Трансьлітарацыя
 | Зьвесткі, пададзеныя ў гэтым артыкуле, выглядаюць недакладнымі. Глядзіце падрабязнасьці на старонцы абмеркаваньня. |
Трансьлітарацыя (ад лац. trans + litera) — перадача літараў адной пісьмовасьці сродкам літараў іншай пісьмовасьці. У сучаснай беларускай мове скасаваная і цалкам замененая на даволі неўпарадкаваную фанэтычную транскрыпцыю з украінскай, польскай, і, перш за ўсё, з расейскай мовы[1], што падспудна зьяўляецца асноўным мэтадам утварэньня навуковых тэрмінаў у сучаснай беларускай мове, і робіць немагчымай адзіную сыстэму дакладнай перадачы такой лексыкі зь першых крыніцаў — старажытнагрэцкай і лацінскай моваў[2], што вядома ў мовазнаўстве, як фэномэн апраксымацыі[3]. Напрыклад, напісаньне слова «трансьлітарацыя» зьяўляецца транскрыпцыяй лацінскага слова «transliteratio», і, адначасова, транскрыпцыяй расейскага слова «транслитерация», праведзенай з улікам асаблівасьцяў беларускай граматыкі, якое ў сваю чаргу, зьяўляецца трансьлітарацыяй лацінскага слова «transliteratio». Аднак, у большай колькасьці выпадкаў лацінскія ды грэцкія займаньні ў сучаснай беларускай мове перадаюць менавіта расейскае, а не арыгінальнае гучаньне.[4]
Адсутнасьць асобнай працэдуры трансьлітарацыі ў сучасным беларускім мовазнаўстве прынята тлумачыць праз катэгорыю асыміляцыі[5]. Між тым, мэтадалёгія навукі сьведчыць аб тым, што спэцыяльная навуковая тэрміналёгія павінна мець дысыміляцыйны характар.
Адзінству трансьлітарацыі спрыяюць:
- вынаходжаньне, альбо адраджэньне адзіных правілаў для яе;
- выдаткоўваньне на пераклад паводле такіх правілаў іншамоўных твораў мастацкай ды тэхнічнай літаратуры і філязофіі;
- пашырэньне ўжываньня тых правілаў у прафэсійнай дзейнасьці;
- выдаткоўваньне на адукацыйныя ўстановы, што выкарыстоўваюць гэтыя правілы.
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Транскрыпцыя
- Раманізацыя беларускай мовы
- Лацінка
- Беларускі арабскі альфабэт
- Спрошчаная сыстэма раманізацыі баўгарскай мовы
- Фанэтычны альфабэт
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ А. Булыка «Беларуска-Расейскі слоўнік для школьніка»(недаступная спасылка)
- ^ Практычная транскрыпцыя назваў з грэцкай мовы. ARCHE Пачатак (7 красавіка 2011).
- ^ Ала Нікалаева Некаторыя пытаньні трансьлітарацыі замежных найменьняў у беларускай мове і магчымыя шляхі іх вырашэньня (на прыкладзе гішпанскай, італьянскай і партугальскай моваў) / Уладзімер Конан // Беларусь паміж Усходам і Захадам. — Менск: Нацыянальны навукова-асьветны цэнтар імя Ф. Скарыны, 1997. — Т. 2. — С. 149-152. — ISBN 985-6419-02-6.
- ^ Слоўнік граматычна-лінгвістычнае тэрмінолёгіі
- ^ Баршчэўская Ніна «Клопат „Бацькаўшчыны“ пра чысьціню беларускае мовы»