Земнаводныя: розьніца паміж вэрсіямі

Земнаводныя
	Земнаводныя
	Рапуха Bufo periglenes
Клясыфікацыя
Надцарства	Эўкарыёты
Царства	Жывёлы
Тып	Хордавыя
Падтып	Хрыбетныя
Надкляса	Чатырохногія
Кляса	Земнаводныя
Бінамінальная намэнклятура
	Amphibia
	Земнаводныя на Віківідах Земнаводныя ў Вікісховішчы ITIS 173420 · NCBI 8292

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

← Папярэдняя зьмена Наступная зьмена →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Вэрсія ад 13:18, 7 красавіка 2012

Земнаводныя або амфібіі^[1] (па-лацінску: Amphibia) — адна з клясаў хрыбетных жывёлаў. Налічвае прыкладна 5 тысяч відаў. Гэта фактычна першыя наземныя хрыбетнікі, якія, праўда, яшчэ не зусім парвалі з вадзяным асяродзьдзем, падчас індывідуальнага разьвіцьця яны праходзяць вадзяную стадыю, на якой маюць жабры і жывуць у вадзе, а сталыя асобіны, як дадатковы орган дыханьня выкарыстоўваюць пакрытую сьлізам скуру і жывуць на сушы.

Самыя раннія земнаводныя эвалюцыянавалі ў дэвонскі пэрыяд ад лопасьцепёрых рыбаў, якія выкарыстоўвалі свае моцныя, кастлявыя рэбры як сродак перамяшчэньня на сушы^[2]. Земнаводныя былі галоўнымі драпежнікамі ў каменнавугальны й пэрмскі пэрыяды^[3], але пазьней яны сутыкнуліся з канкурэнцыяй з боку іхных нашчадкаў, рэптылій, якія былі лепш прыстасаваныя да жыцьця на сушы. Шматлікія віды земнаводныя вымерлі падчас масавага пэрмскага выміраньня.

Апісаньне

Земнаводнымі былі першыя наземныя хрыбетныя, якія захоўваюць цесную сувязь з водным асяродзьдзем. Размнажаюцца ў вадзе, у частцы відаў, у прыватнасьці, распаўсюджанай у Карпатах саламандры, вядома яйкажыванараджэньне. У працэсе індывідуальнага разьвіцьця земнаводныя праходзяць стадыю воднай лічынкі, што дыхае жабрамі. У дарослых, акрамя лёгкіх, у якасьці дадатковага воргана дыханьня выкарыстоўваецца скура, пакрытая сьлізьзю, што таксама сьведчыць пра іхную цесную сувязь зь вільготнымі біятопамі.

Усе земнаводныя праходзяць стадыю мэтамарфозу, гэта значыць, працэс пераўтварэньня воднай лічынкі ў дарослую наземную жывёлу. Гэтак жа як рыбы й рэптыліі, яны працягваюць расьці на працягу ўсяго жыцьця, і не могуць падтрымліваць тэмпэратуру цела адрознай ад тэмпэратуры навакольнага асяродзьдзя.

Земнаводныя паўсталі ня менш за 300 млн гадоў таму й за часы існаваньня сталі досыць распаўсюджанымі — месцы іхнага пражываньня надзвычай разнастайныя, а дыяпазон прыстасаваньня вельмі шырокі.

Сучасныя земнаводныя групуюцца на тры групы:

бязногія (лац. Gymnophiona)
хвастатыя (лац. Caudata),
бясхвостыя (лац. Anura, seu Salientia).

Усе земнаводныя зьяўляюцца важнымі кампанэнтамі экасыстэм і індыкатарамі стану асяродзьдзя. Многія зь іх зьяўляюцца аб'ектам промыслу. Рапухі шырока выкарыстоўваюцца ва ўсіх лябараторыях сьвету. Удзячныя дасьледнікі паставілі ім помнікі ў Парыжы й Токіё. Першымі касманаўтамі сярод хрыбетных таксама былі рапухі.

Характарыстыка

Скурныя пакровы

Усе земнаводныя маюць гладкую тонкую скуру, параўнальна лёгка пранікальную для вадкасьцяў і газаў. Будова скуры характэрна для хрыбетных жывёлаў: вылучаецца шматслаёвы эпідэрміс і ўласна скура (корыюм). Скура багатая скурнымі залозамі, якія вылучаюць сьлізь. У некаторых сьлізь можа быць атрутнай або той, якая палягчаць газаабмен. Скура зьяўляецца дадатковым ворганам газаабмену, таму яна забясьпечаная густой сеткай капіляраў.

Рагавыя ўтварэньні вельмі рэдкія, таксама рэдкія й акасьцяненьні скуры: у Ephippiger aurantiacus і рагатай рапухі віду Ceratophrys dorsata маецца косткавая плястынка ў скуры сьпіны, у бязногіх земнаводных — лускавінкі; ў рапухі часам пад старасьць адкладваецца вапна ў скуры^[4].

Крыніцы

^ Амфібіі, або земнаводныя // Земнаводныя. Паўзуны: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 1996. — ISBN 985-11-0067-6
^ Waikato - Evolution of amphibians. sci.waikato.ac.nz
^ Прэгістарычныя амфібіі // Prehistoric amphibians. About.com
^ Земноводные // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

Літаратура

Земнаводныя. Паўзуны: Энцыклапедычны даведнік. — Мн., БелЭн, 1996. ISBN 985-11-0067-6
Пікулік М. М. Навошта нам амфібіі? — Мн.: Навука і тэхніка, 1992. ISBN 5-343-00383-4
Жизнь животных. Т. 4, ч. 2. Земноводные, пресмыкающиеся. — М.: Просвещение, 1969.

Гэта — накід артыкула па біялёгіі. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго.

Шаблён:Link FA Шаблён:Link GA Шаблён:Link FA Шаблён:Link FA

[1] Амфібіі, або земнаводныя // Земнаводныя. Паўзуны: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларуская Энцыклапедыя, 1996. — ISBN 985-11-0067-6

[2] Waikato - Evolution of amphibians. sci.waikato.ac.nz

[3] Прэгістарычныя амфібіі // Prehistoric amphibians. About.com

[4] Земноводные // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Радок 50: / Радок 50: @@
 |NCBI             = 8292
 }}
+'''Земнаводныя''' або '''амфібіі'''<ref>{{Кніга|аўтар = |частка = Амфібіі, або земнаводныя|загаловак = Земнаводныя. Паўзуны: Энцыклапедычны даведнік|арыгінал = |спасылка = http://slounik.org/149625.html|адказны = |выданьне = |месца = Менск|выдавецтва = Беларуская Энцыклапедыя|год = 1996|том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = 985-11-0067-6|тыраж = }}</ref> ({{мова-la|Amphibia}}) — адна з клясаў хрыбетных жывёлаў. Налічвае прыкладна 5 тысяч відаў. Гэта фактычна першыя наземныя хрыбетнікі, якія, праўда, яшчэ не зусім парвалі з вадзяным асяродзьдзем, падчас [[Антагенэз|індывідуальнага разьвіцьця]] яны праходзяць вадзяную стадыю, на якой маюць [[жабры]] і жывуць у вадзе, а сталыя асобіны, як дадатковы орган [[дыханьне|дыханьня]] выкарыстоўваюць пакрытую сьлізам скуру і жывуць на сушы.
-'''Земнаводныя''' або '''амфібіі'''<ref>{{Кніга|аўтар = |частка =
-Амфібіі, або земнаводныя|загаловак = Земнаводныя. Паўзуны: Энцыклапедычны даведнік|арыгінал = |спасылка = http://slounik.org/149625.html|адказны = |выданьне = |месца = Менск|выдавецтва = Беларуская Энцыклапедыя|год = 1996|том = |старонкі = |старонак = |сэрыя = |isbn = 985-11-0067-6|тыраж = }}</ref> ({{мова-la|Amphibia}}) — адна з клясаў хрыбетных жывёлаў. Налічвае прыкладна 5 тысяч відаў.
+Самыя раннія земнаводныя эвалюцыянавалі ў [[дэвонскі пэрыяд]] ад [[лопасьцепёрыя рыбы|лопасьцепёрых рыбаў]], якія выкарыстоўвалі свае моцныя, кастлявыя рэбры як сродак перамяшчэньня на сушы<ref>[http://sci.waikato.ac.nz/evolution/AnimalEvolution.shtml#evolutionofamphibian Waikato - Evolution of amphibians]. sci.waikato.ac.nz</ref>. Земнаводныя былі галоўнымі драпежнікамі ў [[каменнавугальны пэрыяд|каменнавугальны]] й [[пэрмскі пэрыяд|пэрмскі пэрыяды]]<ref>[http://dinosaurs.about.com/od/otherprehistoriclife/a/prehistoric-amphibians.htm Прэгістарычныя амфібіі // Prehistoric amphibians]. About.com </ref>, але пазьней яны сутыкнуліся з канкурэнцыяй з боку іхных нашчадкаў, рэптылій, якія былі лепш прыстасаваныя да жыцьця на сушы. Шматлікія віды земнаводныя вымерлі падчас [[масавае пэрмскае выміраньне|масавага пэрмскага выміраньня]].
-Гэта фактычна першыя наземныя хрыбетнікі, якія, праўда, яшчэ не зусім парвалі з вадзяным асяродзьдзем, падчас [[Антагенэз|індывідуальнага разьвіцьця]] яны праходзяць вадзяную стадыю, на якой маюць [[жабры]] і жывуць у вадзе, а сталыя асобіны, як дадатковы орган [[дыханьне|дыханьня]] выкарыстоўваюць пакрытую сьлізам скуру і жывуць на сушы.
+== Апісаньне ==
-Працэс ператварэньня лічынкі ў сталую жывёлу завецца [[мэтамарфоз]]ам.
+Земнаводнымі былі першыя наземныя [[хрыбетныя]], якія захоўваюць цесную сувязь з водным асяродзьдзем. Размнажаюцца ў [[вада|вадзе]], у частцы відаў, у прыватнасьці, распаўсюджанай у [[Карпаты|Карпатах]] [[Саламандра|саламандры]], вядома яйкажыванараджэньне. У працэсе індывідуальнага разьвіцьця земнаводныя праходзяць стадыю воднай [[Лічынка|лічынкі]], што дыхае [[жабры|жабрамі]]. У дарослых, акрамя [[Лёгкія|лёгкіх]], у якасьці дадатковага воргана дыханьня выкарыстоўваецца [[скура]], пакрытая сьлізьзю, што таксама сьведчыць пра іхную цесную сувязь зь вільготнымі [[біятоп]]амі.
-Размнажаюцца ў вадзе. Гэтак жа як [[рыбы]] і [[паўзуны|рэптыліі]], яны працягваюць расьці на працягу ўсяго жыцьця, і ня могуць падтрымліваць нязьменную тэмпэратуру цела.
+Усе земнаводныя праходзяць стадыю [[мэтамарфоза|мэтамарфозу]], гэта значыць, працэс пераўтварэньня воднай лічынкі ў дарослую наземную жывёлу. Гэтак жа як [[рыбы]] й [[рэптыліі]], яны працягваюць расьці на працягу ўсяго жыцьця, і не могуць падтрымліваць тэмпэратуру цела адрознай ад тэмпэратуры навакольнага асяродзьдзя.
-Земнаводныя паўсталі ня меней за 300 млн гадоў таму і за час існаваньня шырока распаўсюдзіліся — месцы іх пражываньня надзвычай разнастайныя, дыяпазон прыстасаваньня да ўмоваў вельмі шырокі.
+Земнаводныя паўсталі ня менш за 300 млн гадоў таму й за часы існаваньня сталі досыць распаўсюджанымі — месцы іхнага пражываньня надзвычай разнастайныя, а дыяпазон прыстасаваньня вельмі шырокі.
+Сучасныя земнаводныя групуюцца на тры групы:
+* [[Бязногія земнаводныя|бязногія]] ({{мова-la|Gymnophiona|скарочана}})
+* [[Хвастатыя земнаводныя|хвастатыя]] ({{мова-la|Caudata|скарочана}}),
+* [[Бясхвостыя земнаводныя|бясхвостыя]] ({{мова-la|Anura, seu Salientia|скарочана}}).
+Усе земнаводныя зьяўляюцца важнымі кампанэнтамі [[Экасыстэма|экасыстэм]] і індыкатарамі стану асяродзьдзя. Многія зь іх зьяўляюцца аб'ектам промыслу. [[Рапухі]] шырока выкарыстоўваюцца ва ўсіх [[лябараторыя]]х сьвету. Удзячныя дасьледнікі паставілі ім помнікі ў [[Парыж]]ы й [[Токіё]]. Першымі касманаўтамі сярод хрыбетных таксама былі рапухі.
+== Характарыстыка ==
+=== Скурныя пакровы ===
+Усе земнаводныя маюць гладкую тонкую [[скура|скуру]], параўнальна лёгка пранікальную для вадкасьцяў і газаў. Будова скуры характэрна для [[хрыбетныя|хрыбетных]] жывёлаў: вылучаецца шматслаёвы [[эпідэрміс]] і ўласна скура ([[корыюм]]). Скура багатая скурнымі [[залоза]]мі, якія вылучаюць сьлізь. У некаторых сьлізь можа быць атрутнай або той, якая палягчаць газаабмен. Скура зьяўляецца дадатковым ворганам газаабмену, таму яна забясьпечаная густой сеткай капіляраў.
+Рагавыя ўтварэньні вельмі рэдкія, таксама рэдкія й акасьцяненьні скуры: у ''[[Ephippiger aurantiacus]]'' і [[Рагатыя рапухі|рагатай рапухі]] віду ''[[Ceratophrys dorsata]]'' маецца косткавая плястынка ў скуры сьпіны, у [[бязногія земнаводныя|бязногіх земнаводных]] — [[луска|лускавінкі]]; ў [[рапуха|рапухі]] часам пад старасьць адкладваецца вапна ў скуры<ref>Земноводные // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.</ref>.
 == Крыніцы ==