Пётар Лелюш
 Герб «Даліва» | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзіўся | XIV стагодзьдзе |
| Памёр | 1452 |
Лелюш (у каталіцтве Пётар; ? — 1452) — дзяржаўны дзяяч Вялікага Княства Літоўскага, ваявода троцкі (1433—1440), староста гарадзенскі (1450—1452).
Вотчынныя ўладаньні, відаць, былі ў Лідзкім павеце, таксама меў уладаньні ў Зубарэвічах паміж Мазыром і Бабруйскам[1].
Імя
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Паводле менскага дасьледніка Алёхны Дайліды, які разьвівае германскую (перадусім усходнегерманскую) этымалёгію імёнаў літоўскіх князёў і баяраў, імя Лелюш утварылася ад старагерманскага lola 'павольнасьць' і адпавядае германскаму імю Lello (Lullus)[2].
Варыянты імя ў гістарычных крыніцах: Petri alias Lelusch palatini [Troczensium] [sigilla] (20 студзеня 1433 году)[3]; Leluschius Trocensis palatini (27 лютага 1434 году)[4]; Petrus alias Lyeluszch (28 траўня 1434 году)[5]; Petrus alias Lelusch Trocensis palatinus (15 лютага 1436 году)[6]; Пану Лелюшу (1440—1492 гады)[7]; Ego Petrus alias Lelusche palatinus Trocensis (25 ліпеня 1442 году)[8]; в Острыне. Лелюшу два чоловеки[9], панъ Лелюши[10] (9 лістапада 1449 году); панъ Лялюшик (8 студзеня 1452 году)[11].
Біяграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Зь літоўскага баярскага роду. У адным з дакумэнтаў упамінаецца брат Крэм. Магчыма, быў у сваяцтве з Нацам Гінвілавічам.
У 1433—1440 гадох быў ваяводам троцкім, у 1450—1452 гадох старостам гарадзенскім. У 1436 годзе езьдзіў з пасольствам да вялікага магістра. Па ўдзеле ў змове супраць Жыгімонта Кейстутавіча страціў ваяводзкі ўрад.
У 1442 годзе зрабіў наданьне касьцёлу ў Шчучыне[12].
Мова і культура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Да акту Гарадзенскай умовы (1434 год) прывесіў пячаць з лацінамоўным гатычным надпісам[13]:
+ sigillum lelusszowa
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 261.
- ^ Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. — Менск, 2019. С. 23.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 94.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 105.
- ^ Грамота в.к.л. Сигизмунда Кейстутовича для Семена Гедигольдовича на двор Мир (1434), Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 165.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 21.
- ^ Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji Wilenskiej. T. 1, z. 1: 1387—1468. — Kraków, 1932. S. 158.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 61.
- ^ Lietuvos Metrika. Knyga 3 (1440—1498). — Vilnius, 1998. P. 62, 66.
- ^ Archiwum książąt Lubartowiczów Sanguszków w Sławucie. T. 1, 1366—1506. — Lwów, 1887. S. 48.
- ^ Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.. — 2-е выд. — Смаленск, 2014. С. 262.
- ^ Akta unji Polski z Litwą, 1385—1791. — Kraków, 1932. S. 100.
Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Дайліда А. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: ад стварэння да Крэўскай уніі / Рэц. С. Тарасаў. Аўтарскае выданне. — Менск, 2019. — 459 с. — (сьціслая вэрсія кнігі: Вытокі Вялікае Літвы. — Менск, 2021. — 89 с.)
- Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.: Склад — структура — улада / пераклад А. Мікус. — 2-е выд. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. — 386 с. — ISBN 978-5-00076-015-4
- Урбан П. Старажытныя ліцьвіны: мова, паходжаньне, этнічная прыналежнасьць. — Менск: Тэхналогія, 2001. — 216 с. — 500 ас. — ISBN 978-985-458-050-4