалі з Галіцыі; Македонцы й невялікая колькасьць румын у Сэрбскім Банаце.

Да 2001 г. грэка-каталіцкая япархія Крыжэвіц мела поўную юрысдыкцыю над усімі ўсходнімі католікамі бізантыйскага абраду на ўсёй тэрыторыі былой Югаславіі, уключаючы ўсе дзяржавы-спадкаемцы: Харватыю, Славенію, Босьнію й Герцагавіну, Сэрбію, Чарнагорыю й Паўночную Македонію. У той час яна ў асноўным зьбірала сваіх прыхільнікаў сярод харватаў у цэнтральнай і ўсходняй Харватыі, сярод панонскіх русінаў (украінцаў) ва ўсходняй Харватыі, паўночнай Босьніі й паўночнай Сэрбіі й сярод македонцаў у Паўночнай Македоніі.

Пасьля ўтварэньня незалежных дзяржаў-пераемнікаў былой Югаславіі пачаўся працэс адміністрацыйнай рэарганізацыі. У 2001 годзе для грэка-каталікоў Паўночнай Македоніі быў створаны асобны грэка-каталіцкі Апостальскі экзархат Македоніі. Яна была цалкам адзьдзелена ад Крыжэвіцкай япархіі й абвешчана непасрэдна падпарадкаванай толькі Сьвятому Прастолу[5].

У 2003 г. быў створаны новы экзархат для грэка-католікаў — Апостальскі экзархат Сэрбіі й Чарнагорыі.[6] Яго першы экзарх Джура Джуджар быў прызначаны ў 2003 годзе з рэзыдэнцыяй у Рускім Крэстуры. Гэты экзархат захаваўся разам з Крыжавіцкай епархіяй.

Пасьля гэтых зьмен юрысдыкцыя Крыжэвіцкай япархіі была абмежавана Харватыяй, Славеніяй і Босьніяй і Герцагавінай.

У 2013 г. усе католікі бізантыйскага абраду ў Чарнагорыі былі даручаны мясцовым лацінскім біскупам, таму юрысдыкцыя Апостальскага экзархата Сэрбіі й Чарнагорыі была зьведзена толькі да Сэрбіі[7]. У сьнежні 2018 г. Апостальскі экзархат Сэрбіі быў уключаны ў склад грэка-каталіцкай япархіі Рускім Крэстуры[2].

Літургія й колькасьць вернікаў

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Літургія — славянская форма бізантыйскага абраду, з выкарыстаньнем царкоўнаславянскай мовы й кірыліцы.

Дыяцэзія Крыжавіц паведаміла пра 21 509 вернікаў у 2010 г. (у Харватыі, Славеніі й Босьніі й Герцагавіне). У той час Апостальскі экзархат Сэрбіі й Чарнагорыі паведаміў пра 22 369 вернікаў[8].

Галерея

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

.

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Catholic Hierarchy: Greek Catholic Eparchy of Križevci Праверана 6 січня 2021 г. Архіўная копія ад 21 квітня 2021 г.
  2. ^ а б Catholic Hierarchy: Greek Catholic Eparchy of Ruski Krstur Праверана 6 січня 2021 г. Архіўная копія ад 12 жовтня 2020 г.
  3. ^ Križevačka eparhija: Biskup Праверана 6 січня 2021 г. Архіўная копія ад 30 листопада 2020 г.
  4. ^ Catholic Hierarchy: Bishop Đura Džudžar Праверана 6 січня 2021 г. Архіўная копія ад 12 листопада 2020 г.
  5. ^ Acta Apostolicae Sedis, 93 (2001), p. 339.
  6. ^ Catholic Hierarchy: Greek Catholic Apostolic Exarchate of Serbia and Montenegro Праверана 6 січня 2021 г. Архіўная копія ад 8 січня 2021 г.
  7. ^ Acta Apostolicae Sedis, 105 (2013), p. 187.
  8. ^ The Eastern Catholic Churches 2010 Праверана 6 січня 2021 г. Архіўная копія ад 23 вересня 2015 г.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Грэка-каталіцкая_царква_Харватыі_і_Сэрбіі&oldid=2378264»