Перайсьці да зьместу

Марыя Знамяроўская-Пруфэр

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі

Марыя Знамяроўская-Пруфэр (часам Марыя Знамяроўская-Пруфэрава; польск. Maria Znamierowska-Prüfferowa; нар. 13 траўня 1898, Кібарты, Сувальская губэрня, Расейская імпэрыя ― 20 жніўня 1990, Торунь, Польшча) ― польская этнографка, этналягіня, прафэсарка ўнівэрсытэту Мікалая Капэрніка ў Торуні, стваральніца і дырэктарка Торунскага этнаграфічнага музэю[1].

Марыя Знамяроўская-Пруфэрава
Maria Znamierowska-Prüfferowa
Дата нараджэньня 13 траўня 1898
Месца нараджэньня Кібарты, Сувальская губэрня, Расейская імпэрыя
Дата сьмерці 20 жніўня 1990
Месца сьмерці Торунь, Польшча
Месца пахаваньня
Грамадзянства Польшча
Месца вучобы Унівэрсытэт Стэфана Баторыя, Вільня
Занятак этноляг, этнограф
Навуковая сфэра Этнаграфія, этналёгія, музэязнаўства
Месца працы Унівэрсытэт Стэфана Баторыя, Вільня; Торунскі ўнівэрсытэт Мікалая Капэрніка; Торунскі этнаграфічны музэй
Сябра ў Польскае народазнаўчае таварыства[d]
Узнагароды
афіцэр ордэна Адраджэньня Польшчы

Жыцьцяпіс

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Марыя Знамяроўская нарадзілася ў мястэчку Кібарты ў Расейскай імпэрыі на мяжы з Прусіяй, дзе ў той час ейны бацька Станіслаў быў мытнікам. Скончыла гімназію ў 1915 г. у Лібаве (сучасная Латвія). З кастрычніка 1915 гэтага амаль 3 гады правяла ў Кіеве, дзе зьвязалася з польскай супольнасьцю, удзельнічала ў лекцыях на Вышэйшых жаночых курсах — на філялягічным факультэце і ў Польскім унівэрсытэцкім каледжы[3].

Увосень 1918 г. пераехала ў Варшаву. У канцы 1920 г. пасялілася ў Вільні, дзе ў 1919 г. быў адноўлены ўнівэрсытэт Стэфана Баторыя[4].

Хворая на сухоты, Марыя часта наведвала Закапанэ. Пасьля больш чым году навучаньня на гуманітарным факультэце ўнівэрсытэту ў Вільні яна працягнула навучаньне на факультэце матэматыкі і прыродазнаўства, дзе ў 1922 г. пазнаёмілася з выкладнікам Янам Пруфэрам. У 1925 годзе Марыя і Ян пабраліся шлюбам[5].

Марыя Знамяроўская-Пруфэр увосень 1926 г. пачала займацца этналёгіяй, а ў 1927/28 навучальным годзе пачала працаваць у Этнаграфічным музэі ўнівэрсытэту Стэфана Баторыя пад кіраўніцтвам прафэсаркі Цэзарыі Бадуэн дэ Куртэнэ[6].

У 1945 г. разам з унівэрсытэцкай супольнасьцю ліквідаванага ўнівэрсытэту Стэфана Баторыя Пруфэры вырашалі выехаць у Торунь. Ва ўнівэрсытэце Мікалая Капэрніка Знамяроўская-Пруфэр стала дацэнткай на катэдры этналёгіі, беспасьпяхова спрабуючы аднавіць ідэю этнаграфічнага ўнівэрсытэцкага музею, падобнага да Віленскага[7].

Жыла і працавала ў Торуні.

Памерла 20 жніўня 1990 г. у Торуні. З 15 сьнежня 1999 году Этнаграфічны музэй у Торуні носіць ейнае імя[8].

Навуковая дзейнасьць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Выбару — этнаграфіі і музэялёгіі — яна засталася вернай да канца жыцьця.

«Рыбалоўства на Троцкіх азёрах», апублікаваная ў 1930 годзе, была ейнай магістарскай дысэртацыяй, за якой рушылі ўсьлед далейшыя працы пераважна ў гэтай галіне[9].

Міжваенны час стаў для Знамяроўскай-Пруфэр часам атрыманьня кваліфікацыі музэйніцы (музэялягіні) падчас шматлікіх паездак за мяжу, а таксама часам палявых дасьледаваньняў, збору калекцыяў і дакумэнтацыі для музэя[10].

Займалася выкладніцкай дзейнасьцю, праводзіла этнаграфічныя заняткі ў Школе палітычных навук пры Інстытуце навукі і дасьледаваньняў Усходняй Эўропы ў Вільні. Яна таксама займалася пытаньнем аховы этнаграфічных помнікаў: вяла лекцыі ў вясковых школах, народных унівэрсытэтах і на Польскім радыё[11].

Пасьля вайны выдала кнігу пра Вільню — «Wilno - miasto sercu najbliższe»[12].

У 1955 г. атрымала ступень прафэсаркі. За гады працоўнай дзейнасьці апублікаваў каля 130 публікацыяў[13].

У 1959 годзе намаганьнямі прафэсаркі быў адкрыты Торунскі этнаграфічны музэй, дырэктаркай якога яна працавала да 1972 году. У музэі сабрана каля 14 тысячаў экспанатаў, зьвязаных з рэгіёнам паўночнай Польшчы[14].

Асноўныя працы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

• Ważki okolic Wilna: Die Odonatenfauna der Umgebung von Wilna / Marja Znamierowska. ( Prace Zakładu Zoologicznego Uniwersytetu St. Batorego w Wilnie; nr 2, Wilno, 1923.

• Materjały do znajomości ważek północno-wschodniej Polski = Materialien zur Kenntnis der Odonatenfauna des nordöstlichen Polen / Marja Znamierowska-Prüfferowa. (Prace Zakładu Zoologicznego Uniwersytetu St. Batorego w Wilnie; nr 10), Wilno, 1927.

• Przyczynek do rybołówstwa na Bugu / Marja Znamierowska-Prüfferowa, Warszawa, [193-?].

• Rybołówstwo Jezior Trockich = Fischerei auf den Troker See: (rys etnograficzny) / M. Znamierowska-Prufferowa. (Rozprawy i Materjały Wydziału 1 Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie; t. 3, z. 2), Wilno: nakł. Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 1930.

• Ochrona kultury ludowej, Wilno: Nakł. Oddz. Wileńskiego Tow-wa Krajoznawczego, 1932.

• Muzeum Etnograficzne U. S. B. w Wilnie i jego przyszłość = Le musèe ethnographique de L’Universitè etienne Batory a Wilno et son avenir, Lwów; Wilno: nakł. Muzeum Etnograficznego U. S. B. w Wilnie, 1932.

• Mały kwestjonarjusz etnograficzny: co możemy przywieść z wakacyj i świąt?, Wilno, 1932.

• Gobeliny wileńskie: ich pochodzenie, wartość i losy. [T.] 2, Obrona gobelinów wileńskich: fakty-dokumenty, głosy prasy, Wilno: Rada Wileńskich Zrzeszeń Artystycznych, 1933.

• Muzeum na wolnem powietrzu w Wilnie, Wilno: nakł. Muzeum Etnograficznego U.S.B. w Wilnie, 1934.

• Rybołówstwo w okolicach Druskienik = La pêche dans les environs de Druskieniki, Lwów: nakł. Towarzystwa Ludoznawczego, 1934.

• Paski w okolicy Druskienik = Les ceintures des environs de Druskieniki, Lwów: nakładem Towarzystwa Ludoznawczego, 1934.

• Rybacy - ludzie zapomniani, Wilno, 1935.

• Folklor pszczelarzy i rybaków we wsi mieszkańce, pow. wileńsko-trockiego, Wilno, 1937.

• Pszczelnictwo i rybołówstwo we wsi mieszkańce, pow. wileńsko-trockiego, Wilno, 1937.

• Ości rybackie = Die Fischgabeln: próba klasyfikacji ości północno-wschodniej Polski: notatka tymczasowa, Wilno: Muzeum Etnograficzne U.S.B., 1939.

• Das Sammeln von traditionellen Museumsobjekten der Fischerei unter Berücksichtigung ihrer Systematik, Budapest, 1965.

• Wilno - miasto sercu najbliższe / Maria Znamierowska-Prüfferowa; wstęp i redakcja Krystyny Jakowskiej, Białystok: Towarzystwo Literackie im. Adama Mickiewicza. Oddział Białostocki: Zakład Teorii i Antropologii Literatury w Instytucie Filologii Polskiej. Uniwersytet w Białymstoku, 1997.

• Etnografiniai vaizdai Marijos Znamerovskos-Priuferovos negatyvuose / sudarytoja ir įvadinių tekstų autorė Laima Lapėnaitė, Vilnius: Lietuvos nacionalinis muziejus, 2020.

Літаратура

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

• Лабачэўская Вольга. Беларуская этнаграфічная калекцыя з Вільні // Спадчына №1-1996. С. 151-161.

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Ewa Arszyńska, Hanna Muzalewska, Maria Znamierowska-Prüfferowa (1898-1990), [w:] Etnografowie i ludoznawcy polscy, Sylwetki, szkice biograficzne, Kraków 2002.
  2. ^ Sejm-Wielki.pl (пол.) — 2002.
  3. ^ Ewa Arszyńska, Hanna Muzalewska, Maria Znamierowska-Prüfferowa (1898-1990), [w:] Etnografowie i ludoznawcy polscy, Sylwetki, szkice biograficzne, Kraków 2002.
  4. ^ Antoni Konkel, Maria Znamierowska-Prüfferowa, [w:] Jastarnia, sercu bliska., Jastarnia: Wydawnictwo "MS", 2006, s. 135.
  5. ^ Biografia Marii Znamierowskiej-Prüfferowej na stronie Oddziału Toruńskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, https://torun.ptl.info.pl/dawni-czlonkowie/prof-maria-znamierowska-prufferowa
  6. ^ Biografia Marii Znamierowskiej-Prüfferowej na stronie Oddziału Toruńskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, https://torun.ptl.info.pl/dawni-czlonkowie/prof-maria-znamierowska-prufferowa
  7. ^ Roman Tubaja, Wkład Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w rozwój muzealnictwa na wolnym powietrzu w Polsce, Biuletyn Stowarzyszenia Muzeów 9/2006, Wdzydze 2006.
  8. ^ Biografia Marii Znamierowskiej-Prüfferowej na stronie Oddziału Toruńskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, https://torun.ptl.info.pl/dawni-czlonkowie/prof-maria-znamierowska-prufferowa
  9. ^ Twórcy Kultury Torunia, www.icimss.edu.pl, http://www.icimss.edu.pl/TKT/index.php?link=_artysta&id=464
  10. ^ Biografia Marii Znamierowskiej-Prüfferowej na stronie Oddziału Toruńskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, https://torun.ptl.info.pl/dawni-czlonkowie/prof-maria-znamierowska-prufferowa
  11. ^ E. Arszyńska, H. Muzalewska, „Maria Znamierowska-Prüfferowa”, [w:] „Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne”,pod red. E. Fryś-Pietraszkowej, A. Kowalskiej-Lewickiej, A. Spiss, Kraków 2002, s. 323-328.
  12. ^ E. Arszyńska, H. Muzalewska, „Maria Znamierowska-Prüfferowa”, [w:] „Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne”,pod red. E. Fryś-Pietraszkowej, A. Kowalskiej-Lewickiej, A. Spiss, Kraków 2002, s. 323-328.
  13. ^ E. Arszyńska, H. Muzalewska, „Maria Znamierowska-Prüfferowa”, [w:] „Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne”,pod red. E. Fryś-Pietraszkowej, A. Kowalskiej-Lewickiej, A. Spiss, Kraków 2002, s. 323-328.
  14. ^ Maria Znamierowska-Prüfferowa – założycielka Muzeum Etnograficznego w Toruniu, rme.cbr.net.pl, https://rme.cbr.net.pl/index.php/archiwum-rme/1068-wrzesien-pazdziernik-nr-105/swiat-kobiet/1581-maria-znamierowska-pruefferowa-zalozycielka-muzeum-etnograficznego-w-toruniu
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Марыя_Знамяроўская-Пруфэр&oldid=2343346»