Замак каралевы Боны (Рагачоў)

Помнік абарончай і грамадзянскай архітэктуры
Замак каралевы Боны
Палац у пачатку XX ст.
Краіна	Беларусь
Места	Рагачоў
Каардынаты	53°03′59.02″ пн. ш. 30°02′59.71″ у. д.
Дата заснаваньня	XVI стагодзьдзе
Стан	зруйнаваны
Замак каралевы Боны на мапе Беларусі Замак каралевы Боны

Замак каралевы Боны, Рагачоўскі замак — помнік гісторыі і архітэктуры XVI ст. у Рагачове. Знаходзіўся на высокім мысе ў сутоках рэк Дняпра і Друці. Твор архітэктуры рэнэсансу. Драўляны замак прыйшоў у заняпад у XVIII ст., мураваны каралеўскі палац пацярпеў у Другую сусьветную вайну, па якой яго дашчэнту зьнішчылі савецкія ўлады. Да нашага часу на Замкавай Гары захавалася гарадзішча, аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Драўляны замак у Рагачове збудавалі да 1563 году на месцы старажытнага гарадзішча XI ст. У XVI ст. пасярод замка ўзьвялі мураваны палац каралевы і вялікай княгіні Боны. У 1750—1760-я гады замак абнесьлі земляным валам з ровам.

Да пачатку 1770-х гадоў замак прыйшоў у заняпад.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Праект магазынаў у Рагачове і Новай Беліцы, кан. XVIII ст.

У ХІХ стагодзьдзі палац каралевы Боны выкарыстоўваўся як правіянцкі склад (магазын).

Найноўшы час

Палац пацярпеў у Другую сусьветную вайну, па якой яго дашчэнту зьнішчылі савецкія ўлады.

Архітэктура

Плян замка, XVIII ст.

Замак

У цэнтры дзядзінца стаяў палац — 1-павярховы прастаутны ў пляне будынак з мэзанінам, накрыты гонтавым дахам. Складаўся з прыхожай, трапезнай, пяці жылых памяшканьняў, алькежа, каморы, аптэчкі, кухні і інш., у мэзаніне была заля. Галоўны ўваход афармляўся ганкам на слупах, на процілеглым фасадзе — галерэя.

Каля палаца разьмяшчаліся флігель (восем жылых пакояў, гардэроб, кухня), царква, дом аканома, гаспадарчыя пабудовы. Перад 2-яруснай брамай-вежай цераз роў быў мост на ізьбіцах. У браме на першым ярусе былі абапал праезду дзьве каморы, на другім — заля, аточаная галерэяй і накрытая гонтавым дахам.

Палац

Галерэя і контрфорс. М. Шчакаціхін, 1926 г.

Палац каралевы Боны — помнік архітэктуры рэнэсансу. Гэта мураваны 2-павярховы прастакутны ў пляне будынак памерамі 21×14 м пад вальмавым дахам. Куты ўмацоўваліся магутнымі контрфорсамі, якія вышынёй даходзілі да сярэдзіны другога паверху. У аздабленьні фасадаў выкарыстоўваліся элемэнты рэнэсанснай ордэрнай плястыкі.

Ніжні паверх, які прызначаўся для службовых пакояў, складалі чатыры аднолькавыя памерамі прастакутныя ў пляне памяшканьні, аддзеленыя адно ад аднаго ўзаемна пэрпэндыкулярнымі калідорамі. Залі злучаліся з бакавымі калідорамі шырокімі арачнымі праёмамі. Кожнае памяшканьне перакрывалася парай крыжовых скляпеньняў, а калідоры — цыліндрычнымі. У верхнім паверсе былі два вялікія пакоі.

Найбольш цікавыя элемэнты будынку — 2-ярусная галерэя-вэстыбюль, якая праходзіла з поўдня на поўнач уздоўж галоўнага фасаду, зьвернутага да Дняпра. У сярэдняй частцы галерэя была адкрытай і нагадвала лёджыі італьянскіх рэнесансных палацаў. Яе аздабляла ажурная цыркульная аркада на тонкіх слупах, а ў інтэр’еры — пілястры. У галерэі знаходзілася адкрытая знадворку лесьвіца, якая зьвязвала абодва паверхі.

Галерэя

Гістарычная графіка

• Старая графіка
• 
  Плян, 1778 г.
• 
  Плян, 1783 г.
• 
  Рэканструкцыя фасаду. М. Шчакаціхін, 1926 г.
• 
  Плян. М. Шчакаціхін, 1926 г.

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  1895 г.
• 
  1905 г.
• 
  1911 г.
• 
  да 1918 г.

• 
  1918 г.
• 
  па 22.11.1918 г.
• 
  М. Шчакаціхін, 1926 г.
• 
  1941—1944 г.

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Гісторыя беларускага мастацтва: У 6 т. Т. 1: Ад старажытных часоў да другой паловы XVI ст.; [рэд. кал.: С. В. Марцэлеў (гал.рэд.) [і інш.] ; рэд. тома С. В. Марцэлеў, Л. М. Дробаў ; АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору. — Мінск : Навука і тэхніка, 1987. — 303 с. : іл.

Вонкавыя спасылкі

• Замак каралевы Боны , Radzima.org