Тамаш Зан

Тамаш Зан

Тамаш Зан (па-польску: Tomasz Zan; 21 сьнежня 1796, в. Мясата Ашмянскага пав. Віленскай губэрні (цяпер Маладэчанскі раён Менскай вобласьці) — 19 ліпеня 1855, маёнтак Кахачын каля Воршы) — беларускі і польскі паэт-рамантык, удзельнік рэвалюцыйнага руху, дасьледчык прыроды.

Вучыўся ў Менскай гімназіі, Маладэчанскім павятовым вучылішчы. У 1820 годзе скончыў фізыка-матэматычны факультэт Віленскага ўнівэрсытэту (паралельна займаўся на літаратурным факультэце). Адзін з арганізатараў тайных віленскіх студэнцкіх таварыстваў — філяматаў, філярэтаў, прамяністых.

Арыштаваны царскімі ўладамі ў 1823 годзе; у 1824 сасланы ў Арэнбург. У ссылцы дасьледаваў прыроду Ўрала, стварыў мінэралягічны музэй у Арэнбургу. Вёў дзёньнік. З 1837 году ў Пецярбургу, бібліятэкар у Горным унівэрсытэце.

З 1841 году на радзіме. Ажаніўшыся, пасяліўся ў маёнтку Кахачын. Яго польскамоўныя творы заснаваныя на беларускім фальклёрным матэрыяле. Магчыма, пісаў таксама па-беларуску.

Пахаваны ў мястэчку Смаляны (Аршанскі раён).

Творы

• Tryolety i wiersze miłosne. Warszawa, 1922;
• Z wygnania. Wilno, 1929. Бел. пер.: Філаматы і філарэты: Зборнік. Мн., 1998.

Літаратура

• Dunajówna M. Dzieciństwo i lata szkolne Tomasza Zana. Wilno, 1932;
• Gawalewicz M. Poeta promienisty. Warszawa, 1911;
• Калинкович Н. "Дело №26" // Нёман. 1990, №4;
• Цвірка К. Дарогамі Т.Зана // Полымя. 1992, № 5-6;
• PSB;
• ЭГБ, т. 3;
• АЗБ.
• Кандрацюк Г. Тамаш Зан, вечны пілігрым // Ніва № 14 (2447), 6 крас. 2003.