Нэрва

Нэ́рва (па-лацінску: nervus) — складовая частка нэрвовай сыстэмы чалавека, хрыбетных і большасьці бясхрыбтовых жывёлаў, адыходзіць ад галаўнога мозгу або млечу і зьяўляецца складовай часткай разгалінаванай сыстэмы, якая кіруе дзейнасьцю арганізма. Нэрва, як правіла, ёсьць пакрытай абалонкай структурай, якая складаецца з пучка нэрвовых валокнаў (галоўным чынам, прадстаўленых аксонамі нэўронаў) і падтрымлівае іх нэўрагліі. Нэрва забясьпечвае агульны шлях для электрахімічных нэрвовых імпульсаў, якія перадаюцца па кожным з аксонаў у пэрыфэрычныя ворганы. Уздоўж нэрвовага валакна фізыялягічныя сыгналы перадаюцца шляхам зьмены электрычнага патэнцыялу праз вузавую мэмбрану.

Пэрыфэрычная нэрва складаецца зь некалькіх пучкоў аксонаў, пакрытых абалонкамі з шванаўскіх вузаў, а таксама некалькімі злучальна-тканымі абалонкамі: энданэўрыюм пакрывае кожны міелінізаваны аксон, некалькі такіх аксонаў аб’ядноўваюцца ў пучкі, пакрытыя пэрынэўрыюмам. Некалькі пучкоў, разам з крывяноснымі судзінамі й тлушчавымі ўключэньнямі, пакрытыя агульнай абалонкай, эпінэўрумам, і складаюць нэрву. Буйныя нэрвы называюцца нэрвовымі стваламі. Далей ад мозгу нэрвы разгаліноўваюцца, у ворганах і тканінках у рэшце рэшт распадаюцца на асобныя валокны, ускрайнія кропкі якіх ёсьць нэрвовымі канчаткамі.

Будова

Колькасьць валокнаў ў нэрве звычайна складае 103—104, тым ня менш іхная колькасьць можа моцна вар’іраваць, то бок у зрокавай нэрве чалавека іх больш за 1 млн, а некаторыя нэрвы бесхрыбтовых могуць складацца ўсяго зь некалькіх валокнаў^[1]. Па кожным валакне нэрвовы імпульс перадаецца ізалявана, не заходзячы на іншыя^[2]. Нэрвовыя валокны могуць перадаваць сыгнал толькі ў адным кірунку, таму яны могуць быць альбо адцэнтравымі, то бок рухальнымі, якія перадаюць інфармацыю да выканаўчых органаў, альбо цэнтраімклівымі, то бок адчувальнымі, якія перадаюць інфармацыю ад рэцэптараў^[3].

Кожная нэрва звонку пакрытая шчыльнай абалонкай злучальнай тканіны — эпінэўрумам. Пад ім знаходзіцца пласт тлушчавых вузаў, пэрынэўрыюм, які абвалоквае пучок аксонаў. У нэрве маецца некалькі такіх пэрынэўрыюмаў, якія падзяляюць яе на некалькі пучкоў аксонаў. Вакол кожнага такога аксону знаходзіцца энданэўрыюм. Гэтае ўтварэньне ёсьць непарушанай трубкай ад паверхні млечу да месца, дзе аксоны сынапсуюцца са сваімі цягліцавымі валокнамі альбо заканчваюцца ў сэнсорных успрымальніках. Энданэўрыюм складаецца з нутранай абаронцы, якая ў збудаваная з глікакаліксу, і вонкавай частцы, якая будуецца з далікатных сеткаватых калагенавых валокнаў^[4]. Шматлікія аксоны пакрытыя міелінавымі абалонкамі, у склад якіх уваходзяць міелін і шванаўскіх вузы нэўрагліі. Абалонкі вельмі важныя для перадачы і павелічэньня хуткасьці нэрвовага імпульсу. Крывяносныя і лімфатычныя судзінкі знаходзяцца ў гэтых абалонках^[3]. Міелін надае нэрвам белы колер, безміелінавыя аксоны маюць шэры колер. Нэрвы зьвязаныя і часта знаходзяцца каля крывяносных судзінак, бо нэрвовыя вузы маюць дастаткова высокую энэргетычную патрэбу.

Знутры энданэўрыюму асобныя нэрвовыя валокны абкружаныя вадкасьцю зь нізкім утрыманьнем бялку, званай энданэўрыяльнай вадкасьцю. Ейная функцыя падобна на ліквар у цэнтральнай нэрвовай сыстэме, бо стварае крова-нэрвавы бар’ер, падобны на гематаэнцэфалічны бар’ер^[5]. Такім чынам малекулы перашкаджаюць пераходу крыві ў энданэўрычную вадкасьць. Падчас разьвіцьця ацёку нэрву ад нэрвовага раздражненьня альбо траўмы колькасьць энданэўрычнай вадкасьці можа павялічыцца ў месцы раздражненьня. Гэтае павелічэньне вадкасьці можна візуалізаваць пры дапамозе магнітна-рэзананснай нэўраграфіі, і такім чынам МР-нэўраграфія дазваляе выявіць раздражненьне нэрвы і траўму.

Хваробы

Трайніковая нэўралгія

Крыніцы

^ «Нервы. Биологический энциклопедический словарь». / Гл. редактор М. С. Гиляров. — М.: Советская энциклопедия, 1986.
^ «Нервное волокно. Биологический энциклопедический словарь». / Гл. редактор М. С. Гиляров. — М.: Советская энциклопедия, 1986.
^ ^а ^б «Нервы. Краткая медицинская энциклопедия». / Гл. редактор Б. В. Петровский. — М.: Советская энциклопедия, 1989.
^ Marieb EN, Hoehn K (2007). «Human Anatomy & Physiology» (7th ed.). Pearson. — С. 388—602. — ISBN 978-0-8053-5909-1.
^ Kanda, T (Feb 2013). «Biology of the blood-nerve barrier and its alteration in immune mediated neuropathies». Neurol Neurosurg Psychiatry. 84 (2): 208—212. DOI:10.1136/jnnp-2012-302312. PMID 23243216.

Вонкавыя спасылкі

Што такое нэрва? Planet Science. (анг.)
Сьпіс існых нэрваў чалавека. American Association of Neuromuscular & Electrodiagnostic Medicine. (анг.)
Нэрвовы боль і пашкоджаньне. WebMD. (анг.)
Што такое нэрвовы боль? Physio Works. (анг.)
Што такое нэрвовы імпульс? Science Museum. (анг.)

[1] «Нервы. Биологический энциклопедический словарь». / Гл. редактор М. С. Гиляров. — М.: Советская энциклопедия, 1986.

[2] «Нервное волокно. Биологический энциклопедический словарь». / Гл. редактор М. С. Гиляров. — М.: Советская энциклопедия, 1986.

[golkom-3] а ^б «Нервы. Краткая медицинская энциклопедия». / Гл. редактор Б. В. Петровский. — М.: Советская энциклопедия, 1989.

[4] Marieb EN, Hoehn K (2007). «Human Anatomy & Physiology» (7th ed.). Pearson. — С. 388—602. — ISBN 978-0-8053-5909-1.

[5] Kanda, T (Feb 2013). «Biology of the blood-nerve barrier and its alteration in immune mediated neuropathies». Neurol Neurosurg Psychiatry. 84 (2): 208—212. DOI:10.1136/jnnp-2012-302312. PMID 23243216.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]