Бэніта Мусаліні

	Бэніта Мусаліні
	па-італьянску: Benito Mussolini
40-ы прэм’ер-міністар Італіі
	31 кастрычніка 1922 — 24 сьнежня 1925
Папярэднік:	Люіджы Факто
Наступнік:	сам, як прэм’ер-міністар
Першы кіраўнік ураду каралеўства Італіі
	24 сьнежня 1925 — 26 ліпеня 1943
Папярэднік:	сам, як прэм’ер-міністар
Наступнік:	Пэтра Бадольліё
Кіраўнік Італьянскай сацыялістычнай рэспублікі
	25 верасьня 1943 — 25 красавіка 1945
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся:	29 ліпеня 1883[…]; Прэдапіё
Памёр:	28 красавіка 1945[…] (61 год); Джуліна-дзі-Мэдзагра
Партыя:	Італьянская сацыялістычная партыя,; Нацыянальная фашысцкая партыя
Сужэнец:	Ракель Мусаліні
Дзеці:	Бэніта Альбіна Мусаліні; Эда Мусаліні; Ганна Марыя Мусаліні; Віторыё Мусаліні; Бруна Мусаліні; Рамана Мусаліні;
Бацька:	Алясандра Мусаліні
Маці:	Роза Мальтоні
Адукацыя:	Лязанскі ўнівэрсытэт[d] (1904);
Узнагароды:	Collar of the Imperial Order of the Red Arrows[d] (1937) Мальтыйскі ордэн ганаровы доктар Лазанскага ўніверсітэта[d] (1937) мэдаль Гётэ за мастацтва і навуку[d] (1932)
	Бэніта Мусаліні ў Вікісховішчы

Бэніта Амількарэ Андрэа Мусаліні (па-італьянску: Benito Amilcare Andrea Mussolini, 29 ліпеня 1883 — 28 красавіка 1945) — італьянскі дыктатар (дучэ), палітык, лідэр Нацыянальнай фашысцкай партыі, прэм’ер-міністар Італіі ад 1922 да 1943 гадоў. Адзін з найбольш вядомых дыктатараў XX стагодзьдзя. Вынаходнік тэрміну «фашызм».

Жыцьцяпіс

Мусаліні нарадзіўся 29 ліпеня 1883 году ў вёсцы Прэдапіё ў рэгіёне Эмілія-Раманьня. Мусаліні захапіўся сацыялістычнымі ідэямі й рэдагаваў некалькі пэрыядычных выданьняў. Ён стаў даволі вядомым журналістам, аднак хутка ўвайшоў у канфлікт з кіраўніцтвам Сацыялістычнай партыі. З пачаткам Першай сусьветнай вайны Італія засталася нэўтральнай, і сацыялісты заклікалі ўрад весьці мірную палітыку. Аднак Мусаліні, які быў галоўным рэдактарам газэты «Avanti!» (Наперад!), актыўна выказваўся за ўваход Італіі ў вайну. З-за гэтага ён быў выключаны з партыі. Бэніта пачынае друкаваць газэту «Del poppolo d’Italia» (Народ Італіі). У 1915 годзе Мусаліні прызваны ў армію.

У 1919 годзе Бэніта стварае Італьянскі зьвяз барацьбы («Fasci italiani di combattimento»)^[4], які ў 1921 годзе пераўтвараецца ў Нацыянальную фашысцкую партыю. У кастрычніку 1922 году ва ўмовах крызы дзяржаўных інстытутаў улады НФП ажыцьцяўляе «марш на Рым», і кароль Віктар Эмануіл III прызначае Мусаліні на пасаду прэм’ер-міністра^[5]. У той жа час, толькі з канца 1920-х, калі быў усталяваны таталітарны рэжым, магчыма называць Мусаліні дыктатарам.

У 1924 годзе выйшлі пастановы па абмежаваньню свабоды прэсы. У 1926 годзе Мусаліні атрымаў права выдаваць законы без кансультацыяў з парлямэнтам. Вельмі хутка Бэніта становіцца фактычна адзіным чалавекам, адказным за выканаўчую і заканадаўчую ўладу. У 1929 годзе прайшлі выбары па новым заканадаўстве, і ўсе месцы ў парлямэньце атрымалі фашысцкія функцыянэры.

Падчас ягонай дыктатуры праводзіліся пераўтварэньні ў розных сфэрах жыцьця. Курс італьянскай ліры быў паменшаны на карысьць кампаніяў-экспарцёраў, прафзьвязы падпарадкоўваліся дзяржаве, адбываліся спробы індустрыялізацыі поўдня Італіі. Мусаліні бачыў сябе спадчыньнікам старажытнарымскіх імпэратараў і актыўна выкарыстоўваў старажытнарымскую тэрміналёгію й вобразы дзеля падкрэсьленьня гэтага. Таксама Бэніта захапляўся спортам і прапагандаваў здаровы лад жыцьця.

Даволі цесныя сувязі зьвязвалі Мусаліні з Адольфам Гітлерам, аднак Бэніта не захапляўся расавымі ідэямі й антысэмітызмам нацыянал-сацыялістаў і першапачаткова лічыў менавіта сябе лідэрам у параўнаньні з Гітлерам. Мусаліні, аднак, крытычна ставіўся да аншлюса Аўстрыі Нямеччынай, таму што Аўстрыя служыла буфэрам паміж Італіяй і Нямеччынай.

У 1935 годзе Мусаліні пачынае вайну ў Этыёпіі з мэтай зрабіць яе калёніяй Італіі ^[6]. У час грамадзянскай вайны ў Гішпаніі Мусаліні дапамагае Франсіска Франка, адправіўшы шмат зброі й некалькі дывізій для барацьбы супраць рэспубліканцаў. 6 лістапада 1937 году Бэніта далучаецца да Антыкамінтэрнаўскага пакту, а 11 сьнежня Італія выходзіць зь Лігі народаў. 30 верасьня 1938 году Мусаліні падпісвае Мюнхэнскае пагадненьне аб перадачы Судэцкай вобласьці ад Чэхаславаччыны да Нямеччыны. У 1939 годзе Бэніта захапіў Альбанію, а ў 1940 годзе пачаў інтэрвенцыю ў Грэцыю, падчас якой італьянская армія была спынена грэцкай арміяй, і толькі з дапамогай Нямеччыны ў 1941 годзе была дасягнута перамога^[7]. Італьянская армія няўдала дзейнічала і ў Афрыцы. 24 ліпеня 1943 году частка фашысцкіх лідэраў патрабавала ад Мусаліні скласьці паўнамоцтвы. Ён быў арыштаваны, аднак хутка яго вызвалілі ў выніку нямецкай спэцапэрацыі пад кіраўніцтвам Ота Скарцэні. Мусаліні быў пастаўлены на чале марыянэткавай Італьянскай Сацыяльнай Рэспублікі (так званая «Рэспубліка Сала»)^[8].

У красавіку 1945 году Бэніта быў схоплены італьянскімі партызанамі з Камітэту Нацыянальнага Вызваленьня і расстраляны 28 красавіка на загад камуністычнай фракцыі ў КНВ. Ягонае цела было павешана дагары нагамі, а потым закапана ў могільніку для бедных. У 1946 годзе нэафашысты выкапалі труп Мусаліні й перазахавалі яго ў Прэдапіё, побач зь сям’ёй.

Крыніцы

^ ^а ^б ^в ^г Benito Mussolini // filmportal.de — 2005.
^ ^а ^б ^в ^г Benito Amilcare Andrea Mussolini // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
^ ^а ^б ^в ^г Benito Mussolini // Store norske leksikon (бук.) — 1978. — ISSN 2464-1480
^ The Rise of Benito Mussolini (анг.)
^ О. С. Сорока-Цюпа, А. О. Сорока-Цюпа. Новейшая история зарубежных стран XX — начало XXI века. — 7-е издание. — Москва: Просвещение, 2005. — P. 104—105. — ISBN 5-09-013940-7 (рас.)
^ Ethiopia 1935-36. icrc.org (анг.)
^ The Invasion and Battle for Greece (Operation Marita). feldgrau.com (анг.)
^ Ray Moseley Mussolini: The Last 600 Days of Il Duce (анг.). Taylor Trade, 2004. ISBN 1-58979-095-2.

Вонкавыя спасылкі

Ігар Бястужаў. «Бэніта Мусаліні й ягоная дзяржава» (рас.)
Успаміны Вальтэра Адызіё аб сьмерці Мусаліні (рас.)
Tea with Mussolini на IMDB (ням.)
Mussolini and I на IMDB (ням.)
Mussolini: The Untold Story на IMDB (ням.)
Mussolini: Ultimo atto на IMDB (ням.)

[_e884b44bdd8d4e14-1] а ^б ^в ^г Benito Mussolini // filmportal.de — 2005.

[_739cc6ede5f0c8bc-2] а ^б ^в ^г Benito Amilcare Andrea Mussolini // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)

[_2b555285292c66a9-3] а ^б ^в ^г Benito Mussolini // Store norske leksikon (бук.) — 1978. — ISSN 2464-1480

[4] The Rise of Benito Mussolini (анг.)

[5] О. С. Сорока-Цюпа, А. О. Сорока-Цюпа. Новейшая история зарубежных стран XX — начало XXI века. — 7-е издание. — Москва: Просвещение, 2005. — P. 104—105. — ISBN 5-09-013940-7 (рас.)

[6] Ethiopia 1935-36. icrc.org (анг.)

[7] The Invasion and Battle for Greece (Operation Marita). feldgrau.com (анг.)

[8] Ray Moseley Mussolini: The Last 600 Days of Il Duce (анг.). Taylor Trade, 2004. ISBN 1-58979-095-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]