Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (Ліда)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа
Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа
Краіна	Беларусь
Места	Ліда
Каардынаты	53°53′21″ пн. ш. 25°18′11.5″ у. д.
Канфэсія	Каталіцкая царква
Эпархія	Гарадзенская дыяцэзія
Архітэктурны стыль	віленскае барока
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа на мапе Беларусі Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа
Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа на Вікісховішчы

Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа (Фарны) — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя ў Лідзе. Знаходзіцца ў цэнтры места, на гістарычнай Віленскай вуліцы. Дзее. Твор архітэктуры віленскага барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Утвараў адзіны ансамбль з мурам і брамай, зруйнаванымі савецкімі ўладамі ў 1960-я гады.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Першая рымска-каталіцкая парафія зьявілася ў Лідзе ў 1366 годзе. У 1387 годзе ў месьце збудавалі першы драўляны касьцёл, спалены ў 1392 (або 1394) годзе ў час нападу крыжакаў. Новы касьцёл збудавалі ў 1397 годзе.

У 1765 годзе стары драўляны касьцёл разабралі. У 1765—1770 гадох вялося будаваньне новага мураванага касьцёла.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Па трэцім падзеле Рэчы Паспалітай (1795 год), калі Ліда апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі, касьцёл працягваў дзеяць. Пажар 1821 году пашкодзіў вежы над галоўным фасадам, іх ня сталі адбудоўваць.

Пры здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 13 чэрвеня 1863 году расейскія карнікі расстрялялі кс. Барталямэя Фалькоўскага, пробашча парафіі ў Ішчалне.

Найноўшы час

За савецкім часам касьцёл працягваў дзеяць. У Другую сусьветную вайну ў 1943 годзе забілі кс. Станіслава Сьніглоцкага.

Архітэктура

Помнік архітэктуры віленскага барока. Гэта 3-нэфавая 2-вежавая базыліка з прастакутнай апсыдай і бакавымі нізкімі закрысьціямі, накрытая 2-схільным чарапічным дахам з вальмамі над апсыдай. Галоўны фасад завяршаецца фігурным шчытом з трыкутным франтонам, падзяляецца слаістымі пілястрамі. Яны разам з высокімі аркавымі аконнымі праёмамі ў роўных ліштвах ствараюць рытміку бакавых фасадаў з вытанчана прафіляваным антаблемэнтам.

Унутры цэнтральны нэф апяразваецца падзеленым антаблемэнтам і перакрываецца разам з алтарнай часткай цыліндрычным скляпеньнем з распалубкамі, бакавыя — цыліндрычнымі на папружных арках, закрысьціі — роўнай стольлю на падугах. Інтэр’ер, афармленьне якога прыпісваецца Яну Гляўбіцу, аздабляе фрэскавая размалёўка скляпеньняў, сьценаў, аконных адхілаў, скульптура і арнамэнтальная лепка. У касьцёле 3 стукавыя алтары. Над уваходам — хоры.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  Ю. Пешка, каля 1800 г.
• 
  Н. Орда, 1877 г.
• 
  1916 г.
• 
  1917 г.

• 
  1917 г.
• 
  1917 г.
• 
  1918 г.
• 
  1918 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  каля 1900 г.
• 
  каля 1900 г.
• 
  1912 г.
• 
  1912 г.

• 
  1914 г.
• 
  1914 г.
• 
  да 1915 г.
• 
  да 1915 г.

• 
  да 1915 г.
• 
  1915 г.
• 
  1915—1918 гг.
• 
  сакавік 1916 г.

• 
  1916 г.
• 
  1916 г.
• 
  1916 г.
• 
  1917 г.

• 
  1917 г.
• 
  1920 г.
• 
  1930 г.
• 
  1930-я гг.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Галоўны фасад
• 
  Бакавы фасад
• 
  З боку апсыды
• 
  Інтэр’ер

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  412Г000335

• Касьцёл Узвышэньня Сьвятога Крыжа ў Лідзе, Radzima.org