Мар’ян Фальскі
| Мар’ян Фальскі | |
| Marian Falski | |
 Надмагільле Мар’яна і Ірэны Фальскіх на Вайсковых могілках у Павонзках | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | 7 сьнежня 1881[1] |
| Памёр | 8 кастрычніка 1974[1] (92 гады) |
| Пахаваны | |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | акадэмік, пэдагог |
| Мова | польская мова |
| Узнагароды | |
Мар’я́н Фа́льскі (псэўданімы: Янка Сваяк[3]; па-польску: Marian Falski; 7 сьнежня 1881, Нача, Лідзкі павет Віленскай губэрні, Расейская імпэрыя — 8 кастрычніка 1974, Варшава, ПНР) — польскі грамадзкі дзяяч, навуковец, пэдагог.
Жыцьцяпіс
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Паходзіў з дробнашляхецкай сям’і. Ад 1891 навучаўся ў школе ў Менску, атрымаў дыплём інжынэра ў Політэхнічным інстытуце ў Варшаве. У 1903—1906 дзяяч Польскай партыі сацыялістычнай (ППС), у 1905 быў зьняволены ў Варшаўскай цытадэлі.
У 1907 выехаў у Кракаў, працаваў хатнім настаўнікам. Пасьля стаў асыстэнтам Уладыслава Гайнрыха ў Ягелонскім унівэрсытэце і пад ягоным кіраваньнем скончыў доктарскую працу па тэме псыхалёгіі чытаньня.
У 1918, адмовіўшыся ад пасады загадчыка катэдры ўнівэрсытэту, выехаў у Варшаву. У 1919—1939 працаваў у Міністэрстве рэлігійных канфэсій і народнай асьветы Польшчы, пасьля вайны — у Міністэрстве асьветы.
3 1953 Фальскі ў Польскай акадэміі навук (ПАН), з 1954 прафэсар, з 1958 кіраўнік лябараторыі структуры і арганізацыі асьветы ПАН.
У 1964 разам з Антоніем Слонімскім падпісаў гэтак званы «Ліст 34» супраць цэнзуры і абмежаваньня доступу да культуры.
Творчасьць
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Аўтар шматлікіх прац у галіне школьніцтва. Вядомы як аўтар найпапулярнейшага польскага лемантару XX стагодзьдзя пад назовам «Навука чытаньня і пісаньня» (першае выданьне 1910, пасьля шматкроць перавыдадзены).
У 1903—1904 супольна з Вацлавам Іваноўскім і Стэфанам Багушэўскім займаўся арганізацыяй нелегальнай беларускай выдавецкай дзейнасьці ў Кракаве. Падрыхтаваў да друку пераважную частку матэрыялаў: у канцы 1903 пераклаў на беларускую мову (пад псэўданімам Янка Сваяк) «Янку-музыканта» Генрыка Сянкевіча, «Да свайго Бога» Стэфана Жаромскага і апавяданьне невядомага аўтара «Ведзьма»; таксама падрыхтаваў тэкст ананімнай адозвы «Царская гаспадарка», выкарыстаўшы для гэтага выдадзеныя ППС у Лёндане беларускія агітацыйныя брашуры. У канцы 1904 разам з Вацлавам Іваноўскім удзельнічаў у напісаньні першага «Беларускага лемантара» — буквара на беларускай мове. Адзін з заснавальнікаў Сацыялістычнай партыі Белай Русі (1904), ад імя якой на беларускай мове выдаваліся прапагандысцкія адозвы.
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ а б Falski Marian (1881 - 1974 ) // The Righteous Among the Nations Database (анг.)
- ^ (нявызначаны загаловак) — doi:10.4467/24504564PMP.19.011.11106
- ^ Сваяк Янка — Ляховичская районная централизованная библиотечная система (liblh.by)
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Александровіч С. Пуцявіны роднага слова. Мн., 1971.
- Туронак Ю. Удзел М. Фальскага ў беларускім выдавецкім руху / пер. з польск. // Туронак Ю. Мадэрная гісторыя Беларусі. 2-е выд. Вільня. 2008.
- Нарадзіліся 7 сьнежня
- Нарадзіліся ў 1881 годзе
- Нарадзіліся ў Слуцкім павеце
- Памерлі 8 кастрычніка
- Памерлі ў 1974 годзе
- Памерлі ў Варшаве
- Пахаваныя на вайсковых могілках Павонзкі
- Узнагароджаныя ордэнам штандару Працы II клясы
- Узнагароджаныя Залатым Крыжам Заслугі
- Узнагароджаныя ордэнам Усьмешкі
- Польскія грамадзкія дзеячы і дзяячкі
- Польскія літаратары
- Польскія перакладчыкі
- Польскія пэдагогі
- Польскія навукоўцы
- Польскамоўныя пісьменьнікі
- Беларускамоўныя пісьменьнікі
- Перакладчыкі на беларускую мову
- Перакладчыкі з польскай мовы
- Выпускнікі Варшаўскага ўнівэрсытэту
- Выкладчыкі Ягелонскага ўнівэрсытэту
- Вязьні Варшаўскай цытадэлі