Сымэтрыя

Сымэтрыя (па-грэцку: συμμετρεῖν — для вымярэньня разам), як правіла, перадае два асноўных значэньні. Першы — недакладнае пачуцьцё гарманічнай або эстэтычнай прапарцыянальнасьці й збалянсаванасьці^[1], якое адлюстроўвае прыгажосьць і дасканаласьць. Другім значэньнем зьяўляецца дакладная й выразная пэўная канцэпцыя балянсу або «ўзорнага самападабенства», якая можа быць прадэманстраваная або даказаная ў адпаведнасьці з правіламі фармальнай сыстэмы: па геамэтрыі, фізыцы альбо іншым чынам.

Не зважаючы на тое, што значэньні адрозныя ў некаторых кантэкстах, яны абодва зьвязаныя паміж сабой і абмяркоўваюцца паралельна.

«Дакладныя» паняткі сымэтрыі маюць розныя меры й вызначэньні. Напрыклад, сымэтрыя можа быць наступнай:

у адносінах да цягу часу;
як прасторавыя адносіны;
праз геамэтрычныя пераўтварэньні, такія як маштабаваньне, адлюстраваньне й вярчэньне;
з дапамогай іншых відаў функцыянальных пераўтварэньняў;
як аспэкт абстрактных аб’ектаў, тэарэтычных мадэляў, мовы, музыкі й нават саміх ведаў^[2].

Гэтыя паняткі сымэтрыі апісваюцца з чатырох пунктаў гледжаньня. Па-першае, сымэтрыя ў геамэтрыі зьяўляецца найбольш вядомым тыпам сымэтрыі для многіх людзей. Другім пунктам гледжаньня зьяўляецца больш агульнае значэньне сымэтрыі ў матэматыцы ў цэлым. Трэцяя пэрспэктыва апісвае сымэтрыю, як яна ставіцца да навуцы й тэхніцы. У гэтым кантэксьце сымэтрыі ляжаць у аснове адны з самых глыбокіх пазнаньняў у сучаснай фізыцы, у тым ліку аспэкты прасторы й часу. Нарэшце, чацьвёртая пэрспэктыва абмяркоўваецца ў гуманітарных навуках, пра ягонае багатае й разнастайнае выкарыстаньне ў гісторыі, архітэктуры, мастацтве й рэлігіі.

Процілеглы панятак да сымэтрыі — асымэтрыя.

Крыніцы

^ Penrose, Roger Страшнаватая сымэтрыя = Fearful Symmetry. — Princeton: Princeton University Press, 2007. — ISBN 978-0-691-13482-6
^ Гл., напрыклад Mainzer, Klaus Сымэтрыя і складанасьць: дух і прыгажосьць нелінейнай навукі = Symmetry And Complexity: The Spirit and Beauty of Nonlinear Science. — World Scientific, 2005. — ISBN 981-256-192-7

Вонкавыя спасылкі

Calotta: A World of Symmetry (анг.)
Dutch: Symmetry Around a Point in the Plane (анг.)
Chapman: Aesthetics of Symmetry (анг.)
ISIS Symmetry
International Symmetry Association — ISA
Institute Symmetrion

Гэта — накід артыкула па матэматыцы. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго.

[1] Penrose, Roger Страшнаватая сымэтрыя = Fearful Symmetry. — Princeton: Princeton University Press, 2007. — ISBN 978-0-691-13482-6

[2] Гл., напрыклад Mainzer, Klaus Сымэтрыя і складанасьць: дух і прыгажосьць нелінейнай навукі = Symmetry And Complexity: The Spirit and Beauty of Nonlinear Science. — World Scientific, 2005. — ISBN 981-256-192-7

[1]

[2]