Лютэранскі збор (Гайцюнішкі)

Капліца
Лютэранскі збор
Рэшткі капліцы
Краіна	Беларусь
Вёска	Гайцюнішкі
Каардынаты	54°15′15.27″ пн. ш. 25°26′28.97″ у. д. / 54.2542417° пн. ш. 25.4413806° у. д. / 54.2542417; 25.4413806Каардынаты: 54°15′15.27″ пн. ш. 25°26′28.97″ у. д. / 54.2542417° пн. ш. 25.4413806° у. д. / 54.2542417; 25.4413806
Тып будынка	Капліца-пахавальня
Архітэктурны стыль	готыка, рэнэсанс^[1]^[2] або барока^[3]
Заснавальнік	Зузана Нонхарт
Будаваньне	1613—1633 гады
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасьць Беларусі, шыфр 412Г000128
Стан	руіны
Лютэранскі збор на мапе Беларусі Лютэранскі збор
Лютэранскі збор на Вікісховішчы

Каплі́ца-пахава́льня Но́нхартаў — колішні лютэранскі збор у паўднёва-ўсходняй частцы вёскі Гайцюнішкі (Вярэнаўскі раён Гарадзенскай вобласьці Беларусі). Помнік архітэктуры XVII стагодзьдзя. Твор архітэктуры готыкі і рэнэсансу. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Мінуўшчына

Будаўніцтва цаглянага збору для лютэранскай парафіі пачаў у 1613 року уладальнік Гайцюнішак Пётар Нонхарт. Пра набажэнствы ў храме вядома прынамсі з 1624 року, калі тут адбылося пахаваньне Альжбэты Нарушэвіч^[4]. Дабудаваны фундацыяй сёстраў-дачок Пятра Нонхарта ў 1633 року.

Збор доўгі час меў асобнага пастара, ці скарбніка. У XIX стагодзьдзі быў філіяй Віленскай лютэранскай парафіі^[3].

Стаў сямейнай пахавальняй Нонхартаў, а пазьней Шротэраў ды іншых пратэстанцкіх уладальнікаў Гайцюнішак (Стэцкевічаў, таксама пахаваны Остэн-Сакены)^[3].

Разбураны за савецкім часам, калі ў доме-крэпасьці дзейнічала школа мэханізатараў. Пры гэтым гатычная цэгла выкарыстоўвалася на будаўніцтва гаспадарчых пабудоваў^[3]. Засталіся руіны, часткі паўночнай і заходняй сьценаў.

Архітэктура

Прастакутны ў пляне будынак і такая ж алтарная частка. Асноўны аб’ём быў накрыты вальмавым дахам. Сьцены прарэзаныя лучковымі ваконнымі праёмамі, завершаныя шырокімі прафіляванымі карнізамі і ўмацаваныя магутнымі кантрафорсамі, схілы якіх накрыты дахоўкай. Галоўны фасад ня меў шчыту, а над уваходам узвышалася вежачка-сыгнатурка. Тарэц алтарнай апсыды быў завершаны трыкутным франтонам. Дэкор на фасадах амаль адсутнічаў. У інтэр’еры асноўны аб’ём быў перакрыты цыліндрычным скляпеньнем з распалубкамі. У сутарэньнях знаходзіліся труны з муміфікаванымі целамі пахаваных. Высокую каштоўнасьць мелі алтар і казальніца XVII стагодзьдзя^[3].

Галерэя

Збор на старых здымках
Капліца-пахавальня, 1900-я, фота Яна Балзункевіча
Капліца-пахавальня, 1920-я, фота Яна Булгака
Капліца-пахавальня, 1930-я
Капліца-пахавальня, 1934

Крыніцы

^ Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гродзенская вобласць. — Менск, 1986.
^ Хрысціянскія храмы Беларусі на фотаздымках Яна Балзункевіча / Кулагін А. М., Герасімовіч У. А.. — Мн.: Ураджай, 2001. — 184 с. — ISBN 978-985-04-0399-5
^ ^а ^б ^в ^г ^д Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
^ Леанід Лаўрэш. Гайцюнішкі // Маладосць. — 2013. — № 2. — С. 114—118.

Літаратура

Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь / склад. В. Абламскі, І. Чарняўскі, Ю. Барысюк. — Менск: БелТА, 2009. — 684 с. — ISBN 978-985-6828-35-8
Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гродзенская вобласць / АН БССР, Ін-т мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору; Рэд. кал.: С. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. — Менск: Беларус. Сав. Энцыклапедыя, 1986. — 371 с.: іл.

Вонкавыя спасылкі

[Збор_помнікаў-1] Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Гродзенская вобласць. — Менск, 1986.

[Балзункевіч-2] Хрысціянскія храмы Беларусі на фотаздымках Яна Балзункевіча / Кулагін А. М., Герасімовіч У. А.. — Мн.: Ураджай, 2001. — 184 с. — ISBN 978-985-04-0399-5

[Архітэктура-3] а ^б ^в ^г ^д Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.

[мал-4] Леанід Лаўрэш. Гайцюнішкі // Маладосць. — 2013. — № 2. — С. 114—118.

[1]

[2]

[3]

[4]