Войцех Ярузэльскі

	Войцех Ярузэльскі
	польск. Wojciech Jaruzelski
прэзыдэнт Польшчы[d]
	19 ліпеня 1989 — 22 сьнежня 1990
Папярэднік	Баляслаў Берут
Наступнік	Лех Валэнса
прэм’ер-міністар Польшчы[d]
	11 лютага 1981 — 6 лістапада 1985
Папярэднік	Юзаф Пінькоўскі[d]
Наступнік	Збігнеў Меснер[d]
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся:	6 ліпеня 1923[…]; Кураў, Кураў[d], Пулаўскі павет, Люблінскае ваяводзтва, Польшча;
Памёр:	25 траўня 2014[…] (90 гадоў); Варшава, Польшча;
Партыя:	Польская аб’яднаная рабочая партыя; Польская працоўная партыя[d];
Сужэнец:	Барбара Ярузэльская[d]
Дзеці:	Моніка Ярузэльская[d]
Бацька:	Władysław Jaruzelski[d]
Маці:	Wanda Jaruzelska[d]
Адукацыя:	акадэмія генэральнага штабу Польшчы[d];
Узнагароды:	адзнака імя Яна Красіцкага[d]
	Войцех Ярузэльскі ў Вікісховішчы

Во́йцех Ярузэ́льскі (польск. Wojciech Jaruzelski; 6 ліпеня 1923 — 25 траўня 2014) — польскі вайсковы афіцэр, палітык і фактычны дыктатар камуністычнай Польшчы з 1981 па 1989 гады. Быў першым сакратаром Польскай аб’яднанай працоўнай партыі паміж 1981 і 1989 гадамі, што зрабіла яго апошнім лідэрам Польскай Народнай Рэспублікі. Ярузэльскі займаў пасаду прэм’ер-міністра з 1981 па 1985 гады, быў старшынём Дзяржаўнае рады з 1985 па 1989 гады і коратка прэзыдэнтам Польшчы з 1989 па 1990 гады, калі прэзыдэнцкая пасада была адноўлена праз 37 гадоў. Ён таксама быў апошнім галоўнакамандуючым польскага народнага войска, якое было разагнанае ў 1989 годзе.

Біяграфія

Нарадзіўся ў польскай шляхецкай сям’і ў Кураве на ўсходзе Польшчы, пасьля нямецкага і савецкага ўварваньня ў Польшчу быў дэпартаваны зь сям’ёй у Сыбір. Прызначаны да прымусовай працы ў Сыбіры, дзе захварэў на фотакератыт і быў вымушаны насіць ахоўныя сонечныя акуляры да канца жыцьця. У 1943 годзе Ярузэльскі ўступіў у створанае Першае польскае войска і разам з СССР ваяваў супраць нацыстоўскай Нямеччыны на Ўсходнім фронце. Удзельнічаў ў вызваленьні Варшавы і ў Бэрлінскай бітве. У 1968 годзе стаў міністрам абароны Польшчы.

Яруцэльскі стаў першым сакратаром Польскай аб’яднанай працоўнай партыі і лідэрам Польшчы пасьля кароткага тэрміну Станіслава Кані. Папярэднік Кані Эдвард Герэк пакінуў Польшчу зь вялікай запазычанасьцю, прыняўшы крэдыты ад замежных крэдытораў, і эканоміка краіны амаль развалілася да таго часу, як Ярузэльскі стаў кіраўніком дзяржавы. У Польшчы ўзмацняўся дэфіцыт асноўных тавараў, што толькі спрыяла напружанай сацыяльна-палітычнай сытуацыі. Зьніжэньне ўмоваў жыцьця і працы выклікала гнеў у масах і ўзмацніла антыкамуністычныя настроі, пасьля чаго Ярузэльскі змагаўся супраць Руху салідарнасьці, які разглядаўся як пагроза Варшаўскай дамове. Баючыся савецкага ўмяшаньня, аналягічнаму ў Вугоршчыне ў 1956 годзе і ў Чэхаславаччыне ў 1968 годзе, Ярузэльскі 13 сьнежня 1981 году ўвёў ваеннае становішча ў Польшчы, каб здушыць прадэмакратычную апазыцыю. Вайсковая хунта, камэнданцкая гадзіна і абмежаваньне паездак доўжыліся да 22 ліпеня 1983 году.

Да сярэдзіны 1980-х цэнзура страціла сваё значэньне і аўтарытэт Аб’яднанай працоўнай партыі значна зьнізіўся, што дазволіла атрымаць больш свабоды ў краіне. Падчас рэвалюцыяў 1989 году ў Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропе Ярузэльскі падтрымаў зьмену ўраду і падаў у адстаўку пасьля правядзеньня польскага круглага стала, што прывяло да правядзеньня шматпартыйных выбараў у Польшчы. Ён ненадоўга займаў пасаду прэзыдэнта Польшчы, але не меў рэальнай улады, і паводле вынікаў выбараў на пасаду прэзыдэнта Польшчы 1990 году яго зьмяніў на пасадзе Лех Валэнса, абраны ў ходзе ўсенароднага галасаваньня.

Крыніцы

^ ^а ^б ^в ^г ^д ^е http://www.britannica.com/EBchecked/topic/301467/Wojciech-Witold-Jaruzelski
^ ^а ^б ^в ^г Wojciech Witold Jaruzelski // Encyclopædia Britannica (анг.)
^ ^а ^б ^в ^г Wojciech Jaruzelski // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
^ ^а ^б Wojciech Witold Jaruzelski // Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
^ ^а ^б Deutsche Nationalbibliothek Record #118938398 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.

Вонкавыя спасылкі

[_9f959008d389742b-1] а ^б ^в ^г ^д ^е http://www.britannica.com/EBchecked/topic/301467/Wojciech-Witold-Jaruzelski

[_11f8753d088d45b0-2] а ^б ^в ^г Wojciech Witold Jaruzelski // Encyclopædia Britannica (анг.)

[_1343fc4102568c30-3] а ^б ^в ^г Wojciech Jaruzelski // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)

[_b07947968441b627-4] а ^б Wojciech Witold Jaruzelski // Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.

[_b9782db2c9e4bf11-5] а ^б Deutsche Nationalbibliothek Record #118938398 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]