Тувэ Янсан
| Тувэ Янсан | |
 | |
| Асабістыя зьвесткі | |
|---|---|
| Нарадзілася | 9 жніўня 1914[1][2][3][…] |
| Памерла | 27 чэрвеня 2001[1][2][5][…] (86 гадоў) |
| Пахаваная | |
| Бацькі | Віктар Янсан[d][7] Сыгнэ Хамарштэн-Янсан[d][7] |
| Літаратурная дзейнасьць | |
| Род дзейнасьці | малярка, пісьменьніца, ілюстратарка, дзіцячая пісьменьніца, cartoonist, карыкатурыстка |
| Гады творчасьці | 1933 і 1928 — 1993 і 1998 |
| Жанр | раман |
| Мова | швэдзкая мова[8][9] і фінская мова[8] |
| Узнагароды |  прэмія Сэльмы Лягерлёф[d] (1992)   прэмія „Фінляндыя“ Швэдзкай акадэміі[d] (1972) прэмія Толяндэра[d] (1971) Мэдаль Аньні Сван[d] (1964) прэмія Морбацка[d] (1972) прэмія Нільса Гольгэрсана[d] (1953) прэмія Эльзы Бэскаў[d] (1958) вялікая прэмія Швэдзкай акадэміі[d] (1994) прэмія „Фінляндыя“ Культурніцкай фундацыі Лянгманска[d] (1965) Will Eisner Hall of Fame[d] (2016) Ducat Prize[d] |
| Подпіс | 
|
Тувэ Марыка Янсан (па-швэдзку: Tove Marika Jansson; 9 жніўня 1914 — 27 чэрвеня 2001) — фінская швэдзкамоўная пісьменьніца й мастачка. Сусьветная вядомасьць напаткала яе дзякуючы сэрыі аповесьцяў пра Мумітроля.
Біяграфія
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Нарадзілася ў Хэльсынкі ў творчай сям’і. Мела двух братоў — Пэра Ўляфа і Лярса. Бацька Віктар Янсан быў скульптарам, а маці Сігнэ Гамарстэн-Янсан — мастаком-ґрафікам, яна працавала ілюстратарам у антыфашысцкім часопісе «GARM». Сваю творчую кар’еру Тувэ пачала яшчэ падлеткам, дапамагаючы маці, а крыху пазьней ужо самастойна малявала коміксы.
Ужо стаўшы дарослай, Тувэ рабіла ілюстрацыі для фінскіх выданьняў Толкіна й Льюіса Кэрала. А ў 1945 годзе Янсан друкуе сваю першую кнігу, дзіцячую аповесьць «Småtrollen och den stora översvämningen» («Маленькія тролі й вялікая паводка»), у якой упершыню зьяўляецца сям’я мумітроляў. Праз год выходзіць наступная кніга сэрыі — «Kometjakten» («Пагоня за камэтай»). У 1952 Янсан атрымлівае ўзнагароду «Stockholm Award» за найлепшыя дзіцячыя кнігі. У 1966 годзе стала ўладаркай Міжнароднага мэдаля Ганса Крыстыяна Андэрсэна. Праз два гады, у 1968 годзе, Тувэ Янсан друкуе першую дарослую кнігу, аўтабіяграфію «Bildhuggarens dotter» («Дачка скульптара»). У 1998 годзе выходзіць яе апошняя кніга «Meddelande. Noveller i urval 1971—1997» («Паведамленьні: выбраныя апавяданьні 1971—1997»). Памерла Тувэ Марыка Янсан 27 чэрвеня 2001 году.
Кнігі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Мумікнігі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- «Småtrollen och den stora översvämningen» (1945, «Маленькія тролі й вялікая паводка») — выдадзеная па-беларуску ў 2010 годзе
- «Kometjakten» (1946, «Пагоня за камэтай»), выйшла ў новай рэдакцыі ў 1968 годзе пад назвай «Kometen kommer» («Камета ляціць») — выдадзеная па-беларуску пад назвай «Камета над далінай мумітроляў» у 2011 годзе
- «Trollkarlens hatt» (1948, «Чарадзееў капялюш») — выдадзеная па-беларуску пад назвай «Капялюш Чарадзея» ў 2011 годзе
- «Muminpappans Bravader» (1950, «Бравады Мумітаты») — выйшла ў новай рэдакцыі ў 1968 годзе пад назвай «Muminspappans memoarer» («Мэмуары Мумітаты»)
- «Farlig midsommar» (1954, «Небясьпечнае лета»)
- «Trollvinter» (1957, «Чарадзейная зіма»)
- «Det osynliga barnet» (1962, «Нябачнае дзіцё»)
- «Pappan och havet» (1965, «Тата ды мора»)
- «Sent i november» (1970, «Напрыканцы лістапада»)
Іншыя кнігі
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- «Sara och Pelle och neckens bläckfiskar» (1933, «Сара, Пэле й васьміногі Вадзяніка») — пад псэўданімам Вера Хаій (Vera Haij)
- «Bildhuggares dotter» (1968, «Дачка скульптара») — аўтабіяґрафічнае апавяданьне
- «Lyssnerskan» (1971, «Слухачка») — апавяданьні
- «Sommarboken» (1972, «Кніга лета»)
- «Solstaden» (1974, «Горад сонца»)
- «Dockskåpet och andra berättelser» (1978, «Лялечная шафа і іншыя гісторыі») — апавяданьні
- «Den ärliga bedragaren» (1982, «Шчыры падманшчык»)
- «Stenåkern» (1984, «Каменнае поле»)
- «Resa med lätt bagage» (1987, «Падарожжа без багажу») — апавяданьні
- «Rent spel» (1989, «Чыстая гульня»)
- «Brev från Klara» (1990, «Лісты ад Клары»)
- «Anteckningar från en ö» (1993, «Нататкі з выспы») — аўтабіяґрафія; ілюстраваная Туўлікі Піеціля
Беларускія пераклады
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- Маленькія тролі і вялікая паводка / Тувэ Янсан; пер. са шведскай Насты Лабады; ілюстрацыі Тувэ Янсан. — Мн.: Зміцер Колас, 2010. — 56 с.: іл. 1000 экз. ISBN 978-985-6783-85-5
- Камета над далінай мумітроляў : [казачная аповесць: для малодшага школьнага ўзросту] / Тувэ Янсан; [пераклад з шведскай мовы Н. Лабады, А. Башарымавай; ілюстрацыі Т. Янсан]. — Мінск: Зміцер Колас, 2011. — 152, [2] с. 1000 экз. ISBN 978-985-6783-86-2 (у пераплёце)
- Капялюш чарадзея : [казачная аповесць] / Тувэ Янсан; пераклад з шведскай [А. Башарымавай]. — Мінск: Зміцер Колас, 2011. — 144, [2] с. 1000 экз. ISBN 978-985-6783-88-6
- Небяспечнае лета: [казачная аповесць: для малодшага школьнага ўзросту] / Тувэ Янсан. — Мінск : Зміцер Колас, 2014. — 138, [1] с.
- Мемуары мумітаты: [казачная аповесць: для дзяцей малодшага школьнага ўзросту] / Тувэ Янсан. — Мінск : Зміцер Колас, 2018. — 165, [1] с.
- Чарадзейная зіма: [казачная аповесць: для малодшага школьнага ўзросту] / Тувэ Янсан. — Мінск : Зміцер Колас, 2022. — 123, [2] с.
- У канцы лістапада: [казачная аповесць: для малодшага школьнага ўзросту] / Тувэ Янсан. — Мінск : Зміцер Колас, 2022. — 160, [1] с.
Асабістае жыцьцё
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]Тувэ Янсан ніколі ня мела дзяцей, не была замужам, хаця была заручаная зь фінскім журналістам Ата Віртанэнам. З 1955 году жыла зь сяброўкай Туўлікі Піеціля (Tuulikki Pietilä).
Крыніцы
[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]- ^ а б Tove Jansson (нід.)
- ^ а б Tove Jansson // Інтэрнэт-база зьвестак фантастыкі (анг.) — 1995.
- ^ http://web.archive.org/web/20170323082646/http://jeugdliteratuur.org/auteurs/tove-marika-jansson
- ^ а б Лічбавая бібліятэка нідэрляндзкай літаратуры (нід.) — 1999.
- ^ Tove JANSSON // NooSFere (фр.) — 1999.
- ^ https://www.helsinginseurakunnat.fi/material/attachments/hautausmaat/hietaniemi/w8GZkM0y7/Hietaniemen_merkittavia_vainajia.pdf
- ^ а б Salvaje y de espíritu libre, Tove Jansson, la finlandesa más leída y querida fuera de su tierra (гішп.) — 2023.
- ^ а б Jansson, Tove, 1914-2001 // CONOR.SI
- ^ Янссон Туве // ПроДетЛит (рас.) — 2019.