Агрэст
| Агрэст | |
 Ribes grossularia ці Ribes uva-crispa | |
| Клясыфікацыя | |
|---|---|
| Царства | Расьліны |
| Бінамінальная намэнклятура | |
| Ribes uva-crispa | |
| Ахоўны статус | |
| Пагроза не ацэньвалася (NE) | |
Агрэст, аґрэст (па-лацінску: Ribes grossularia ці Ribes uva-crispa) — род шматгадовых расьлін сямейства агрэставых.
У Беларусі пашыраны агрэст звычайны, ці эўрапейскі — родапачынальнік большасьці культурных гатункаў — ягаднае шматгадовае кустоўе вышынёй да 120 см з парасткамі, пакрытымі шыпамі. Дзікі агрэст зрэдку трапляецца па схілах, сярод хмызьнякоў. Назва паходзіць ад францускага groseillier à maquereaux — «парэчкі для макрэлі» (у францускай кухні гатуюць макрэль у агрэставым соўсе). У ежу ідуць ягады круглай ці падоўжанай формы, часам пакрытыя валаскамі. Колер пладоў — зялёны, жоўты, чырвоны і нават пурпуровы. Ягады зьмяшчаюць да 9 % цукроў (фруктоза і глюкоза), арганічныя кіслоты, мінэральныя рэчывы (фосфар, жалеза, вапень, да 260 мг% калію, медзь), пектынавыя і дубільныя рэчывы, 30 мг% вітаміну C (ня менш чым у лімоне), каратын, вітаміны B1, P, E.
Як ягадная культура вядомы на тэрыторыях усходніх славян з XI стагодзьдзя. Набыў шырокае распаўсюджаньне ў Беларусі ў XIX стагодзьдзі, калі пачалі культывавацца заходнеэўрапейскія гатункі. Найбольш традыцыйнымі лічацца гатункі ангельскі жоўты (ягады зеленавата-жоўтыя на пачатку высьпяваньня, сьпелыя ягады маюць бурштынава-жоўты колер), варшаўскі (сьпелыя ягады маюць чырвоны колер), зялёны бутэлечны (цёмна-зялёныя ягады з чырванавата-карычневымі кропкамі па жылках, ня маюць валаскоў). Спажываюць у сырым выглядзе (толькі сьпелыя, мяккія, з характэрным для гатунку колерам). Прыдаецца для гатаваньня джэмаў, канфітураў, жэле, мармэлядаў, кампотаў, сочыва, павідла, засушкі (для гатаваньня лепш надаюцца недасьпелыя, яшчэ цьвёрдыя ягады). Сушаны агрэст ужываюць для мясных і рыбных соўсаў. Таксама з агрэсту робяць шыпучае віно, наліўкі. У «Літоўскай гаспадыні» згадваецца спосаб захаваньня агрэсту на зіму. Захаваны агрэст выкарыстоўваюць для пенак: ягады агрэсту вараць у вадзе да мяккасьці, праціраюць празь сіта, атрыманым мармэлядам запраўляюць пенкі, узьбітыя зь бялкоў, дадаўшы ваніль.
Глядзіце таксама
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Літаратура
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Гэты артыкул створаны з дапамогай матэрыялаў з: Зьміцер Дзядзенка, праект «Наша ежа».