Тадэвуш Райхштайн
Тадэвуш Райхштайн | |
| па-польску: Tadeusz Reichstein | |
 | |
| Дата нараджэньня | 20 ліпеня 1897[1][2][3][…] |
|---|---|
| Месца нараджэньня | |
| Дата сьмерці | 1 жніўня 1996[7][8][2][…] (99 гадоў) |
| Месца сьмерці | |
| Месца пахаваньня | |
| Месца вучобы | |
| Занятак | хімік, лекар, батанік, прафэсар унівэрсытэту, навуковец |
| Месца працы | |
| Сябра ў | Лёнданскае каралеўскае таварыства, Амэрыканская акадэмія мастацтваў і навук[d], Нямецкая акадэмія навук Леапальдына[d], Польская акадэмія навук[12], Нацыянальная акадэмія навук ЗША, Каралеўская акадэмія мэдыцыны Бэльгіі[d] і Польскае біяхімічнае таварыства[d][13] |
| Бацька | Isidor Reichstein[d][14] |
| Маці | Gustawa Brockmann[d][14] |
| Узнагароды | |
Тадэ́вуш Райхшта́йн (па-польску: Tadeusz Reichstein; 20 ліпеня 1897, Улацлавэк, Царства Польскае — 1 жніўня 1996, Базэль, Швайцарыя) — швайцарскі хімік, ляўрэат Нобэлеўскай прэміі па фізыялёгіі ці мэдыцыне (1950, сумесна з Эдўардам Кендалам і Філіпам Гэнчам) «за адкрыцьці, якія тычацца гармонаў кары наднырачнікаў, іх структуры і біялягічных эфэктаў».
Жыцьцяпіс
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Нарадзіўся ў польска-жыдоўскай сям’і Густавы Брокман й Ізыдара Райхштайна. Меў чатырох малодшых братоў.
Дзяцінства правёў у Кіеве, дзе бацька працаваў інжынэрам. З прычыны пагромаў у Расейскай імпэрыі бацька вырашыў вывезьці сям’ю. Тадэвуш пачаў навучацца ў школе-інтэрнаце Ены (Нямеччына). У 1907 яны пераехалі ў Цюрых (Швайцарыя).
Падчас навучаньня ў Вышэйшай тэхнічнай школе (ВТШ) займаўся ў Германа Штраўдынгера. Тут жа пазнаёміўся зь Леапольдам Ружычкам. У 1920 атрымаў дыплём, у 1922 року — доктарскае званьне ў хімічнай інжынэрыі.
У 1927 року ажаніўся з Генрыетай Люіз Куорлес ван Афард, зь якой мелі дачку.
У 1929 пачаў выкладаць у ВТШ; з 1937 — асацыяваны прафэсар. У 1933 року, працуючы ў хімічнай лябараторыі Ружычкі, здолеў сынтэзаваць вітамін C. Цяпер гэты працэс носіць ягонае імя(d).
У 1938 року атрымаў пасаду прафэсара фармацэўтычнай хіміі ў Базэльскім унівэрсытэце, а з 1946 да выхаду на пэнсію ў 1967 року быў прафэсарам арганічнай хіміі.
У апошнія тры дэкады жыцьця зацікавіўся фітахіміяй і цыталёгіяй папаратнікаў, апублікаваўшы па гэтай тэме больш за 80 працаў.
Памёр у 99-гадовым веку, на той час стаўшы найдаўжэй пражылым ляўрэатам Нобэлеўскай прэміі.
Прэміі і ўзнагароды
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Разам з Эдўардам Кендалам і Філіпам Гэнчам стаў ляўрэатам Нобэлеўскай прэміі па фізыялёгіі ці мэдыцыне 1950 року за дасьледаваньні гармонаў наднырачнікаў, якія дапамаглі вылучыць картызон.
У 1951 року разам з Кендалам стаў ляўрэатам Кэмэранаўскай прэміі Эдынбурскага ўнівэрсытэту.
Ганаровы доктар Сарбоны (1947), Польскага ўнівэрсытэту ў Лёндане (1978), Гданьскай мэдычнай акадэміі (1995).
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Tadeus Reichstein // Encyclopædia Britannica (анг.)
- ^ а б Tadeusz Reichstein // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
- ^ Tadeusz Reichstein // Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ^ Рейхштейн Тадеуш // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ^ а б Grzybowski A., Pietrzak K. Tadeusz Reichstein (1897-1996): a cofounder of modern steroid treatment in dermatology (анг.) // Clin. Dermatol. — Elsevier, 2012. — Vol. 30, Iss. 2. — P. 243—247. — ISSN 0738-081X; 1879-1131 — doi:10.1016/J.CLINDERMATOL.2011.09.003 — PMID:22435119
- ^ Tadeus Reichstein Biographical (анг.) — Nobel Foundation.
- ^ Craig G. W. The 550th Anniversary of the Universität Basel, 1460 - 2010: Paracelsian Beginnings and Chemistry (анг.) // Helvetica Chimica Acta — Wiley, 2010. — Vol. 93, Iss. 9. — P. 1661—1697. — ISSN 0018-019X; 1522-2675 — doi:10.1002/HLCA.201000137
- ^ Tadeus Reichstein // Encyclopædia Britannica (анг.)
- ^ http://www.polishamericanstudies.org/pdf/2010-spring-newsletter.pdf
- ^ Rothschild M. Tadeus Reichstein. 20 July 1897 -- 1 August 1996: Elected For.Mem.R.S. 1952 (анг.) // Biogr. Mem. Fellows R. Soc. / J. T. Stuart — The Royal Society, 1999. — Vol. 45, Iss. 0. — P. 449—467. — ISSN 0080-4606; 1748-8494 — doi:10.1098/RSBM.1999.0030 — PMID:11624287
- ^ Find a Grave (анг.) — 1996.
- ^ http://czlonkowie.pan.pl/czlonkowie/sites/WynikiWyszukiwania.html?s=REICHSTEIN,%20Tadeusz%20
- ^ https://ptbioch.edu.pl/index.php?option=com_contentview=articleid=461Itemid=193 (пол.)
- ^ а б Pas L. v. Genealogics (анг.) — 2003.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Bob Weintraub. Tadeus Reichstein (1897-1996): Vitamin C, The Hormones of the Adrenal Cortex, Ferns and Insects // The Israel Chemist and Engineer. — жнівень 2016. — В. 2. — С. 46—49.
Вонкавыя спасылкі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Тадэвуш Райхштайн (анг.) на бачыне Нобэлеўскага камітэту
 |
Гэта — накід артыкула пра біяграфію асобы. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |
- Нарадзіліся 20 ліпеня
- Нарадзіліся ў 1897 годзе
- Нарадзіліся ва Ўлацлаўку
- Памерлі 1 жніўня
- Памерлі ў 1996 годзе
- Памерлі ў Базэлі
- Пахаваныя ў Базэль-Штаце
- Выпускнікі Вышэйшай тэхнічнай школы Цюрыху
- Узнагароджаныя мэдалём Коплі
- Ляўрэаты Нобэлеўскай прэміі ў галіне фізыялёгіі ці мэдыцыны
- Замежныя сябры Лёнданскага каралеўскага таварыства
- Ляўрэаты Кэмэранаўскай прэміі Эдынбурскага ўнівэрсытэту ў галіне тэрапіі
- Швайцарскія мэдыкі
- Швайцарскія біяхімікі
- Выкладчыкі Вышэйшай тэхнічнай школы Цюрыху
- Польскія нобэлеўскія ляўрэаты
- Швайцарскія нобэлеўскія ляўрэаты
- Птэрыдолягі
- Жыдоўскія хімікі
- Замежныя сябры Нацыянальнай акадэміі навук ЗША
- Ганаровыя дактары Гданьскага мэдычнага ўнівэрсытэту