Марксізм

Камунізм Канцэпцыя Марксісцкая філязофія Клясавая барацьба Інтэрнацыяналізм Камуністычная партыя Ідэалёгіі Марксізм Ленінізм Маоізм Чучхэ Трацкізм Левы камунізм Камуністычны кансіліюм Анархакамунізм Рэлігіёзны камунізм Эўракамунізм Нацыянальны камунізм Інтэрнацыяналы Камуністычная ліга Першы Інтэрнацыянал Другі Інтэрнацыянал Камінтэрн Чацьверты Інтэрнацыянал Асобы Карл Маркс Фрыдрых Энгельс Уладзімер Ленін Роза Люксэмбург Ёсіф Сталін Леў Троцкі Мао Дзэ-дун Іншае Анархізм Антыкамунізм Антыкапіталізм Гісторыя камунізму Дыктатура пралетарыята Дэмакратычны цэнтралізм Камуністычная сымболіка Камуністычныя краіны Крытыка камунізму Левіца Люксэмбургізм Новая кляса Новая левіца Посткамунізм Прымітыўны камунізм Сацыялізм Сацыяльная эканоміка Сталінізм Тытаізм СССР

Карл Маркс

Хрысьціянства

Артыкул з сэрыі пра хрысьціянства
Сацыяльнае хрысьціянства
Асноўныя прадстаўнікі
Францішак з Асізі Вільгельм Эмануіл фон Кетэлер Леў XIII Адольф Кольпінг Эдўард Бэламі Маргарэт Бэн Філіп Бэрыман Джэймз Гал Коўн Дораці Дэй Антоніё Нэгры Леў Талстой Оскар Рамэра Густава Гут’ерэс Абрагам Кёйпэр Даніель Бэрыган Філіп Бэрыган Мартын Лютэр Кінг Вальтэр Раўшэнбуш Дэсмонд Туту Томі Дуглас Джозэф Сьміт
Арганізацыі
Канфэдэрацыя хрысьціянскіх прафзьвязаў Каталіцкі працоўны рух Хрысьціянскі сацыялістычны рух
Канцэпцыі
Субсыдыярнасьць Хрысьціянскі анархізм Хрысьціянскі гуманізм Марксізм Хрысьціянскі камунізм Тэалёгія вызваленьня Школа праксіса Прэкарнасьць Чалавечая годнасьць Сацыяльна арыентаваная эканоміка Камунітарыянізм Дыстрыбуцыянізм Каталіцкае сацыяльнае вучэньне Нэакальвінізм Нэатамізм Камуналізм
Дакумэнты
Rerum Novarum (1891) Прынстанскія лекцыі (1898) Populorum Progressio (1967) Centesimus Annus (1991) Caritas in Veritate (2009)
Праект:Хрысьціянства

Марксі́зм узьнік у XIX стагодзьдзі разам з умацаваньнем індустрыялізацыі ў Заходняй Эўропе. Спачатку ўяўляў сабою крытыку клясычнай эканамічнай думкі. Карл Маркс (1818—1883) аналізаваў зьявы, якія датычыліся вытворчасьці, сілаў вытворчасьці, адносінаў у кантэксьце працэсу вытворчасьці, формаў вытворчасьці. Адметны змагар за камунізм — грамадзтва, дзе пануе роўнасьць, дзе не існуюць дзяржавы ды межы, дзе няма капіталізму, дзе кожны дае ў залежнасьці ад таго што мае, а атрымлівае ў залежнасьці ад сваіх патрэб.

Фундамэнтам марксізму зьяўляецца міжклясавая барацьба. Галоўным крытэрам — дзяленьнем на клясы зьяўляецца маёмасьць. Спэкулянт жыве са сваіх зьберажэньняў. Капіталіст — гаспадар апарату вытворчасьці. Пралетар — гаспадар сваёй толькі працоўнай сілы (якую ён прадае капіталісту). Адной маёмасьці не хапае (міжвольныя клясы). Трэба яшчэ каб існавала пачуцьцё належыць той ці іншай клясе (клясы для сябе). Сяляне напрыклад зьяўляюцца міжвольнай клясай таму, што маюць аднолькавы тып маёмасьці (зямля), але не адчуваюць, што належаць адзінай клясе і таму ня могуць згуртавацца, каб адстойваць свае інтарэсы.

Гістарычны матэрыялізм

Дзякуючы сваім выдатным ведам філязофіі, сацыялёгіі і гісторыі, Карл Маркс прааналізіраваў капіталізм з гістарычнага пункту гледжаньня. Маркс ды Энгельс прапанавалі «гістарычны матэрыялізм», паводле якога паміж усімі прыроднымі зьявамі існуе вялікая сувязь. Прырода ўвесь час зьмяняецца, нічога не стаіць на месцы. Галоўная сіла, якая зьмяняе грамадзтва — гэта арганізацыя працы.

Паводле Маркса грамадзтва — гэта двухпавярховая структура. Першы паверх адпавядае эканамічнай структуры альбо «інфаструктуры», на якім трымаецца «інстытуцыянальны» паверх. Капіталісты, кантралюючы вытворчасьць кантралююць таксама інстытуцыянальны паверх. Канфлікты паміж працоўным ды капіталістычным клясамі такім чынам прывядуць да палітычнай рэвалюцыі.

Тэорыі

Тэорыя эксплюатацыі

Розьніца паміж затрачаным на працоўную сілу і створаным багацьцем адпавядае багацьцю, якое прысвойвае сабе капіталіст. Гэта грошы зь неаплочанай капіталістам працы. Каштоўнасьць прадукту вытворчасьці адпавядае колькасьці ўкладзенай у яго чалавечай працы. Капіталіст вырашае гэтую колькасьць яшчэ да пачатку вытворчасьці. Капіталіст узбагачаецца толькі тады, калі працоўныя вырабляюць больш рэчаў ніж атрымліваюць заработку. Напрыклад уявім, што рабочы працуе 12 гадзін у дзень, і што ён вырабляе эквівалент сваёй палучкі за 5 гадзін (праца на сябе). Атрымліваецца, што 7 гадзін ён працуе за дарма (праца на капіталіста). Такім чынам мэта працоўнага — павялічыць заработак дзеля паляпшэньня свайго жыцьця. Мэта капіталіста павялічыць розьніцу паміж аплочанай ды неаплочанай працай, дзякуючы павелічэньню часу працы альбо ўжываючы тэхнічны прагрэс дзеля большай эфэктыўнасьці працоўных. Капіталіст зацікаўлены ў тым, каб зарабак працоўных не перавышаў сумы, якая патрэбна ім дзеля аднаўленьня сваёй рабочай сілы.

Тэорыя альенацыі

Працоўныя ўмовы пры капіталістычнай сыстэме занявольваюць працоўных. Гэтае занявольваньне, якое на першы погляд на руку капіталістам, на самай справе зьнішчае эканамічную эфэктыўнасьць эксплюатацыі. Працоўныя, якія ператвараюцца ў поўнасьцю залежных ад капіталістаў рабоў пачынаюць занадта дорага ім каштаваць. Такім чынам, капіталістам лепей вызваліць іх ад рабства, даць ім свабоду. Самаадказныя рабочыя працягваюць працаваць на паноў, але ўжо не атрымліваюць ад іх дармавога харчу ды даху над галавой. Забарона рабства, такім чынам, адпавядае больш эканамічным чым маральным патрэбам. Працоўныя павінны адчуваюць сябе людзьмі дзеля таго, каб супакоена працаваць на паноў.

Абсурднасьць капіталізму

Карл Маркс крытыкуе капіталістычную лёгіку. Капіталістам хочацца пабольшыць свой асабісты заработак, дзеля гэтага яны павялічваюць вытворчасьць, рызыкуючы гэтым самым яе перавысіць у параўнаньні з попытам і апынуцца ў крызісе перавытворчасьці.

Карл Маркс прадказвае канец капіталізму. Эканамічныя крызісы падштурхнуць працоўных да згуртаваньня, калектывізацыі апарату вытворчасьці, усталяваньня дыктатуры пралетарыяту і зьнішчэньню капіталізму. Марксізм даволі часта асацыююць з савецкай ідэалёгіяй. Карл Маркс, убачыўшы, што ягоныя думкі кожны пераварочвае як яму падабаецца пачаў нават казаць, што нічога агульнага з марксістамі ён ня мае.

Паводле Карла Маркса капіталізм так ці інакш прыводзіць да эканамічных крызісаў. Але гэтыя крызісы павялічваюць эфэктыўнасьць сыстэмы, таму што выжываюць толькі самыя моцныя. Сёньняшняя індывідуалізацыя працоўных адносінаў, а таксама кароткатэрміновыя кантракты і боязьнь апынуцца беспрацоўным, адбіваюць у рабочых усю ахвоту гуртавацца.

Літаратура

• Jon Elster, An Introduction to Karl Marx. Cambridge, England, 1986.
• Michael Evans, Karl Marx. London, 1975.
• Stefan Gandler, Critical Marxism in Mexico: Adolfo Sánchez Vázquez and Bolívar Echeverría, Leiden/Boston, Brill Academic Press, 2015. 467 pages. ISBN 978-90-04-22428-5.
• Robinson, Cedric J.: Black Marxism: The Making of the Black Radical Tradition, 1983, Reissue: Univ North Carolina Press, 2000
• Rummel, R.J. (1977) Conflict In Perspective Chap. 5 Marxism, Class Conflict, and the Conflict Helix
• Shenfield, S.D. Vladislav Bugera: Portrait of a Post-Marxist Thinker

Вонкавыя спасылкі

Марксізм — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• marxists.org (пол.)
• marxists.org (рас.)