Мова: розьніца паміж вэрсіямі

Вонкавыя выявы
Жыцьцяздольнасьць мовы ; (9 чыньнікаў)
	http://belsoft.tut.by/lang_vitality.jpg

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

← Папярэдняя зьмена Наступная зьмена →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Вэрсія ад 18:58, 10 сьнежня 2011

Мова — мноства тэкстаў, для якіх існуе альфабэт, сынтаксіс і сэмантыка. Мовы падзяляюць на фармальныя й натуральныя. Уплыў структуры мовы на чалавечае мысьленьне й паводзіны вывучаецца псыхалінгвістыкай.

Жыцьцяздольнасьць

Чыньнікамі жыцьцяздольнасьці мовы зьяўляюцца:

перадача ад продкаў нашчадкам,
абсалютны лік носьбітаў,
дзель носьбітаў у насельніцтве,
галіны выкарыстаньня,
выкарыстаньне ў новых асяродзьдзях і СМІ,
даступнасьць навучальных дапаможнікаў,
афіцыйнае становішча і выкарыстаньне чынавенствам,
стаўленьне ў грамадзе,
від і якасьць дакумэнтацыі^[1].

Моўная дынаміка ў сьвеце

Асноўны артыкул: Мовы сьвету

На Зямлі налічваецца каля 5—6 тысяч моваў. З разьвіцьцём камунікацыяў колькасьць жывых моваў скарачаецца з сярэдняй хуткасьцю адна мова ў два тыдні^[2]. На 40 найбольш распаўсюджаных мовах размаўляе прыкладна 2/3 насельніцтва Зямлі. Больш за ўсё людзей размаўляюць на кітайскай, гіндзі, ангельскай, гішпанскай, арабскай, расейскай і партугальскай. Значна распаўсюджана й француская мова, аднак колькасьць тых, хто лічыць яе роднай, параўнальна невялікая.

Для таго каб мова захоўвалася, патрабуецца каля 100 тысячаў ейных носьбітаў. У цяперашні час налічваецца крыху больш за 400 моваў, якія лічацца зьнікаючымі^[3]. Мовы выміраюць разам з апошнім носьбітам, і таму небясьпека пагражае, перш за ўсё, народам, якія не выкарыстоўваюць пісьменнасьць^[4]. У той жа час варта адзначыць, што адрозьненьні ў разьвіцьці, а таксама ўплыў суседзяў прыводзяць да зьмены арэалу выкарыстаньня мовы й ейнай зьмене. Так, напрыклад, Кірылу й Мяфодзію, калі яны стваралі славянскую азбуку, пры іхных падарожжах не патрэбны быў перакладчык, бо ў IX стагодзьдзі ад Балтыкі да Міжземнамор’я й ад Вэлтавы да Дняпра ўсе славяне размаўлялі на адзінай праславянскай мове^[5].

Адзін з чыньнікаў гібелі моваў ёсьць нераўнамернае разьмеркаваньне іх па ліку носьбітаў. Так, 80% насельніцтва плянэты ведае толькі 80 мовамі. Пры гэтым 3,5 тыс. моў прыходзяцца на 0,2% жыхароў Зямлі. Асноўны чыньнік працэсу зьнікненьня моваў лічыцца глябалізацыя й міграцыя. Людзі зьязджаюць зь вёсак у гарады й губляюць мову свайго народу ^[6]. Каля паловы зараз існых моваў выйдуць з ужытку ўжо да сярэдзіны XXI стагодзьдзя. Шматлікія мовы зьнікаюць з-за таго, што іхныя носьбіты ўступаюць у кантакт з больш моцным моўным асяродзьдзем, таму пад пагрозай зьнікненьня ў першую чаргу знаходзяцца мовы малых народнасьцяў і мовы народаў, якія ня маюць дзяржаўнасьці. Калі мову вывучаюць менш за 70% дзяцей на тэрыторыі ейнага выкарыстаньня, яна лічыцца зьнікаючай. Па дадзеных «Атляса сусьветных моваў, якія знаходзяцца пад пагрозай зьнікненьня» ЮНЭСКА, у цяперашні час у Эўропе зьнікненьне пагражае прыкладна 50 мовам.

Глядзіце таксама

Часьціна мовы

Крыніцы

^ Жыцьцяздольнасьць і ўціск мовы (анг.) Дакумэнты. ЮНЭСКА (12 сакавіка 2003). Праверана 19 жніўня 2011 г.
^ 2144,1912041,00.html Амаль палове моваў сьвету пагражае зьнікненьне
^ Мовы сьвету
^ «Калі памірае мова»
^ Балязін В. Н. «Неафіцыйная гісторыя Расеі» 2007 ISBN 978-5-373-01229
^ Сьвет губляе мовы

Вонкавыя спасылкі

Мова — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Вікіслоўнік зьмяшчае матэрыялы, датычныя тэмы артыкула:

Мова

Гэта — накід артыкула пра адну з моваў сьвету. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго.

[1] Жыцьцяздольнасьць і ўціск мовы (анг.) Дакумэнты. ЮНЭСКА (12 сакавіка 2003). Праверана 19 жніўня 2011 г.

[2] 2144,1912041,00.html Амаль палове моваў сьвету пагражае зьнікненьне

[3] Мовы сьвету

[4] «Калі памірае мова»

[5] Балязін В. Н. «Неафіцыйная гісторыя Расеі» 2007 ISBN 978-5-373-01229

[6] Сьвет губляе мовы

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ Радок 51: / Радок 51: @@
 [[arc:ܠܫܢܐ (ܡܡܠܠܐ)]]
 [[roa-rup:Limba]]
-[[frp:Lengua]]
+[[frp:Lengoua]]
 [[ast:Idioma]]
 [[gn:Ñe'ẽ]]
@@ Радок 62: / Радок 62: @@
 [[ba:Тел (фән)]]
 [[be:Мова]]
+[[bg:Език (лингвистика)]]
 [[bar:Sproch]]
 [[bo:སྐད་རིགས།]]
 [[bs:Jezik]]
 [[br:Yezh]]
-[[bg:Език (лингвистика)]]
 [[ca:Llenguatge]]
 [[cv:Чĕлхе]]
@@ Радок 77: / Радок 77: @@
 [[de:Sprache]]
 [[dv:ބަސް]]
-[[nv:Saad (Ałtsʼáʼáztiin)]]
 [[et:Keel (keeleteadus)]]
 [[el:Γλώσσα]]
@@ Радок 119: / Радок 118: @@
 [[kk:Тілдін функциялары]]
 [[kw:Yeth]]
-[[ky:Тил]]
 [[sw:Lugha]]
 [[kv:Кыв]]
@@ Радок 125: / Радок 123: @@
 [[ht:Lang (pawòl)]]
 [[ku:Ziman]]
+[[ky:Тил]]
 [[lad:Linguaje]]
 [[lo:ພາສາ]]
@@ Радок 189: / Радок 188: @@
 [[simple:Language]]
 [[sk:Jazyk (lingvistika)]]
-[[cu:Ѩꙁꙑкъ]]
 [[sl:Jezik (sredstvo sporazumevanja)]]
+[[cu:Ѩꙁꙑкъ]]
 [[ckb:زمان]]
 [[srn:Tongo]]

Вонкавыя выявы
Жыцьцяздольнасьць мовы (9 чыньнікаў)
	http://belsoft.tut.by/lang_vitality.jpg