Бітва пад Нарвай (1700)
Бітва пад Нарвай | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Супернікі | |||||||||
| Швэцыя | Расея | ||||||||
Камандуючыя | |||||||||
| Карл XII, Карл Густаў Рэншэльд, Ота Вэлінг, Магнус Стэнбак | Шарль Эўжэн (Карл–Яўген) дэ Круа, Аўтамон Галавін, Іван Трубяцкой, Адам Вайдэ, Іван Бутурлін, Барыс Шэрамецеў, Якаў Даўгарукаў, Аляксандар Імэррэцінскі | ||||||||
Колькасьць | |||||||||
| 10 537 чалавек, 37 гарматаў, 1 800 чалавек Нараўскага гарнізону | 32 969 чалавек, 180 гарматаў | ||||||||
Страты | |||||||||
| 667 забітых, 1247 параненых | Каля 12 000 забітых і параненых, 25 000 – 30 000 капітуляваўшых, 700 палонных, 180 гарматаў, 230 сьцягоў. | ||||||||
Бітва пад Нарвай — адна з найбольш значных падзеяў пачатку Вялікай Паўночнай вайны (1700—1721). Бітва адбылася 19 лістапада (30–га па грэгарыянскім стылі) 1700 году, пад тады швэдзкім горадам–фартэцыяй Нарва і скончылася ўпэўненай перамогай швэдаў, на чале зь іх 18–гадовым каралём Карлам XII.
Аблога Нарвы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Пасьля далучэньня Расеі ў жніўні 1700 да антышвэдзкай кааліцыі, расейскія войскі рушылі да межаў Швэцыі. 12 верасьня першыя расейскія палкі былі ўжо ў некалькіх кілямэтрах ад Івангарада, а на наступны дзень камэндант фартэцыі Нарва Генінг Рудальф Горн адпраўляе свайму каралю ліст, у якім ён паведамляе, што Нарва ўзята ў аблогу расейцамі[1]. Расейскія войскі падыйшлі да швэдзкай фартэцыі ў чатыры этапы: пасьля палкоў князя Трубяцкога, 24 верасьня падыйшлі цар Пётар I і гэнерал–маёр Бутурлін, за імі — гэнерал Адам Вайдэ, і нарэшце, 2 кастрычніка — войскі галоўнакамандуючага фэльд–маршала Фёдара Галавіна і гэнерала кавалерыі Барыса Шарамецева[2]. Уся падыйшоўшая расейская армія налічвала ад 35 000 да 38 000 чалавек.
Князь Трубяцкой разьбіў свой лягер на ўзгорку Германа, адкуль ён мог кантраляваць горад і блякаваць заходні шлях. Расейцы пабудавалі ўнутраную абарончую лінію, якая складалася з чатырох рэдутаў, а таксама тылавую абарончую лінію, якая заходзіла ўглыб эстонскай тэрыторыі, да самага Кампэргольма, у якім знаходзілася штаб–кватэра Пятра I[3]. Надвор’е было вельмі кепскім: расейскія салдаты замярзалі і хварэлі, узьнікалі цяжкасьці з дысцыплінаю. Каб яе палепшыць, расейскі цар загадаў пабіваць салдатаў розгамі за кожную дробную хібу[4].
Расейцы шматразова спрабавалі атакаваць фартэцыю: у ноч на 8 лістапада яны ажыцьцявілі цэлых тры атакі, аднак кожны раз швэды пасьпяхова іх адбівалі. Разьюшаны Пётар I загадаў падвесіць на шыбеніцы кожнага дзясятага ўдзельніка гэтых няўдалых нападаў[5]. Цар ведаў, што швэдзкі кароль ужо сьпяшаецца на дапамогу абаронцам. Зь іншага боку, расейцы таксама чакалі дапамогі — корпуса гэнерала Анікіты Рэпніна. 19 лістапада Пётар прызначыў камандуючым герцага дэ Круа (нягледзячы на тое, што той спрабаваў адмовіцца ад гэткага прызначэньня), а сам, разам з фэльд–маршалам Галавіным паехаў у Маскву, дзе ён быццам мусіў сустрэцца з турэцкім амбасадарам[6]. На гэты момант Карл XII ужо знаходзіўся ў 14 кілямэтрах ад Нарвы: набліжалася вялікая бітва.
Бітва
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Калі а 10 гадзіне раніцы 20 лістапада войска 18–гадовага швэдзкага караля падыйшло да Нарвы, у ім налічвалася ўсяго 10 537 чалавек і мелася 37 гарматаў[7]. Заняўшы пазыцыі на форце Германа, яны пачалі паліць з гарматаў па расейцам. Апошнія адказалі тым самым. Камандуючы левым швэдзкім флангам — правая рука Карла XII гэнерал Карл Густаў Рэншэльд — вырашыў прарваць праціўніка ў цэнтры, а швэдзкі правы фланг на чале з Ота Вэлінгам павінен быў атакаваць з поўдня лягер Трубяцкога. У сваю чаргу, войска Рэншэльда складалася зь дзьвюх частак: левай камандаваў палкоўнік Магнус Стэнбак, а правай — гэнерал Георг Юган Майдэль. Абедзьве часткі падтрымліваліся непасрэдна дзесяцьцю эскадронамі Рэншэльда[8]. Швэдзкая артылерыя таксама складалася зь дзьвюх частак: адна — на поўначы (13 гарматаў), а другая (8 гарматаў) — каля ўзгорку Германа, усяго ў 200 мэтрах ад лягеру Трубяцкога.
Расейскае войска складалася з трох частак: на правым фланзе знаходзіліся 9 026 пехацінцаў і 115 артылярыстаў гэнерала Фёдара Галавіна, у цэнтры былі 3 669 пехацінцаў і 78 артылярыстаў князя Трубяцкога, а на левым фланзе — 11 255 пехацінцаў і 128 артылярыстаў гэнерала Вайдэ[9].
А 14 гадзіне швэды пайшлі ў атаку. Нечакана падняўся моцны вецер, дзьмуўшы ў твар расейцам: з–за ўзьнікшай завірухі тыя нічога ня бачылі і палілі наздагад. Усяго праз 20 хвілін швэды ўжо дамінавалі на ўсіх трох участках і зь лёгкасьцю бралі адзін рэдут за другім. Расейцы пачалі панікаваць, некаторыя зь іх кідаліся ў ваду і танулі. Быў паранены гэнерал Вайдэ[10]. У гэтай паніцы расейцы сталі забіваць у сваіх радах этнічных немцаў: убачыўшы гэта, герцаг дэ Круа, амбасадар Саксоніі Лянген і гэнерал Галярт (Алярт) здаліся швэдам[11]. А 8 гадзіне вечара канчаткова здаўся правы фланг расейцаў на чале з князям Даўгарукавым. Бітва скончылася поўнай перамогай швэдаў.
Карл XII загадаў расейскім палонным адбудаваць мост праз Нарву, пасьля чаго адпусьціў іх на волю. Страты швэдаў у гэтай бітве склалі каля 700 забітымі і больш за 1200 параненымі, а страты расейцаў ад 8000 да 9000 забітымі, не ўлічваючы параненых[12]. Бітва пад Нарвай была адной з найбольш значных падзеяў пачатку Вялікай Паўночнай вайны. Навіна аб слаўнай перамозе маладога швэдзкага караля хутка распаўсюдзілася па ўсёй Эўропе: нават на вуліцах Парыжу можна было пачуць вокліч «Vive le roi Charles!» — «Жыве кароль Карл!»[12]. Аднак, як паказаў час, яго посьпех быў нядоўгім. Не ўдалося ўтрымаць і Нарву: усяго праз 4 гады яе ўсё ж захапілі расейцы.
Бітва пад Нарвай (1700) — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ Margus Laidre. Segern vid Narva — Stockholm: Natur och Kultur, 1998. — S.101
- ^ Margus Laidre. Segern vid Narva — Stockholm: Natur och Kultur, 1998. — S.102
- ^ Margus Laidre. Segern vid Narva — Stockholm: Natur och Kultur, 1998. — S.105
- ^ Margus Laidre. Segern vid Narva — Stockholm: Natur och Kultur, 1998. — S.108
- ^ Margus Laidre. Segern vid Narva — Stockholm: Natur och Kultur, 1998. — S.120
- ^ Margus Laidre. Segern vid Narva — Stockholm: Natur och Kultur, 1998. — S.121
- ^ Margus Laidre. Segern vid Narva — Stockholm: Natur och Kultur, 1998. — S.146
- ^ Margus Laidre. Segern vid Narva — Stockholm: Natur och Kultur, 1998. — S.152
- ^ Margus Laidre. Segern vid Narva — Stockholm: Natur och Kultur, 1998. — S.153
- ^ Margus Laidre. Segern vid Narva — Stockholm: Natur och Kultur, 1998. — S.159
- ^ Margus Laidre. Segern vid Narva — Stockholm: Natur och Kultur, 1998. — S.162
- ^ а б Margus Laidre. Segern vid Narva — Stockholm: Natur och Kultur, 1998. — S.177