Перайсьці да зьместу

Пэле

Правіць спасылкі
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Пэле
Пэле
Edson Arantes do Nascimento
Пэрсанальная інфармацыя
Нарадзіўся 23 кастрычніка 1940 (84 гады)
Трэс-Корасоінш, Бразылія
Памёр 29 сьнежня 2022(2022-12-29)[1][2][3] (82 гады)
Рост 173 см
Вага 74 кг
Пазыцыя паўабаронца/нападнік
Моладзевыя клюбы
1952—1956 Баўру
Клюбы
Гады Клюб Гульні (галы)¹
1956—1974
1975—1977 		Сантус
Нью-Ёрк Космас 		1184 (1124)[5]
56 (31)
Зборныя
1957—1971 Бразылія 92 (77)

Пэле́ (па-партугальску: Pelé), сапраўднае імя Э́дсан Ара́нтэс ду Насымэ́нту[6][7] (парт. Edson Arantes do Nascimento; 23 кастрычніка 1940 году — 29 сьнежня 2022 году[8]) — бразыльскі футбаліст, якога шматлікія футбольныя экспэрты, футбалісты і заўзятары ўважаюць найвыбітнейшым гульцом усіх часоў[9][10][11][12][13][14][15][16]. За сваю кар’еру ён забіў 760 галоў у афіцыйных матчах, 541 у чэмпіянатах і, такім чынам, зьяўляецца найлепшым бамбардзірам у сьвеце. Агулам забіў 1281 гол у 1363 гульнях[17].

Пэле зьяўляецца аднаасобным лідэрам зборнай Бразыліі па колькасьці забітых галоў, а таксама адзіным футбалістам, які тройчы выйграваў кубак сьвету па футболе. У 1962 годзе ён удзельнічаў у першых матчах чэмпіянату сьвету, але ня здолеў скончыць чэмпіянат праз траўму, атрыманую ў другім матчы зборнай. Тым ня меней, у лістападзе 2007 году FIFA абвясьціла, што ён будзе ўзнагароджаны залатым мэдалём 1962 году.

Пасьля сканчэньня футбольнае кар’еры ў 1977 годзе Пэле стаў сусьветным амбасадарам футболу. Займаў пасаду Ганаровага прэзыдэнта клюбу «Нью-Ёрк Космас»[18]. Апошнія гады Пэле пакутаваў ад праблем з ныркамі і прастатай[19]. Памёр 29 сьнежня 2022 году.

Кар’ера

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Клюбная

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Калі Пэле было 15 гадоў, маладым нападнікам зацікавіўся тагачасны чэмпіён штату Сан-Паўлу і адная з наймацнейшых камандаў Бразыліі «Сантус». Пасьля таго, як прэзыдэнт клюбу патэлефанаваў бацькам, Пэле далучыўся да клюбу. Спачатку ён выступаў за моладзевую каманду. А пасьля таго, як форвард «Сантусу» атрымаў траўму, трэнэр пачаў выпускаць Пэле ў асноўны склад. Свой першы гол у чэмпіянаце штату ён зрабіў 7 верасьня 1956 году. У першых 11 гульнях Пэле адзначыўся 17 галамі. 8 красавіка 1957 году ён склаў свой першы прафэсійны кантракт з «Сантусам».

Фатаздымак Пэле перад матчам фіналу Кубка Лібэртадорэс 1963 году.

У чэмпіянаце штату Сан-Паўлу Пэле станавіўся найлепшым бамбардзірам 9 разоў запар з 1957 году. Аніхто да гэтага і пасьля гэтага не дасягаў такога посьпеху. У сэзоне 1958 году ён правёў 58 галоў у 38 гульнях. У канцы 1950-х і пачатку 1960-х гадоў «Сантус» быў лідэрам бразыльскага футболу, аднак ў тыя часы не існавала агульнага чэмпіянату Бразыліі. Клюб ахвотна запрашалі ў Эўропу, дзе ладзіліся таварыскія выставачныя матчы. Тысячы гледачоў прыходзілі на гульні, дзе гулялі Пэле, Зыту і Пэпэ, але тэмп перамяшчэньня быў занадта высокі для гульцоў.

Пэле ў Нідэрляндах у 1962 годзе.

«Сантус» рэгулярна перамагаў у чэмпіянаце штату Сан-Паўлу, дзе гулялі многія вядомыя бразыльскі каманды, у тым ліку «Сан-Паўлу», «Карынтыянс» і «Палмэйрас». У 1962 годзе «Сантус» здабыў самы прэстыжны клюбны турнір Паўднёвай Амэрыкі — Кубак Лібэртадорэс. Гэта дазволіла бразыльцам пазмагацца за Міжкантынэнтальны кубак, трафэй, за які змагаліся пераможцы Кубка эўрапейскіх чэмпіёнаў і Кубка Лібэртадорэс. Супернікам каманды Пэле стала партугальская «Бэнфіка», дзе галоўнай зоркай быў Эўсэбію. На Маракане «Сантус» перамог эўрапейцаў зь лікам 3:2. У матчы двойчы голам вызначыўся Пэле. У матчы ў адказ бразыльцы разграмілі «Бэнфіку» зь лікам 5:2. Пэле зрабіў хет-трык у тым матчы. Праз год «Сантус» зноў стала наймацнейшым клюбам Паўднёвай Амэрыкі. Бразыльцы гулялі зь італьянскім «Мілянам» за Міжкантынэнтальны кубак. У першай сустрэчы мілянцы дома перамаглі паўднёваамэрыканцаў зь лікам 4:2. Абодва галы «Сантуса» былі на рахунку Пэле. З такім жа лікам «Сантус» узяў рэванш у Бразыліі, а дадатковы матч скончыўся зь лікам 1:0 на карысьць бразыльцаў.

У 1967 і 1968 гадах сантусцы зноў перамагалі ў чэмпіянаце штату. Журналісты пачалі падлічваць галы Пэле, і статыстыка выявіла, што гол пад нумарам 1000 нападнік павінен быў правесьці ў адным з восеньскіх матчаў 1969 году. Гэта адбылося 19 лістапада 1969 году на Маракане падчас гульні супраць «Вашку да Гамы», за якой назіралі блізу 80 тысячаў гледачоў. Гэты гол быў улучаны з пэнальці, а падзея атрымала шырокае асьвятленьне ў прэсе. Пасьля 19-і сэзонаў з «Сантусам» гулец пастанавіў завяршыць кар’еру, але яшчэ некалькі гадоў бараніў колеры амэрыканскага клюбу «Нью-Ёрк Космас».

Міжнародная

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Першым міжнародным матчам Пэле стала гульня супраць зборнай Аргентыны 7 ліпеня 1957 году на Маракане, дзе бразыльцы зазналі паразу зь лікам 2:1[20][21]. У гэтым матчы ён правёў свой першы гол за зборную Бразыліі ў веку 16 гадоў і васьмі месяцаў, стаўшы наймаладзейшым галеадорам сваёй краіны[22][23].

Чэмпіянат сьвету 1958

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Пэле дрыблінгам абыходзіць трох швэдзкіх футбалістаў.

Пэле прыбыў у Швэцыю з траўмай калена, але па вяртаньні ад лекара ягоныя партнэры па камандзе настойвалі, каб ён узяў удзел у матчах[24]. У сваёй першай гульні супраць зборнай СССР у трэцім матчы першага тура чэмпіянату сьвету 1958 году, дзе ён аддаў галявую перадачу[25]. На той час ён быў наймаладзейшым гульцом, які калі-небудзь браў удзел у матчах чэмпіянатаў сьвету[21]. Першым голам Пэле адзначыўся супраць зборнай Ўэйлзу ў чвэрцьфінале. Гэты быў адзіны гол у матчы, які дапамог Бразыліі прабіцца ў паўфінал, а сам футбаліст стаў наймаладзейшым бамбардзірам у гісторыі чэмпіянатаў сьвету ў веку 17 гадоў і 239 дзён[26]. У паўфінале супраць зборнай Францыі Бразылія цягам матчу мела перавагу зь лікам 2:1 пасьля перапынку, а затым Пэле ўчыніў хет-трык[27].

Пэле пасьля перамогі на чэмпіянаце сьвету 1958 году.

29 чэрвеня 1958 году Пэле стаў наймаладзейшым гульцом, які згуляў у фінальным матчы чэмпіянатаў сьвету ў веку 17 гадоў і 249 дзён. Ён двойчы пацэліў мяч у браму зборнай Швэцыі, а ягоная каманда перамагла зь лікам 5:2. Першы гол Пэле, калі ён перакінуў мяч праз абаронцу, перш чым улучыць яго ў кут брамы, быў абраны адным з найлепшых галоў у гісторыі чэмпіянатаў сьвету[28]. Швэдзкі гулец Сыгвард Парлінг пазьней узгадваў, што па другім голе бразыльца яму захацелася пляскаць у далоні[29]. Калі матч скончыўся, Пэле страціў прытомнасьць на полі[30]. Затым ён ачуняў і заплакаў пасьля перамогі, калі яго віншавалі таварышы па камандзе. Ён скончыў турнір з шасьцю галамі ў чатырох згуляных матчах, саступіўшы рэкардсмэну Жусту Фантэну, і быў прызнаны найлепшым маладым гульцом турніру[31]. Менавіта на чэмпіянаце сьвету 1958 году Пэле пачаў насіць кашулю з нумарам 10, што было вынікам дэзарганізацыі, бо кіраўніцтва бразыльскай фэдэрацыі ня парупілася аб разьмеркаваньні нумароў сярод гульцоў, таму ФІФА сама абрала футбалісту 10-ы нумар[32]. Прэса абвесьціла Пеле найвялікшым адкрыцьцём чэмпіянату сьвету 1958 году.

Чэмпіянат сьвету 1962

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Пэле ў матчы супраць зборнай Італіі ў барацьбе супраць Джаваньні Трапатоні.

Калі пачаўся чэмпіянат сьвету 1962 году, Пэле ўважаўся найлепшым гульцом у сьвеце. У першым матчы чэмпіянату ў Чылі супраць зборнай Мэксыкі Пэле правёў першы гол, а затым яшчэ раз улучыў мяч у браму, праціснуўшыся цераз чатырох абаронцаў, і павялічыў лік да 2:0[33]. Ён атрымаў траўму ў наступнай гульні пры спробе далёкага ўдару ў матчы супраць зборнай Чэхаславаччыны[34]. Гэта вымусіла яго скончыць выступы на турніры, а трэнэр Аймарэ Марэйру зрабіў адзіную замену ў складзе цягам турніру. Месца Пэле на пляцоўцы заняў Амарылду, які няблага гуляў да канца турніру. Тым ня менш, менавіта Гарынча ўзяў на сябе вядучую ролю і фактычна прынёс Бразыліі другі тытул чэмпіёнаў сьвету, пасьля таго як у фінале была пераможаная зборная Чэхаславаччыны[35]. У той час толькі гульцы, якія выступалі ў фінале, мелі права на мэдаль да таго, як у 1978 годзе правілы ФІФА былі зьменены, каб уключыць усю каманду, а Пэле атрымаў свой мэдаль пераможцы за гэты турнір толькі ў 2007 годзе[36].

Чэмпіянат сьвету 1966

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Пэле быў самым вядомым футбалістам у сьвеце за часам чэмпіянату сьвету 1966 году ў Ангельшчыне, а Бразылія мела ў складзе некалькі чэмпіёнаў сьвету, у тым ліку Гарынчу, Гілмара і Джалма Сантуса, а таксама іншых зорак, як то Жаірзыньню, Тастан і Жэрсана, што рабіла іх аднымі з галоўных фаварытаў першынства[37]. Бразылія выбыла ў першым раўндзе, згуляўшы ўсяго тры матчы[37]. Чэмпіянат сьвету быў адзначаны, сярод іншага, грубымі фаламі на Пэле, у выніку якіх ён атрымаў траўмы ад баўгарскіх і партугальскіх абаронцаў[38].

Пэле правёў першы гол з штрафнога ўдару ў браму зборнай Баўгарыі, стаўшы першым гульцом, які адзначыўся галамі на трох чэмпіянатах сьвету запар, але праз пашкоджаньне, якое зьявілася ў выніку фалоў з боку баўгараў, ён прапусьціў другую гульню супраць зборнай Вугоршчыны[37]. Бразылія зазнала паразу ў гэтай гульні, і Пэле, які ўсё яшчэ не акрыяў да таго часу, быў вернуты бразыльскім трэнэрам Вісэнтэ Фэолам на апошні важны матч супраць зборнай Партугаліі. Фэола зьмяніў усю абарону, улучна з галкіпэрам, а ў паўабароне вярнуўся да расстаноўкі першага матчу. Падчас гульні абаронца Партугаліі Жуан Мараіш сфаліў на Пэле, але ня быў выдалены судзьдзём Джорджам Макейбам. Гэты крок арбітра рэтраспэктыўна разглядаецца як адная з найгоршых судзёўскіх памылак у гісторыі чэмпіянатаў сьвету[39]. Пэле застаўся на полі, кульгаючы, да канца гульні, бо замены на той час у футболе былі забароненыя[39]. Бразылія саступіла партугальцам, у складзе якіх гуляў Эўсэбію[40]. Пасьля гэтай сустрэчы ён пакляўся, што больш аніколі не будзе гуляць на чэмпіянаце сьвету, аднак гэтую пастанову Пэле пазьней зьмяніў.

Чэмпіянат сьвету 1970

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Зборная Бразыліі на чэмпіянаце сьвету 1970 году з Пэле ў першым шэрагу.

Пэле быў выкліканы ў нацыянальную зборную ў пачатку 1969 году, спачатку ён адмовіўся, але потым пагадзіўся і згуляў у шасьці адборачных матчах чэмпіянату сьвету, правёўшы шэсьць галоў[41]. Чакалася, што чэмпіянат сьвету 1970 году ў Мэксыцы стане апошнім для Пэле. Склад зборнай на турніры меў істотнымі зьмены ў параўнаньні з складам папярэдняга мундыялю. Такія гульцы, як Гарынча, Нілтан Сантус, Валдыр Пэрэйра, Джалма Сантус і Гілмар, ужо завяршылі кар’еру. Тым ня менш, зборная Бразыліі на чэмпіянаце сьвету 1970 году, у якую ўваходзілі такія гульцы, як Пэле, Рывэліну, Жаірзыньню, Жэрсан, Карлус Албэрту Торэс, Тастан і Кладуалду, часта лічыцца найвялікшай футбольнай камандай у гісторыі[42][43][44].

Пэле на фатаздымку 1970 году.

Пяцёрка ў складзе Жаірзыньню, Пэле, Жэрсана, Тастана і Рывэліну разам стваралі атакуючы імпульс, прычым Пэле адыгрываў цэнтральную ролю на шляху Бразыліі да фіналу[45]. Усе матчы зборнай Бразыліі на турніры, за выняткам фіналу, праходзілі ў Гвадаляхары, і ў першым матчы супраць зборнай Чэхаславаччыны Пэле забясьпечыў перавагу зборнай зь лікам 2:1, атрымаўшы пас ад Жэрсана і затым ўлучыўшы мяч у браму[46]. Бразылія ў выніку выйграла матч зь лікам 4:1. У першым тайме матчу супраць зборнай Ангельшчыны Пэле ледзь не пацэліў мяч у браму галавой, але ангельскі брамнік Гордан Бэнкс нэўтралізаваў загрозу. У другім тайме ён зрабіў галявую перадачу на Жаірзыньню, які стаў адзіным аўтарам голу ў матчы[47]. У матчы супраць зборнай Румыніі Пэле правёў два галы, у тым ліку адзін з штрафнога, а Бразылія здабыла перамогу зь лікам 3:2. У чвэрцьфінале супраць зборнай Пэру зборная Бразыліі выйграла зь лікам 4:2, а Пэле аддаў галявую перадачу на Тастана. У паўфінале Бразылія перамагла зборную Ўругваю.

Зборная Бразыліі гуляла супраць зборнай Італіі у фінальным матчы[48]. Пэле адкрыў лік у матчы, пацэліўшы мяч ударам галавою. Гэта быў 100-ы гол Бразыліі на чэмпіянатах сьвету, а ўсьцешаны скок Пэле ў абдымкі таварыша па камандзе Жаірзыньню за часам сьвяткаваньня гола лічыцца адным з самых знакавых момантаў у гісторыі чэмпіянатаў сьвету[49]. Затым гулец зрабіў галявыя перадачы ў трэцім і чацьвертым галах Бразыліі. Бразылія выйграла матч зь лікам 4:1, а Пэле атрымаў Залаты мяч як найлепшы гулец турніру[29][50].

Апошнія гады

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Апошні міжнародны матч Пэле згуляў 18 ліпеня 1971 году супраць зборнай Югаславіі ў Рыю-дэ-Жанэйру. З Пэле на полі рэкорд бразыльскай каманды склаў 67 перамог, 14 нічыіх і 11 паразаў[41], пры гэтым зборная аніводнага разу не зазнавала паразу, калі на полі адначасна былі Пэле і Гарынча[51]. З 77-ю галамі за зборную Бразыліі Пэле трымаў рэкорд найлепшага бамбардзіра каманды больш за пяцьдзесят гадоў, пакуль яго не перабіў Нэймар у верасьні 2023 году[52][53].

Крыніцы

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
  1. ^ а б в Verdens gang (нарв.) — (untranslated): (untranslated), 1945. — ISSN 0806-0894
  2. ^ а б в Meghalt Pelé, a Fekete Gyöngyszem
  3. ^ а б в https://www.metropoles.com/esportes/futebol/hospital-albert-einstein-oficializa-causa-da-morte-de-pele
  4. ^ а б https://www.aljazeera.com/news/2022/12/29/brazilian-football-legend-pele-dies-aged-82
  5. ^ Уся статыстыка, якая адносіцца да гадоў між 1957 і 1974, узятая з http://soccer-europe.com/Biographies/Pele.html. Поўны пералік галоў, забітых Пэле, глядзіце на http://pele.m-qp-m.us/english/pele_statistics.shtml.
  6. ^ Pele: My Life and the Beautiful Game
  7. ^ Anibal Massaini Neto (рэжысэр/прадусар), (2004). Pelé Eterno Дакумэнтальны фільм. Пракат у Бразыліі: Anima Produções Audiovisuais Ltda. Астатні сьвет: Universal Studios Home Video
  8. ^ Памёр легендарны бразыльскі футбаліст Пэле.
  9. ^ "The Best of The Best" (анг.). Rsssf.com (19 чэрвеня 2009). Праверана 12 чэрвеня 2010 г.
  10. ^ IFFHS' Century Elections (анг.). Rsssf.com (30 студзеня 2000). Праверана 12 чэрвеня 2010 г.
  11. ^ The Best x Players of the Century/All-Time (анг.). Rsssf.com (5 лютага 2001). Праверана 12 чэрвеня 2010 г.
  12. ^ BBC SPORT | Football | World Cup 2006 | Pele tops World Cup legends poll (анг.). Newsvote.bbc.co.uk (12 чэрвеня 2010). Праверана 12 чэрвеня 2010 г.
  13. ^ http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/deportes/newsid_7081000/7081524.stm
  14. ^ https://web.archive.org/web/20110728144846/http://es.fifa.com/classicfootball/news/newsid%3D510053.html
  15. ^ https://web.archive.org/web/20110429082300/http://cuarta.cl/diario/2003/10/05/05.13.4a.DEP.PELE.html
  16. ^ http://www.elgrancampeon.com.ar/index.php?option=com_content&view=article&id=9392%3Amenotti-qpele-fue-el-mas-grande-&catid=24%3Adt&Itemid=28
  17. ^ https://web.archive.org/web/20110222000331/http://www.fifa.com/classicfootball/players/player=63869/index.html
  18. ^ Jack Bell (1 жніўня 2010) Cosmos Begin Anew, With Eye Toward M.L.S (анг.). New York Times. Праверана 4 жніўня 2010 г.
  19. ^ Памёр легендарны бразыльскі футбаліст Пэле.
  20. ^ «Seven the number for Pele». FIFA.
  21. ^ а б Williams, Bob (28.10.2008). «Top 10: Young sporting champions». The Daily Telegraph.
  22. ^ Lang, Jack (7.07.2017). «60 years ago today, Pele scored his first Brazil goal and began a career that would change football». The Independent.
  23. ^ Morrison, Neil; Gandini, Luca; Villante, Eric. «Oldest and Youngest Players and Goal-scorers in International Football». Rec. Sport. Soccer Statistics Foundation.
  24. ^ «Simply the best ever». ABC News.
  25. ^ «Copa 1958». Terra Networks
  26. ^ Gault, Matt (9.07.2015). «Norman Whiteside: world beater at 17, retired by 26». These Football Times.
  27. ^ Hawkes, Will (26.05.2010). «Flashback No 6. Sweden 1958: Pele’s genius propels Brazil to first title». The Independent.
  28. ^ «FIFA World Cup Goal of the Century». FIFA.
  29. ^ а б «The King of football». FIFA.
  30. ^ Pelé (13.05.2006). «How a teenager took the world by wizardry». The Guardian.
  31. ^ «1958 FIFA World Cup Sweden — Awards». FIFA.
  32. ^ Spencer, Jamie (7.09.2015). «The Fascinating Stories Behind 13 Famous Shirt Numbers». 90 Min.
  33. ^ Kunti, Samindra (23.10.2015). «A Look Back at Pelé’s Legendary Takedown of Mexico’s Defense at the 1962 World Cup». Remezcla.
  34. ^ Downie, Andrew (6.07.2014). «Brazilians look to Pele and 1962 for Cup-winning omen». Reuters.
  35. ^ Moore, Glenn (3.06.2006). «Pele: The Greatest». The Independent.
  36. ^ «Pele and Greaves to get World Cup winners medals». The Guardian.
  37. ^ а б в «1966 FIFA World Cup England: Group 3». FIFA.
  38. ^ Burnton, Simon (24.07.2016). «Why not everyone remembers the 1966 World Cup as fondly as England». The Guardian.
  39. ^ а б Collins, Nick (9.07.2010). «World Cup final: 10 top World Cup refereeing errors». The Telegraph.
  40. ^ «1966 FIFA World Cup Portugal v Brazil — Report». FIFA.
  41. ^ а б Mamrud, Roberto. «Edson Arantes do Nascimento „Pelé“ — Goals in International matches». Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation.
  42. ^ Bell, Jack (11.07.2007). «1970 Brazilian Soccer Team Voted Best Ever». The New York Times.
  43. ^ Joseph, Paul (9.04.2008). «The boys from Brazil: On the trail of football’s dream team». The Independent.
  44. ^ Baxter, Kevin (10.05.2014). «World Cup: The 10 best teams of all time». Los Angeles Times.
  45. ^ «Mexico in thrall to Brazilians’ beautiful game». FIFA.
  46. ^ «Pele and 1970: How the greatest player of all time cemented his legend». BBC.
  47. ^ «Jairzinho and Banks reunited». BBC.
  48. ^ «World Championship — Jules Rimet Cup 1970 Final». FIFA.
  49. ^ «Coca-Cola Memorable Celebrations 1: Pele’s Iconic Leap of Joy After Scoring Brazil’s Century Goal». Goal.
  50. ^ «Brazil’s heroes of 1970 relive their days of glory». FIFA.
  51. ^ Stevenson, Jonathan (20.01.2008). «Remembering the genius of Garrincha». BBC.
  52. ^ «Neymar passes Pele to become Brazil’s record goalscorer». Raidió Teilifís Éireann.
  53. ^ «Neymar overtakes Pele as Brazil’s leading male goalscorer: 'I never imagined reaching this record'». TNT Sports.

Вонкавыя спасылкі

[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Пэле&oldid=2604943»