Пляменьнік чарадзея

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Пляменьнік чарадзея
The Magician’s Nephew
Жанр: дзіцячы фэнтэзійны раман, хрысьціянская літаратура
Аўтар: Клайв Стэйплз Льюіс
Мова арыгіналу: ангельская
Публікацыя: 2 траўня 1955
Асобнае выданьне: 2 траўня 1955
Выдавецтва: The Bodley Head
Сэрыя: Хронікі Нарніі
Колькасьць старонак: 183
Ілюстратар: Паўліна Бэйнз
Носьбіт: папера (цьвёрдая вокладка)
Папярэдні твор: Конь і ягоны хлопчык
Наступны твор: Апошняя бітва
ISBN: 978-0-00-671683-9

«Пляме́ньнік чарадзе́я» (па-ангельску: The Magician’s Nephew) — эпічны фэнтэзійны дзіцячы раман Клайва Стэйплза Льюіса, шосты паводле парадку выданьня (1955), але першы паводле храналёгіі падзеяў у сэрыі «Хронікі Нарніі».

У «Пляменьніку чарадзея» апавядаецца пра стварэньне Нарніі львом Асланам, пры якім прысутнічаюць выпадковыя сьведкі зь Лёндану. Яны бяруць удзел у першых падзеях, якія адбываюцца за 1000 гадоў да апісаных у «Льве, Вядзьмарцы й Адзежнай шафе».

Льюіс пачаў працу над кнігай неўзабаве па сканчэньні «Льва, Вядзьмаркі…», каб адказаць на пытаньні пра ліхтарню, якая невядома адкуль узялася, аднак стварэньне твору заняло больш за пяць гадоў. У аповедзе прысутнічаюць пэўныя аўтабіяграфічныя элемэнты і хрысьціянскія павучаньні пра збаўленьне, прыроду граху, спакусу і парадак рэчаў.

Сюжэт[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дзеяньне пачынаецца ў Лёндане ўлетку 1900 року. Двое дзяцей, Дыгары Керк і Полі Пламэр, знаёмяцца падчас гульні ля сваіх хатаў. Іхнія дамы злучаныя гарышчам, якое дзеці вырашаюць дасьледаваць. Адчыніўшы ня тыя дзьверы, яны трапляюць у працоўны кабінэт(en) дзядзькі Дыгары — Эндру. Дзядзька Эндру, як высьветлілася, займаецца магіяй, і падманам ды шантажам дамагаецца ад дзяцей падарожжа з выкарыстаньнем пярсьцёнкаў, якія могуць пераносіць іх паміж рознымі сьветамі.

Полі і Дыгары апынаюцца ў санлівым лесе, поўным ставаў. Яны здагадваюцца, што гэта яшчэ ня іншы сьвет, а «Лес паміж сьветамі», і кожная з лужынак — вакно ў асобны сьвет. Абраўшы адну зь іх, дзеці трапляюць у закінутае места старажытнага сьвету Чарн. У разбураным палацы яны знаходзяць скамянелыя постаці колішніх каралёў і каралеваў Чарну, якія сьпярша былі справядлівымі і мудрымі, аднак паступова зьмяніліся няздольнымі і жорсткімі. Дзеці бачаць звон і молат з надпісам:

Зрабі выбар, адважны вандроўнік:
Пазвані ў звон і чакай бяды
Альбо вагайся, пакуль не звар’яцееш,
Што было б, каб ты гэта зрабіў.

Полі пратэстуе, аднак Дыгары грукае ў звон. Ён абуджае апошнюю са статуяў, каралеву Джадыс, якая калісьці, каб пазьбегнуць паразы ў бітве, забіла ўсё жывое ў Чарне «Жаласьлівым словам», а пасьля заснула зачараваным сном, які мог быць перапынены толькі ўдарам у звон.

Дзеці бачаць злую натуру Джадыс і спрабуюць уцячы, аднак яна пасьпявае ўхапіцца за іх падчас пералёту дадому. У Ангельшчыне яна ўсьведамляе, што ейнае чараўніцтва тут ня дзейнічае, аднак звышчалавечая моц засталася. Джадыс робіць дзядзьку Эндру сваім рабом і выпраўляецца на заваёву Зямлі.

Полі і Дыгары апранаюць свае чароўныя пярсьцёнкі і пераносяць вядзьмарку ў Лес паміж сьветамі; зь імі ж туды трапляюць дзядзька Эндру і возьнік Фрэнк са сваім канём, бо ўсе яны датыкаліся адзін аднаго ў момант пералёту. Уся купка кідаецца ў балотца, каб патрапіць у Чарн, аднак замест гэтага апынаюцца ў цёмнай пустэчы. Яны становяцца сьведкамі стварэньня новага сьвету львом Асланам, ад сьпеву якога паступова паўстаюць элемэнты, зоркі, расьліны і жывыя істоты. Джадыс намагаецца забіць Аслана жалезным прутом, адарваным ёй ад ліхтарні ў Ангельшчыне, аднак прут ня шкодзіць льву і вырастае ў новае ліхтарнае «дрэва». Джадыс зьнікае.

Аслан надзяляе некаторых жывёлаў здольнасьцю гаварыць, каб яны карысталіся гэтым дарам у імя справядлівасьці і весялосьці. Дыгары павінен адказаць за тое, што прывёў у гэты цудоўны сьвет вядзьмарку Джадыс, і леў загадвае яму дапамагчы вызваліць Нарнію ад ліха. Аслан ператварае фурманавага каня ў крылатага, на якім Дыгары з Полі ляцяць у сад вымока ў гарах. Тут Дыгары мусіць сарваць яблык і пасадзіць яго ў Нарніі. У садзе Дыгары знаходзіць знак:

Прайдзі праз залатыя вароты ці ні празь якія,
Сарві мой плод для іншых ці ўстрымайся.
Тыя, хто скрадзе ці тыя, хто ўзьбярэцца па сьцяне,
Атрымаюць запаветнае жаданьне і безвыходнасьць.

Дыгары зрывае адзін зь яблыкаў і стрымліваецца, каб не адкусіць яшчэ адзін, бо той жа такі пахкі. Пакідаючы сад, ён сустракае вядзьмарку Джадыс, якая зьела адзін зь яблыкаў і стала неўміручай, аднак цяпер ейны твар «сьмяротна бляды»; Дыгары разумее сэнс апошняга радку папярэджаньня. Джадыс заклікае і Дыгары пакаштаваць яблык і стаць бесьсьмяротным, альбо ўзяць яшчэ адзін на Зямлю для сваёй паміраючай матулі. Дыгары супрацьстаіць спакусе, ведаючы, што ягоная мама не ўхваліла б крадзеж. Вядзьмарка, нічога не дамогшыся, адлятае на поўнач. Дыгары вяртаецца ў Нарнію і саджае яблык. Зь яго вырастае дрэва, якое, паводле Аслана, праз стагодзьдзі будзе супрацьстаяць Вядзьмарцы. Аслан паведамляе Дыгары, што скрадзены яблык мог бы ацаліць ягоную маці, аднак жахлівай цаной: скрадзены яблык выканае запаветнае жаданьне, аднак у непрывабнай форме, як гэта здарылася зь Вядзьмаркай. Больш за тое, чароўныя яблыкі цяпер для яе жах, і менавіта таму яблыня будзе ёй суперніцай. З дазволу Аслана Дыгары бярэ для сваёй мамы яблык з новага дрэва. Дыгары, Полі і дзядзька Эндру вяртаюцца ў Ангельшчыну, а возьнік Фрэнк з жонкай Гелен становяцца першымі каралём і каралевай Нарніі.

Яблык ацаляе Дыгараву маці, ён з Полі застаюцца сябрамі назаўжды. Дзядзька Эндру зьмяняецца і закідае заняткі чараўніцтвам. Дыгары закопвае сарцавіну яблыка і чароўныя пярсьцёнкі ў агародзе цёткавай хаты ў Лёндане. Шмат гадоў пазьней дрэва, якое вырасла на гэтым месцы, вырывае з каранямі бура. Дыгары расьпілаваў яго на дошкі і зрабіў адзежную шафу, якая пасьля зьяўляецца ў «Льве, Вядзьмарцы й Адзежнай шафе».

Стварэньне[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Льюіс першапачаткова не зьбіраўся ствараць працягаў «Льва, Вядзьмаркі й Адзежнай шафы». Аднак калі ягоны знаёмы з інклінгаў пацікавіўся пра паходжаньне ліхтарні пасярод нарнійскага лесу, Льюіс быў настолькі заінтрыгаваны пытаньнем, што вырашыў адказаць на яго раманам.

«Пляменьнік чарадзея», здаецца, даўся аўтару найцяжэй з усіх кніг сэрыі: астатнія шэсьць раманаў былі напісаныя паміж 1948 і 1953 рокамі, а гэты адзін заняў каля шасьці гадоў (1949—1954). Праца вялася з двума перапынкамі на некалькі гадоў.[1]. Сам аўтар назваў твор «Полі і Дыгары»; вядомую нам назву даў выдавец[2].

Аўтабіяграфічныя элемэнты[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У некалькіх эпізодах падзеі «Пляменьніка чарадзея» пераклікаюцца з жыцьцём самога Льюіса. Дыгары прыкладна таго ж узросту, што й аўтар, абодва марылі пра поні, абодва сутыкнуліся са сьмерцю маці ў дзяцінстве. Дыгараў бацька жыве ў Індыі; Льюіс па сьмерці маці навучаўся ў Ангельшчыне, а бацька застаўся ў Ірляндыі; ён меў яшчэ брата ў Індыі. І Дыгары, і Клайв любілі чытаць.

Пераклады на беларускую мову[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У 2000-х пераклад першай кнігі «Пляменьнік чарадзея» на беларускую мову зрабіў Алесь Квіткевіч[3][4]. Пераклад так і ня быў апублікаваны.

17 верасьня 2016 году адбывецца прэзэнтацыя і старт продажаў кнігі «Хронікі Нарніі. Пляменнік чараўніка» ў перакладзе Надзеі Кім[5].

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^  Duriez, Colin The Life of C.S. Lewis. — InterVarsity Press, 2004. — С. 47.
  2. ^  Lindskoog, Kathryn Ann Journey Into Narnia: C. S. Lewis’s Tales Explored. — Hope Publishing House, 1997. — С. 87.
  3. ^ Алесь Квіткевіч Анкета Свабоды. Радыё «Свабода» (28 чэрвеня 2010). Праверана 18 лістапада 2012 г.
  4. ^ Піраты Карыбаў лаюцца, як беларускія сяляне!. Эўрапейскае радыё для Беларусі (14 траўня 2007). Праверана 18 лістапада 2012 г.
  5. ^ «Хронікі Нарніі» выйшлі па-беларуску — 17 верасня ў Акадэмкнізе старт продажаў

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Хронікі Нарніі Клайва Стэйплза Льюіса
Пляменьнік чарадзея
(1955)
Леў, Вядзьмарка і Адзежная шафа
(1950)
Конь і ягоны хлопчык
(1954)
Прынц Касьпіян
(1951)
Заваёўнік зары, або Плаваньне на край сусьвету (1952) Срэбраны фатэль
(1953)
Апошняя бітва
(1956)
Пэрсанажы Аслан · Пітэр · Сьюзэн · Эдмунд · Люсі · Юстас · Джыл · Дыгары · Польлі · Касьпіян · Рыліян · Шаста · Белая Вядзьмарка · Міраз · Хмур
Сьвет Нарнія · Насельнікі Нарніі · Дзяржава Нарнія · Арляндыя · Тархістан · Самотныя Астравы · Тэльмар · Кэр-Параваль · Бяруна · Анвард · Чарн · Лес-між-сьветамі · Паграхан · Раўніна Ліхтарнага слупа
Прадметы Пярсьцёнкі · Адзежная шафа · Ліхтарны слуп · Рог Сьюзэн
Фільмы Walden Media Леў, Вядзьмарка і Адзежная шафа (2005) · Прынц Касьпіян (2008) · Заваёўнік Зары (2010)
Сэрыял Бі-бі-сі Леў, Вядзьмарка і Адзежная шафа (1988) · Прынц Касьпіян і Плаваньне на «Заваёўніку Зары» (1989) · Срэбраны фатэль (1990)
Іншыя экранізацыі Леў, Вядзьмарка і Адзежная шафа (1967) · м/ф «Леў, Вядзьмарка і Адзежная шафа»
Кампутарныя гульні The Chronicles of Narnia: The Lion, the Witch and the Wardrobe · The Chronicles of Narnia: Prince Caspian · The Chronicles of Narnia: The Voyage of the Dawn Treader