Мары дэ Гурнэ
Мары́́ дэ Гурнэ́ (франц. Marie de Gournay; 6 кастрычніка 1565, Парыж, Каралеўства Францыя — 13 ліпеня 1645, Парыж, Каралеўства Францыя) — француская пісьменьніца, перакладніца і філёзафка. Яна выступала за доступ жанчынаў да адукацыі. Сярод ейных твораў — «Роўнасьць мужчынаў і жанчынаў» (1622) і «Жаночае гора» (Les femmes et Grief des dames, 1626). Яна таксама адрэдагавала і выдала зборнік эсэ Мішэля дэ Мантэня пасьля ягонай сьмерці.
| Мары дэ Гурнэ | |
| Marie de Gournay | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Імя пры нараджэньні | Мары Лё Жарс / Marie Le Jars |
| Псэўданімы | Damoiselle de G., Fille d'alliance de Monsieur de Montaigne |
| Нарадзілася | 6 кастрычніка 1565 Парыж. Каралеўства Францыя |
| Памерла | 13 ліпеня 1645 Парыж |
| Пахаваная | Бажніца Сэн-Эсташ, Парыж |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | Пісьменьніца, філёзафка, перакладніца |
| Гады творчасьці | 1588-1645 |
| Жанр | Эсэ, ода, санэт, артыкул |
| Мова | Француская |
| Дэбют | 1588 |
| Значныя творы | Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne (1594), Égalité des Hommes et des Femmes (1622) |
Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Мары нарадзілася ў Парыжы ў 1565 годзе ў сям'і Гіёма Лё Жарса, фэадала і скарбніка караля Генрыха III. Пасьля сьмерці бацькі ў 1577 годзе сям'я Мары пераехала ў Гурнэ-сюр-Аронд[1].
Мары была самавучкай. Самастойна вывучала гуманітарныя навукі і лаціну. Падчас вучобы Мары адкрыла для сябе Мішэля дэ Мантэня. У 1588 годзе Мары пазнаёмілася зь ім асабіста: яны выпадкова сустрэліся ў Парыжы, пасьля чаго Мантэнь назваў Мары «прыёмнай дачкой»[2].
У 1591 годзе, пасьля сьмерці маці, Мары пераехала ў Парыж, пакінуўшы радавы маёнтак сваім братам.
У 1592 годзе, пасьля сьмерці Мантэня, ягоная жонка перадала Мары копіі эсэ мужа. У 1595 годзе Мары дэ Гурнэ апублікавала першае выданьне ягонага эсэ[3].
Яна пасялілася ў Парыжы, зьбіраючыся зарабляць на жыцьцё пісьменьніцкай працай[4].
У Парыжы М. дэ Гурнэ пазнаёмілася з Юстам Ліпсіем, які адкрыў яе Эўропе як пісьменьніцу. Мары пісала для каралевы Марго, Генрыха IV, Марыі Мэдычы і Люі XIII і, такім чынам, знайшла сабе моцных заступнікаў. Мары дэ Гурнэ быў запрошаная ў салён каралевы Марго і атрымлівала рэгулярную фінансавую падтрымку[5].
Мары памерла ў 1645 годзе ва ўзросьце 79 гадоў і была пахаваная ў бажніцы Сэн-Эсташ у Парыжы[6].
Мары дэ Гурнэ стала першай жанчынай у Францыі, якая зрабіла ўклад у літаратурную крытыку[7].
Творчасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Мары дэ Гурнэ апублікавала сваю першую кнігу ў 1594 годзе, і яна называлася «Шпацыр спадара дэ Мантэня» (Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne). Першы паэтычны твор зьявіўся ў 1588 годзе[8].
Мары пераклала на францускую мову Гая Салюстыя, Авідыюса, Вэргіліюса і Тацыта. Яна таксама напісала некалькі вершаў і адаптавала П'ера дэ Рансара. У 1616 годзе яна выдала зборнік перакладаў вершаў, у прадмове да якога абвергла выказваньне Малерба аб неабходнасьці ачышчэньня францускай мовы. Мары абвінавачвалі ў састарэлых поглядах, а саму яе абражалі "старой дзевай". У адказ на крытыку Мары апублікавала «Роўнасьць мужчынаў і жанчынаў», якую прысьвяціла Ганне Аўстрыйскай[9].
У сваёй кнізе Le Promenoir de M. de Montaigne qui traite de l'amour dans l'œuvre de Plutarque, апублікаванай у 1626 годзе, яна дасьледуе праблему небясьпекі, зь якой сутыкаюцца жанчыны, калі становяцца залежнымі ад мужчынаў. Дзякуючы невялікай пэнсіі, якую плаціў ёй кардынал Рышэльё, яна змагла апублікаваць апошнюю рэдакцыю эсэ Мантэня ў 1635 годзе[10].
У эсэ «Гора дамаў» Мары скардзілася, што жанчыны ня могуць валодаць уласнасьцю, быць свабоднымі або мець доступ да дзяржаўных пасадаў. Яна сьцьвярджала, што адукаваныя жанчыны маюць такое ж права быць пачутымі, як і адукаваныя мужчыны. Як і Рэнэ Дэкарт, Мары адзьдзяляла розум ад цела і сьцьвярджала, што розум жанчыны такі ж моцны, як і розум мужчыны[11].
Творы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
• 1588: un sonnet et une ode dans les «Regrets funèbres sur la mort d'Aymée» у Œuvres de Pierre de Brach (Le Tombeau d'Aymée)
• 1594: Le Proumenoir de Monsieur de Montaigne
• 1595: Préface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne
• 1595: hommage en prose en Jean de Sponde, dans Response du Feu Sieur de Sponde…
• 1598: Preface sur les Essais de Michel, seigneur de Montaigne, Les Essais de Michel Seigneur de Montaigne
• 1608: Bienvenue de Monseigneur le duc d'Anjou
• 1610: Adieu de l'Ame du Roy de France et de Navarre Henry le Grand, avec la Défense des Peres Jesuites
• 1619: Versions de quelques pièces de Virgile, Tacite, Salluste, avec l'Institution de Monseigneur, frere unique du Roy (comprend également un «traicté sur la Poësie»)
• 1620: Eschantillons de Virgile
• 1620: deux poèmes dans Les Muses en deuil
• 1621: Traductions. Partie du Quatriesme de l'Eneide, avec une oraison de Tacite, et une de Saluste
• 1622: Égalité des Hommes et des Femmes
• 1624: Remerciement, au Roy
• 1626: L'ombre de la Damoiselle de Gournay – œuvre composée de mélanges – L'homme est l'ombre d'un songe & son œuvre est son ombre qui comprend
• 1628: trois poèmes, in Recueil de plusieurs inscriptions proposées pour remplir les Tables d'attente estans sous les statues du Roy Charles VII et de la Pucelle d'Orléans. . .
• 1634: Les Advis, ou les Presens de la Demoiselle de Gournay (ajoute à L'Ombre: Discours sur ce livre à Sophrosine, Oraison du Roy à S. Louys durante le siège de Rhé, Première delivrance de Casal, De la temerité et la traduction du VIe livre de l'Énéide)
• 1635: un poème, in Le Sacrifice des Muses
• 1635: un poème, in Le Parnasse royal
• 1641: réédition des Advis
• 1642: deux épigrammes, in le Jardin des Muses
• 1644: une épigramme, у l'Approbation du Parnasse qui précède Les Chevilles de Me Adam Menuisier de Nevers.
Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- ^ Dezon-Jones Elyane, Marie de Gournay. Fragments d’un discours féminin, Paris, José Corti, 1988.
- ^ Fogel Michèle, Marie de Gournay, itinéraires d’une femme savante, Paris, Fayard, 2004.
- ^ Schiff Mario, La Fille d'alliance de Montaigne, Marie de Gournay, Paris, Honoré Champion, 1910, https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k1105z
- ^ Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.
- ^ Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.
- ^ Louise Amazan, Marie de Gournay, la voie de la sagesse, Libération, 8 octobre 2021, https://www.liberation.fr/culture/livres/marie-de-gournay-la-voie-de-la-sagesse-20211008_FR527ARSLVDANPXRP6XWNVDBUQ/?
- ^ Noiset Marie-Thérèse, "Marie de Gournay et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205.
- ^ Venesoen Constant, "Mademoiselle de Gournay" in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.
- ^ Venesoen Constant, "Mademoiselle de Gournay" in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42.
- ^ Beaulieu J.P., Fournier H. "Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay", Neophilologus, volume 82, number 3 (1998), 357-367.
- ^ Beaulieu J.P., Fournier H. "Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'œuvre de Marie de Gournay", Neophilologus, volume 82, number 3 (1998), 357-367.