Яно (псыхааналіз)
Яно́, таксама Ід ці Іт (ад ням. das Es — «гэта»; лац. Id, анг. the It) — тэрмін у псыхааналізе. Зыгмунд Фройд разглядаў Яно як несьвядомы інстынктыўны кампанэнт асобы, які прысутнічае пры народзінах[1], крыніцу цялесных патрэбаў і пажадлівасьці, эмацыйных імпульсаў і асабліва агрэсіі й сэксуальнае цягі[2]. Яно дзейнічае ў адпаведнасьці з прынцыпам задавальненьня — псыхічнай сілай, арыентаванай на неадкладнае задавальненьне імпульсу й жаданьня.
Этымалёгія і паходжаньне
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Тэрмін «Яно» ёсьць перакладзеным ангельскім the It, ад якога таксама было сторанае лацінскае Id.
Ангельскае the It ёсьць перакладам арыґінальнага нямецкага das Es (літ. «гэта»).
Псыхааналітычны тэрмін «Яно» Фройд запазычаў у нямецкага лекара Георга Гродэка для аддзяленьня й абазначэньня неарґанізаваных частак псыхічнага апарату чалавека.
Паводле Зыгмунда Фройда
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Фройд апісваў Яно як «цёмную, недаступную частку нашае асобы». Разуменьне Яно абмежавана аналізам сноў і нэўратычных сымптомаў, і яно можа быць апісана толькі ў тэрмінах ягонага кантрасту зь Я. У Яно няма ні арґанізацыі, ані калектыўнае волі: Яно заклапочанае толькі задавальненьнем інстынктаў у адпаведнасьці з прынцыпам задавальненьня[3]. Яно не зьвяртае ўвагі на розум і прэзумпцыю звычайнага сьвядомага жыцьця: «супрацьлеглыя імпульсы існуюць побач, не адмяняючы адзін аднаго… У Яно няма нічога, што можна было б параўнаць з адмаўленьнем… у Яно няма нічога, што адпавядала б ідэі часу»[4] Яно «ня ведае каштоўнасных меркаваньняў: ані дабра, ані зла, ані маралі. <…> Інстынктыўныя катэксісы, якія шукаюць разрадкі, — гэта, на наш погляд, усё, што ёсьць у Яно»[5].
Найбольш архаічную з псыхічных правінцыяў (інстанцыяў) мы называем сфэрай Яно; зьместам яе зьяўляецца ўсё, што намі ўспадкавана, прысутнічае з самага народзінаў і спрэс укаранёна ў нашай канстытуцыі. А гэта, перш за ўсё цягі, якія бяруць сваё паходжаньне ў целе й знаходзяць тут для сябе праявы ў невядомых для нас формах.
— Зыгмунд Фройд, «Нарыс псыхааналізу»[6].
Некаторыя іншыя важныя дапушчэньні Фройда адносна Яно заключаліся ў тым, што Яно функцыянуе на аснове першаснага псыхічнага працэсу, зьмяшчае свабодную рухомую энэргію й дзейнічае ў адпаведнасьці з прынцыпам задавальненьня. Гэтыя дапушчэньня робяць Яно схільным усім супярэчнасьцям, спалучаным з тэорыяй інстынктаў, уяўленьнямі аб псыхічнай энэргіі, эканамічным падыходам[7].
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Cherry, Kendra (6 лістапада 2018) Freud and the Id, Ego, and Superego. VeryWellMind.com. Праверана 08 лістапада 2023 г.
- ^ Psychology: The Science of Behavior (Canadian ed.) // «Personality». — Scarborough, Ontario: Allyn and Bacon Canada, 1999—2000. — С. 453. — ISBN 0205261957 (анг.)
- ^ Freud 1933. С. 105—106.
- ^ Freud 1933. С. 106.
- ^ Freud 1933. С. 107.
- ^ S. Freud. Abriss der Psychoanalyse / GW XVII. — 1940. — С. 63—138. (ням.)
- ^ Оно — Основные понятия психоанализа (рас.). Psychoanalyse.ru. Праверана 08 лістапада 2023 г.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Sigmund Freud. New Introductory Lectures on Psychoanalysis. — 1933. — С. 105—107. (анг.)