Перайсьці да зьместу

Людміла Старыцкая-Чарняхоўская

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Людзьміла Старыцкая-Чарняхоўская
укр. Людмила Старицька-Черняхівська
Асабістыя зьвесткі
Імя пры нараджэньні Людзьміла Міхайлаўна Старыцкая / Людмила Михайлівна Старицька
Нарадзілася 17 (29) жніўня 1868
Памерла 1941[1][2][3]
Бацькі Міхайла Старыцкі
Соф’я Старыцкая[d]
Сужэнец Аляксандар Чарняхоўскі[d]
Дзеці Вераніка Чарняхоўская
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці літаратурны крытык, пісьменьніца
Гады творчасьці 1888-1941
Мова украінская мова
Дэбют 1888
Значныя творы «Двадцять п’ять років українського театру» (1907), «Гетьман Петро Дорошенко» (1908), «Діамантовий перстень» (1929)

Людмі́ла Старыцкая-Чарняхоўская (па-ўкраінску: Людмила Старицька-Черняхівська; 17 (29) жніўня 1868, Кіеў, Расейская імпэрыя — 1941, у высылцы па дарозе ў Казахстан) — украінская пісьменьніца, паэтка, драматургіня, перакладніца, мэмуарыстка і грамадзкая дзяячка. Ахвяра сталінскага тэрору[4].

Жыцьцяпіс

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Людзьміла Старыцкая нарадзілася 17 жніўня (29 жніўня па новым стылі) 1868 году ў Кіеве ў сям’і вядомага пісьменьніка, драматурга і грамадзкага дзеяча Міхайла Старыцкага і Соф’і Старыцкай, сястры кампазытара Мікалая Лысенкі. Муж — Аляксандр Чарняхоўскі[5].

Навучалася ў Кіеўскай прыватнай гімназіі Веры Мікалаеўны Вашчанкі-Захарчанкі. Гімназісты выдавалі рукапісны часопіс, для якога Людзьміла Старыцкая напісала раман «За Ўкраіну» і сатырычныя вершы пра дырэктарку і ейнага мужа[6].

У 1888—1893 гадах прымала актыўны ўдзел у працы літаратурнага гуртка «Плеяда»[7].

Падчас Першай сусьветнай вайны прымала актыўны ўдзел у працы Кіеўскага камітэту дапамогі ўкраінскім уцякачам, працавала сястрой міласэрнасьці ў шпіталі для параненых[8].

У красавіку 1917 г. Л. Старыцкая была абраная ва Ўкраінскую Цэнтральную Раду[9].

У 1920-я гады працавала ва Ўсеўкраінскай акадэміі навук (УУАН)[10].

Пісьменьніцу арыштавалі 14 студзеня 1930 г. і абвінавацілі ў прыналежнасьці да так званага Саюзу вызваленьня Ўкраіны (СВУ). Допыты праводзіліся ў турме на Халоднай гары ў Харкаве[11].

Па выраку асобага складу Вярхоўнага суду СССР ад 19 красавіка 1930 г. Л. Старыцкая-Чарняхоўская абвінавачвалася ў тым, што: «а) у пэрыяд 1926—1929 гг. была чаліцай цэнтру в. СВУ і праводзіла кіраўніцкія арганізацыйныя мерапрыемствы, у адпаведнасьці з праграмай і задачамі арганізацыі; б) ажыцьцяўляла сувязь паміж цэнтрам СВУ і прадстаўнікамі некаторых замежных капіталістычных дзяржаваў»[12].

Пісьменьніцу асудзілі на 5 гадоў пазбаўленьня волі з абмежаваньнем у правах на 3 гады[13].

4 чэрвеня 1930 г. Л. Старыцкую-Чарняхоўскую вызвалілі з-пад варты і замянілі пакараньне на ўмоўнае[14].

Пасьля вызваленьня яе накіравалі ў места Сталіна (цяпер Данецк). Займалася перакладніцкай дзейнасьцю[15].

У 1936—1941 гадах жыла зь сястрой у доме № 28 па вуліцы Яраславаў Вал у Кіеве[16].

20 ліпеня 1941 году, калі ў сьценаў Кіева ішлі баі з немцамі, супрацоўнікі НКУС правялі ператрус на кватэры Людзьмілы Старыцыкай-Чарняхоўскай, канфіскавалі пашпарт і тэчку з карэспандэнцыяй. Разам зь сястрой Аксанай Сьцяшэнкай Старыцкую-Чарняхоўскую вывезлі на грузавіку ў Харкаў. Тут яе абвінавацілі ў антысавецкай дзейнасьці і пад канвоем у вагоне з цялятамі вывезьлі ў Казаскую ССР. Аднак у дарозе 73-гадовая пісьменьніца памерла. Дакладная дата сьмерці і месца пахаваньня невядомыя[17].

У жніўні 1989 году Людзьміла Старыцкая-Чарняхоўская разам зь іншымі ўдзельнікамі «паказальнага працэсу СВУ» ў Харкаве была пасьмяротна рэабілітаваная пленумам Вярхоўнага суду УССР[18].

Творчасьць

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Зь дзяцінства Людміла Старыцкая-Чарняхоўская пачала пісаць вершы і складаць казкі[19].

Першыя вершы былі зьмешчаныя на старонках львоўскага альманаху «Перший вінок». Паэзію М. Старыцкай-Чарняхоўскай прадставілі І. Франко ў анталёгіі «Акорди» і С. Яфрэмаў ва «Українській музі». Паэтычная манера М. Старыцкай-Чарняхоўскай блізкая да стылістыкі Лесі Ўкраінкі[20].

Значна большая па аб’ёме празаічная, драматургічная, перакладніцкая і літаратурна-крытычная спадчына М. Старыцкай-Чарняхоўскай[21].

Актыўна супрацоўнічала з галіцкімі літаратурнымі пэрыядычнымі выданьнямі — «Зоря», «Правда», «ЛНВ», «Життя і слово» і іншымі, працавала ў кіеўскай газэце «Рада». Была чаліцай Таварыства ўкраінскіх прагрэсістаў. Выступала на сцэне[22].

Творы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Драматычныя творы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

• «Гетьман Петро Дорошенко» (1908)

• «Крила» (1913)

• «Останній сніп» (1917)

• «Розбійник Кармелюк» (1926)

• «Іван Мазепа» (1927)

• «Діамантовий перстень» (1929)

• «Напередодні» (1926)

• «Жага» (1925)

• «Гетьман Дорошенко Петро» (1918).

Мэмуары
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

• «Двадцять п’ять років українського театру (Спогади та думки)»

• «Хвилини життя Лесі Українки»

• «Спогади про М. В. Лисенка»

• «В. І. Самійленко (Пам’яті товариша)».

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ Міжнародны ідэнтыфікатар стандартных найменьняў — 2012.
  2. ^ Li︠u︡dmyla Staryt︠s︡ʹka-Cherni︠a︡khivsʹka // Faceted Application of Subject Terminology
  3. ^ Staric'ka-Černâhìvs'ka Lûdmila Mihâlìvna // NUKAT — 2002.
  4. ^ Іван Савич, …З порога смерті…: Письменники України — жертви сталінських репресій. — К., 1991. — С. 414—417, http://ukrlife.org/main/evshan/martyrolog_s.htm
  5. ^ Старицька-Черняхівська Людмила Михайлівна // Шевченківська енциклопедія: — Т.5: Пе—С: у 6 т. / Гол. ред. М. Г. Жулинський.. — Київ: Ін-т літератури ім. Т. Г. Шевченка, 2015. — С. 937—938.
  6. ^ Старицька-Черняхівська Людмила // Українська мала енциклопедія: 16 кн.: у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Накладом Адміністратури УАПЦ в Аргентині. — Буенос-Айрес, 1965. — Т. 7, кн. XIV: Літери Сен — Сті. — С. 1833.
  7. ^ Старицька-Черняхівська Людмила // Українська мала енциклопедія: 16 кн.: у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Накладом Адміністратури УАПЦ в Аргентині. — Буенос-Айрес, 1965. — Т. 7, кн. XIV: Літери Сен — Сті. — С. 1833.
  8. ^ Старицька-Черняхівська Людмила Михайлівна // Шевченківська енциклопедія: — Т.5: Пе—С: у 6 т. / Гол. ред. М. Г. Жулинський.. — Київ: Ін-т літератури ім. Т. Г. Шевченка, 2015. — С. 937—938.
  9. ^ Старицька-Черняхівська Людмила // Українська мала енциклопедія: 16 кн.: у 8 т. / проф. Є. Онацький. — Накладом Адміністратури УАПЦ в Аргентині. — Буенос-Айрес, 1965. — Т. 7, кн. XIV: Літери Сен — Сті. — С. 1833.
  10. ^ Старицька-Черняхівська Людмила Михайлівна // Шевченківська енциклопедія: — Т.5: Пе—С: у 6 т. / Гол. ред. М. Г. Жулинський.. — Київ: Ін-т літератури ім. Т. Г. Шевченка, 2015. — С. 937—938.
  11. ^ Старицька-Черняхівська Людмила Михайлівна // Верстюк В., Осташко Т. Діячі Української Центральної Ради: Біографічний довідник. — К., 1998. — С. 160—162.
  12. ^ Хорунжий Юрій. Людмила Старицька-Черняхівська // Старицька-Черняхівська Людмила. Вибрані твори. — К., 2000. — С. 5—34.
  13. ^ Хорунжий Юрій. Людмила Старицька-Черняхівська // Старицька-Черняхівська Людмила. Вибрані твори. — К., 2000. — С. 5—34.
  14. ^ Хорунжий Юрій. Людмила Старицька-Черняхівська // Старицька-Черняхівська Людмила. Вибрані твори. — К., 2000. — С. 5—34.
  15. ^ Гнатюк М. Старицька-Черняхівська Людмила Михайлівна // Довідник з історії України. — 2-ге вид. — К., 2001. — С. 820—821.
  16. ^ Гнатюк М. Старицька-Черняхівська Людмила Михайлівна // Довідник з історії України. — 2-ге вид. — К., 2001. — С. 820—821.
  17. ^ Старицька-Черняхівська Людмила Михайлівна // Верстюк В., Осташко Т. Діячі Української Центральної Ради: Біографічний довідник. — К., 1998. — С. 160—162.
  18. ^ Старицька-Черняхівська Людмила Михайлівна // Верстюк В., Осташко Т. Діячі Української Центральної Ради: Біографічний довідник. — К., 1998. — С. 160—162.
  19. ^ Гнатюк М. Старицька-Черняхівська Людмила Михайлівна // Довідник з історії України. — 2-ге вид. — К., 2001. — С. 820—821.
  20. ^ Пазюра Н. В. Старицька-Черняхівська Людмила Михайлівна // Енциклопедія історії України: у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін.; Інститут історії України НАН України. — К.: Наукова думка, 2012. — Т. 9: Прил — С. — С. 811.
  21. ^ Пазюра Н. В. Старицька-Черняхівська Людмила Михайлівна // Енциклопедія історії України: у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін.; Інститут історії України НАН України. — К.: Наукова думка, 2012. — Т. 9: Прил — С. — С. 811.
  22. ^ Старицькі // Мистецтво України : Біографічний довідник / упоряд.: А. В. Кудрицький, М. Г. Лабінський; за ред. А. В. Кудрицького. — К.: «Українська енциклопедія» ім. М. П. Бажана, 1997, С. 559.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Людміла_Старыцкая-Чарняхоўская&oldid=2400807»