Імпэратар

Імпэра́тар, ж.р.: імпэратры́ца (лац.: іmperator — валадар) — манархічны тытул.

Спачатку — ганаровы тытул галоўнакамандуючага рымскай арміі, над якою меў іmperіum — камандаваньне. З часу Другой Пунічнай вайны тытул імпэратара сталі даваць пасьля першай вялікай перамогі, першым яго атрымаў Сцыпіён Афрыканскі.

Юлій Цэзар насіў тытул імпэратара, не адзьдзяляючы яго ад афіцыйных тытулаў. Ад праўленьня Аўгуста тытул імпэратара займеў манархічны характар, як найменьне галавы дзяржавы. Пачынаючы праўленьнем Дыяклетыяна, на чале Рымскай імпэрыі стаялі два імпэратары з тытуламі аўгустаў.

З падзеньнем Заходняй Рымскай імпэрыі (476) тытул імпэратара захаваўся ва Ўсходняй Рымскай імпэрыі (Бізантыі). Усходнерымскяя імпэратары заўсёды лічылі толькі сябе сапраўднымі спадкаемцамі імпэратарскага тытула.

У Заходняй Эўропе тытул імпэратара быў узноўлены Карлам Вялікім (800), у выглядзе Іmperator Augustus. Кароль нямецкі Атон І (962) аб’явіў сябе імпэратарам Сьвятай Рымскай імпэрыі. Пазьней тытул імпэратара атрымлівалі манархі іншых дзяржаваў. Першым у Новы час тытул імпэратара атрымаў маскальскі цар Пётар I (1721) пасьля Ніштадзкага міру.

Напалеон І, узяў тытул імпэратара Францыі ў 1804, пазьней гэты тытул насіў Напалеон ІІІ. У 1808 зьявіўся імпэратар Бразыліі, у 1811 — Гаіці, у 1864 аўстрыйскі эрцгерцаг Максіміліян стаў імпэратарам Мэксыкі, у 1871 (пасьля аб’яднаньня Нямеччыны) прускі кароль атрымаў тытул нямецкага імпэратара. У 1876 каралева Вялікабрытаньні атрымала тытул імпэратрыцы Індыі. У 1877 турэцкі султан афіцыйна ўзяў тытул імпэратара Асманскай імпэрыі.

У эўрапэйскай літаратуры імпэратарамі завуцца манархі шэрагу неэўрапэйскіх краінаў (Кітай, Японія, Этыёпія й г.д.)

Літаратура

• С. В. Кульчицький. Імператор Шаблён:Webarchive // Шаблён:ЕІУ
• І. І. Шостенко. Імператор Шаблён:Webarchive // Шаблён:Юридична енциклопедія