SPQR

S.P.Q.R. — абрэвіятура лацінскае фразы «Senatus Populusque Romanus» («Сэнат і грамадзяне Рыму»), якая прысутнічае на штандарах рымскіх легіёнаў, і якая выкарыстоўвалася ў Рымскай рэспубліцы ды Рымскай імпэрыі. Быў заменены на хрысьціянскі сымбаль лябарум Канстантынам Вялікім.

Значэньне абрэвіятуры

Паходжаньне

Дакладнае значэньне абрэвіятуры S.P.Q.R., хутчэй за ўсё, мела архаічнае паходжаньне нават у часы Старажытнага Рыму.

S амаль напэўна азначае першую літару слова Senatus — «Сэнат».
Паходжаньне P неадназначна, розныя дасьледнікі бачаць тут першую літару словаў Populus альбо Populusque, «народ» ды «і народ», адпаведна.
Паходжаньне Q таксама зьяўляецца нагодаю для спрэчкаў, яно азначала альбо que — «і», альбо Quirites, ці Quiritium. Абодва апошніх — множны лік ад Quiris «ваяр з дзідаю», але таксама й «грамадзянін», якое зрабілася ад імя Кўірыну (Quirinus), першапачаткова сабинскага бажаства, чыё сьвяцілішча знаходзілася на Кўірыналу, адным зь сямі ўзгоркаў, на якіх паўстаў горад. Пасьля зьняволеньня Ромулам міру з сабінамі Кўірын увайшоў у рымскі пантэон богаў. Пад імем Кўірына шанаваўся абагаўлёны Ромул. У гонар Кўірыну рымскія грамадзяне называлі сябе кўірытамі. Кўірын — бог народнага збору, адгэтуль поўнае найменьне рымлянаў «рымскі народ кўірытаў» (Populus Romanus Quiritium) (выкарыстоўвалася ў афіцыйных зваротах). У пазьнейшы час культ Кўірыну, адціснуты культам Юпітару ды Марсу, адмысловае ролі не гуляў. Але найменьне «кўірыты» захавалася.
R найболей верагодна азначае Romae, Romanus ці Romanorum, што перакладаецца як «Рым», «Рымскі» альбо «Рымлянаў», адпаведна.

Усе гэтыя значэньні прыводзяць да наступных варыянтаў расшыфроўкі абрэвіятуры S.P.Q.R.:

Senatus Populusque Quiritium Romanus
- Сэнат і грамадзяне Рыму, дзе Quiritium адбываецца ад Quiris — «грамадзянін».
Можна прывесці яшчэ некалькі меней сугучных перакладаў, але больш дакладна перадавальных сэнс фразы:
- «Сэнат і вольны народ Рыму» (некаторыя гісторыкі прыпісваюць слову «кўірыт» значэньне — «вольны»).
- «Сэнат і народ кўірытаў Рыму» (справа ў тым, што «кўірыт», у сутнасьці, зьяўляецца тэрмінам, якім пазначаюць грамадзяніна Рыму, і аналягаў у беларускай мове ня мае).
- «Сэнат і грамадзянскае насельніцтва Рыму».

Senatus Populusque Romanus
- Сэнат і народ Рыму. Гэтую вэрсію выкарыстоўвалі з падставы Рымскае рэспублікі і працягвалі выкарыстоўваць на працягу існаваньня Рымскае імпэрыі. У такім выглядзе яна зьяўляецца на большасьці вядомых манумэнтаў і дакумэнтаў. Выдатнымі прыкладамі гэтага зьяўляецца Арка Ціта, пабудаваная каля 81 году н. э. для аказаньня ўшанаваньняў Ціту і яго бацьку Імпэратару Вэспасьяну. Таксама гэту вэрсію можна сустрэць на калёне Траяну, якая была пабудавана ў 113 годзе н. э. у знак павагі да Імпэратара Траяну. Варта памятаць, што ўсё без выключэньня грамадзяне былі ваеннаабавязаныя. Паняцьце «народ Рыму» ўключала таксама жанчынаў і дзяцей (але не рабоў). Аднак гэтыя апошнія, у адрозьненьне ад сталых мужчын, не валодалі паўнавартаснымі грамадзянскімі правамі.

Новы Час

У эпоху Адраджэньня манаграма была перайначана некалькімі гарадамі: SPQV — Вэнэцыя і SPQB — Брусэль Таксама сустракаюцца: SPQS - у Сыене, SPQO - у Аламоўце.

У наш час выкарыстоўваецца ў гербе гораду Рым, таксама намалявана на шматлікіх гарадскіх будынках і люках. У пэрыяд Рісарджымэнту дадзеная абрэвіятура стала выкарыстоўвацца ў сымболіцы адроджанай Італьянскай дзяржавы; яе можна сустрэць на італьянскіх плякатах Першае сусьветнай вайны.

Бэніта Мусаліні часта выкарыстоўваў SPQR дзеля прапаганды свайго рэжыму.

У выяўленчым мастацтве

У хрысціянскім мастацтве манаграма сустракаецца ў розных сцэнах Запалу Хрыстовага й з рымскае гісторыі, зьяўляючыся ўказаньнем на прысутнасьць у гэтых сцэнах рымскіх салдатаў.

Вонкавыя спасылкі

SPQR — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Dieter Janssen: Gerechte, heilige und zivilisatorische Kriege. Legitimation des Krieges und Bedeutung von Feindbildern in der angelsachsischen Welt der fruhen Neuzeit, ca. 1550—1650. Verlag Dr. Kovac, Hamburg 2004, ISBN 3-8300-1610-7.

Злучыць^?