Сьвятыя Сякеры

Сьвятыя Сякеры
рас. Мамоново
Дата заснаваньня:	1301
Былыя назвы:	Сьвэнтамест, Хайліґенбайль
Краіна:	Расея
Муніцыпальны раён:	Гарадзкая акруга Сьвятыя Сякеры
Плошча:	20,85 км²
Вышыня:	15 м н. у. м.
Насельніцтва:	▼8295 чал. (2023)
Тэлефонны код:	+7 40156
Паштовы індэкс:	238450
Геаграфічныя каардынаты:	54°28′0″ пн. ш. 19°56′0″ у. д.
Сьвятыя Сякеры на мапе Расеі Сьвятыя Сякеры
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://mamonovo.gov39.ru

Мамонава (па-расейску: Мамоново), гістарычна Сьвятыя Сякеры^{[Крыніца?]}, да 1947 году Хайліґенба́йль (па-нямецку: Heiligenbeil) — горад Калінінґрадзкае вобласьці Расеі побач з Польшчай. Закладзены быў у 1301 годзе. З 2004 году зьяўляецца адміністрацыйным цэнтрам Гарадзкое акругі Сьвятыя Сякеры.

Сьвянтамест

Гісторыя засяленьня мясцовасьці прасочваецца археолягамі з часоў каменнага веку. Першымі людзьмі, хто аблюбавалі гэтыя месцы, былі паляўнічыя на паўночнага аленя. Зьявіліся яны ў гэтых месцах 8 — 10 тысяч гадоў таму. Узровень нэалітычнай культуры паступова павялічваўся. Празь некалькі тысячагодзьдзяў паляўнічыя перайшлі да аселага ладу жыцьця, прыручылі сабак і сьвіней, пачалі займацца земляробствам.

У IV — V стагодзьдзях н .э. на месцы горада, непадалёк ад сутокі рэчак Ярфт і Банава, было заснавана прускае паселішча. Сьвянтэмес (Сьвятое паселішча). Названа так яно было таму, што за некалькі кілямэтраў ад яго месьцілася цэнтральнае сьвяцілішча старажытных прусаў.

Трагічнымі і апошнімі ў гісторыі прусаў сталі XII і XIII стагодзьдзі, калі тэўтонскія рыцары пад сьцягам пашырэньня хрысьціянства з агнём і мячом прыйшлі ў гэтыя месцы. На працягу пяцідзесяці гадоў Сьвёнтэмес неаднаразова пераходзіў з рук у рукі, але сілы былі ня роўныя. У 1272 годзе навала крыжакоў гарадзішча.

Войны й навалы

У 1301 годзе на месцы драўлянае прускае крэпасьці быў закладзены горад, які атрымаў назву Хайліґенбайль (Сьвяшчэная сякера). Горад быў абнесены каменным муром зь дзьвюма варотамі.

Уздоўж муру выкапаны быў роў. У грамаце 1330 году згадваецца парафіяльная царква. Да гэтага часу ўжо сфармаваўся выгляд гораду — цэнтральны рокаш (пляц) з вуліцамі, якія адыходзяць і крыжуюцца пад прамым вуглом.

Манастыр рабіў сацыяльную дапамогу састарэлым, хворым і жабракам, пры ім функцыянавала школа. Аснову гарадское эканомікі складала простая таварная вытворчасьць. Горад быў славуты сваім півам.

У 1440 годзе горад увайшоў у хаўрус, які зрабіў мэтай вызваленьне ад улады Ордэна і ўваходжаньне ў склад Польскага каралеўства. Гэты крок прынёс гораду шматлікія пакуты: забудовы былі ў асноўным драўляныя, таму горад неаднаразова згараў падчас жорсткае барацьбы. Войны адна за адной ішлі на працягу некалькіх стагодзьдзяў.

Не абышлі Сьвятыя Сякеры й эпідэміі інфэкцыйных захворваньняў. Цяжкімі ў гэтым сэньсе былі 1514 і 1629 гады, але асабліва страшнай была эпідэмія. 1710 гады. Яна забрала жыцьці 1147 мінакоў.

XIII стагодзьдзе было ня толькі стагодзьдзем войн, але й стагодзьдзем вельмі шырокіх культурных і навуковых кантактаў. Горад знаходзіўся на шляху з Расеі ва Эўропу, таму празь яго паштовую станцыю праехала шмат знакамітых людзей. Сярод іх былі В. Растрэлі, В. Ламаносаў, Г. Разумоўскі.

У ходзе Сямігадовае вайны Хайліґенбайль, як і ўся Ўсходняя Прусія, быў акупаваны расейскімі войскамі й далучаны на чатыры гады ў склад Расейскае імпэрыі. У гэтыя гады ў горадзе пабываў генэрал Сувораў, юны І. Гердэр і шчэ шмат людзей, якія пакінулі важкія ўнёскі ў гісторыі.

Мірны перапынак стался нядоўгім, пачалася вайна з французамі. Пажары штурмуюць у горадзе ў верасьні 1806 году і ў сьнежні 1807. Кароль Прусіі Фрыдрых Вільгельм III і імпэратар Расеі Аляксандар І 21—22 траўня 1807 гадзе праводзяць у горадзе агляд войскаў. 12 чэрвеня 1812 году праз горад са сваім вызваленчым і шматабяцальным рухам ішоў Напалеон, поўны надзеяў на перамогу. У 1891 г. узводзіцца каталіцкая царква, горача адбываецца жыльлёвае будаўніцтва. Наступным годам зьяўляецца свая газэта й друкарня. У 1895 годзе будуецца будынак пошты.

Пачатак XX стагодзьдзя

Пачатак ХХ стагодзьдзя ў жыцьці горада мяркуецца мерным жыцьцём ды ўпарадкаваньнем. У Розэнбэрґу (Краснафлёцкае) усталёўваецца памятны камень у гонар 200-годзьдзя Прускага каралеўства, перад будынкам цяперашняе школы — камень у гонар Бісмарка. У 1910 годзе адкрываецца Грамадзкі дом эвангелісцкае суполкі і будынак новае школы.

Першая Сусьветная й Міжваенны пэрыяд

У гады Першае сусьветнае вайны баявых дзеяньняў ў раёне Хацлігенбайлю не было. Пасьля заканчэньня вайны рушыла ўсьлед інфляцыя і павольнае выйсьце з крызісу.

У 1924 будуецца будынак новае адміністрацыі раёна на месцы цяперашняе сярэдняе школы. У 1930 годзе адчыняецца першы кінатэатар. 1 кастрычніка 1935 году пасёлак Розэнбэрг уваходзіць у склад гораду. У 1935 годзе Нямеччына атрымлівае ваенны сувэрэнітэт і пачынае стварэньне войска. У горадзе будуюцца казармы, лётнарамонтны завод і хуткарух.

Колькасьць насельніцтва ў той час павялічвалася. У траўні 1939 году лік узрос да 12 100 чалавек.

Другая Сусьветная

Далей рушыла ўсьлед Другая сусьветная вайна. Эўфарыя ад першых перамог, першыя паразы выклікаюць дэпрэсію і далей — чаканьне адплаты, і ўцёкі ад надыходзячае савецкае арміі.

Войскамі Трэцяга Беларускага фронту горад быў узяты 25 сакавіка 1945 году падчас Хайльсбэрскае наступальнае апэрацыі. Горад не шкадавалі ані надыходзячыя, ні якія абараняюцца. У гістарычным цэнтры засталіся толькі адзінкавыя цэлыя дамы, ўскраіны захаваліся лепш. Адразу ж пасьля заканчэньня баёў пачалася цяжкая работа па ажыўленьні гаспадарчага ладу горада. Разьмінаваньне, уборка трупаў людзей і жывёл, расчыстка асноўных магістраляў. Працу гэтую праводзілі інжынэрныя падразьдзяленьні, якім надаваліся каманды зь мясцовых жыхароў.

Мамонава

25 ліпеня 1947 году гораду было надана імя Мікалая Васільевіча Мамонава, камандуючага 331 стралковага палка, які прымаў удзел у штурме гораду. Цяжкімі былі першыя гады ў пасьляваенным жыцьці горада. Бракавала харчы, частымі былі выбліскі інфэкцыйных захворваньняў. Але жыцьцё паступова ўваходзіла ў добрае рэчышча. У 1948 годзе ў горадзе была створана школа ўдасканаленьня кадраў каманднага плаўсаставу і спэцыялістаў рыбнае прамысловасьці. У 1949 годзе пачаў выпускаць сваю прадукцыю рыбаперапрацоўчы і кансэрвавы завод. Кліматычныя ўмовы і навакольнае асяродзьдзе прадугледжвалі разьвіцьцё сельскае гаспадаркі, быў створаны калгас «Перамога» і зьверасаўгас «Маманоўскі». У гаспадарчым і культурным жыцьці былі дасягнуты пэўныя посьпехі, хаця праблем ставала заўсёды. Горад Мамонава ўяўляе сабой кампактна складзеныя вуліцы і праезды зь невялікімі кварталамі, забудаванымі па пэрымэтры рознымі хатамі 2-3-5-павярховымі, сэкцыйнымі, блакаванымі аднакватэрнымі хатамі катэджнага тыпу з рознымі па велічыні прысядзібнымі ўчасткамі, занятымі садамі, агародамі. З паўночнага ўсходу на паўднёвы захад горад перасякае чыгуначная плыня вузкае і шырокае каляіны. Каралявец — Сьвятыя Сякеры — Мытня, якая злучае Калінінґрадзкую вобласьць з Польшчай праз мытны пераход на мяжы. Чыгунка дзеліць гарадскую тэрыторыю на паўночна-ўсходнюю і паўднёва-заходнюю часткі. Мяжа на паўночным усходзе праходзіць з муніцыпальным утварэньнем «Баграціёнаўскі раён», на поўдні — з Рэспублікай Польшча, і на захадзе амываецца водамі Сьвежае затокі.

Зьмена статусу

Пасьля сканчэньня вайны ў 1819 годзе рэфармаваны быў адміністрацыйны падзел — Хайліґенбайль стаўся раённым цэнтрам. Зьмена статусу горада паўплывала на ягонае разьвіцьцё. Будуецца будынак новае Ратушы, ладуюцца транспартныя камунікацыі, удасканальваюцца маёмасныя адносіны. У 1853 годзе ціхае правінцыйнае мястэчка атрымлівае надзейнае палучэньне з Кёнігсбэргам і Бэрлінам дзякуючы пабудове цераз горад чыгункі. У 1870 годзе ў горадзе адчыняецца завод сельскагаспадарчых машынаў, які хутка разьвіваецца і лідаруе ў сваёй галіне. Вытворчасьць заводу пасьпяхова рэалізуецца ня толькі ва Ўсходняй Прусіі, але й у іншых краінах. У 1887 годзе закладзеная новая раённая лякарня, якая й дагэтуль працуе на дабрабыт грамадзянаў.