Юзаф Дашчынскі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Юзэф Дашчынскі
Дата нараджэньня 1774(1774)
Месца нараджэньня Вільня, Вялікае Княства Літоўскае
Дата сьмерці 29 жніўня (10 верасьня) 1844
Месца сьмерці Астрагляды, Рэчыцкі павет, Расейская імпэрыя
Грамадзянства Рэч Паспалітая, Расейская імпэрыя
Прафэсія кампазытар, капэльмэйстар
Жанры клясычная музыка, рэлігійная музыка
Інструмэнты фартэпіяна

Ю́зэф Дашчы́нскі (1774, Вільня — 29 жніўня 1844, двор Астраглядавічы[1][a]) — піяніст, кампазытар, дырыжор.

Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Тытульны аркуш Двух палянэзаў для фартэпіяна ў чатыры рукі. 1832—1833 гг.[b]
Тытульны аркуш Палянэза для фартэпіяна і Бліскучага вальсу[c]. Каля 1835 г.

Нарадзіўся будучы знакаміты кампазытар у сям’і шляхціча Даміана[d] Дашчынскага ў Вільні. За адзін з вакальных палянэзаў у 1812 годзе быў адораны брыльянтавым пярсьцёнкам ад расейскага імпэратара Аляксандра І. Даслужыўшыся да званьня капітана нацыянальнай віленскай гвардыі, у 1813 годзе пайшоў у адстаўку, каб займацца выкладаньнем ігры на фартэпіяна ў Віленскім унівэрсытэце[4]. У 1814 годзе вялікі аматар і знаўца музыкі менскі губэрнскі маршалак Людвік Ракіцкі, вучань слыннага італьянскага скрыпача і кампазытара Джавані Батысты Віёці, запрасіў яго на пасаду дырыжора свайго аркестру ў двары Гарадзішча, што месьціўся ў Рэчыцкім павеце. У 1818 годзе Юзаф Дашчынскі быў абраны сябрам Таварыства рэлігійнай і нацыянальнай музыкі ў Варшаве, што сьведчыць аб прызнаньні яго заслугаў у названай сфэры музычнай творчасьці[5].

Згаданы аматарскі аркестр, якім Ю. Дашчынскі кіраваў да канца сваіх дзён, дасягнуў вельмі высокага ўзроўню, бліскуча выконваў сымфоніі Гайдна, Моцарта і Бэтговэна. Канцэрты пад яго прыцягвалі слухачоў з розных куткоў Беларусі, праводзіліся не адно ў палацы Л. Ракіцкага, але таксама ў Менску і даволі часта з дабрачыннымі мэтамі. У гэтых канцэртах у губэрнскім месьце і наогул у Беларусі ўпершыню прагучалі опэры А. Сальеры «Аксур, цар Армуза» і Ф. Буальдзьё «Белая дама»[6].

Ю. Дашчынскі, атрымаўшы ад гаспадара палаца пэнсію, жыў у дварах Гарадзішча і Астрагляды на працягу 30 гадоў. Пасьля сьмерці Л. Ракіцкага[e] аркестр у Гарадзішчы распаўся. Але мэтр Дашчынскі працягваў пісаць музыку. Многія творы ён прысьвяціў сваім дабрадзеям — пану нябожчыку і ягонай дачцэ Тэклі Прозаравай. Сярод іх — «Бліскучы вальс» і «Канцэртны палянэз» для фартэпіяна ў чатыры рукі. Гэтыя працы, па словах А. Ахвердавай, захоўваюцца ў бібліятэках Пецярбургу. Аўтар успамінаў Міхал Ельскі, на зьвесткі якога абапіраюцца ўсе сучасныя дасьледчыкі, акрамя іншага, зазначыў, што настаўнікамі яго бацькі Караля[f] ў ігры на скрыпцы былі майстры музыкі Кіфэрлінг, Мёсэр і Дашчынскі[7].

Творчасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Юзэф Дашчынскі — аўтар больш як 100 музычных твораў, якія выдаваліся ў Ляйпцыгу, Вільні, Вене, Пецярбургу, Варшаве, Маскве. Сярод іх музыка да камэдыі-опэры Л. Дмушэўскага «Домік пры гасьцінцы» («Domek przy gościńcu»), трохактавая мэлядрама «Эгбэрт, альбо Аб’яднаньне ангельцаў» («Egbert czyli Połączenie się anglików»), 4 увэрцюры, 3 фартэпіянныя канцэрты, два палянэзы для фартэпіяна з аркестрам, фартэпіянны квартэт, струнны сэкстэт, маршы для духавога аркестра, «Rondoletto» для скрыпкі і фартэпіяна, «Valse brillante» для фартэпіяна ў чатыры рукі, варыяцыі на ўласныя і запазычаныя тэмы, вакальныя творы. Аднак усеагульную вядомасьць Ю. Дашчынскаму прынесьлі шматлікія палянэзы ў дзьве і чатыры рукі, напісаныя ў папулярным стылі brillant, а таксама песьня пра Зыгмунта ІІІ, зьмешчаная ў зборніку «Гістарычных сьпеваў» Юльяна Нямцэвіча.

Асабліва цікавая яго Вострабрамская літанія — адзіны зь літургічных твораў Ю. Дашчынскага, які захаваўся да нашых дзён. О. Кольбэрг уважаў яе адной з апошніх у часе што да спадчыны Ю. Дашчынскага. На думку музыказнаўцаў, гэты твор зьмяняе гісторыю жанру літаніі ў польскай музыцы, дзе першымі ўзорамі аркестровых сьпеваў уважаліся чатыры Вострабрамскія літаніі Станіслава Манюшкі[5]. На падставе ўзноўленай партытуры Вастрабрамская літанія ўпершыню прагучала на канцэрце «Polska muzyka sakralna XIX wieku. Wilno» ў Беластоку (2011), потым у Нясьвіжы (2012) і ў выкананьні Беларускай капэлы Беларускага Вялікага тэатру ў 2016 годзе.

Выданьні[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Палянэзы [Ноты]: для фартэпіяна: вучэбна-метадычны дапаможнік / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Інстытут культуры Беларусі; Расейская Нацыянальная бібліятэка; Wydział Kultury i Nauki Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w St. Petersburgu; [укладанне і ўступны артыкул Я. У. Паплаўскі; музычная рэдакцыя І. У. Алоўнікава; рэцэнзент В. У. Дадзіёмава; кансультант Цэзары Карпіньскі]. ― 2013
  • Вастрабрамская літанія [Ноты]: для салістаў, змешанага хору і сімфанічнага аркестра / Юзаф Дашчынскі; Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь, Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатр оперы Рэспублікі Беларусь, творчы калектыў «Беларуская капэла»; [навуковы рэдактар і рэканструктар нотнага тэксту, прадмова С. Немагай; музычныя рэдактары У. Байдаў, Г. Каржанеўская, С. Немагай, Н. Ламановіч; аўтарская транскрыпцыя У. Байдава; пералажэнне для спеваў з фартэпіяна Г. Каржанеўскай]. ― 2015

Заўвагі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Запіс аб сьмерці і пахаваньні на могілках у Астраглядах мэтра музыкі шляхетнага Юзафа Дашчынскага.
  1. ^ У мэтрычным запісе Астраглядаўскага парафіяльнага касьцёла Ўнебаўзяцьця Найсьвяцейшай Панны Марыі сказана, што нябожчык меў 70 гадоў ад нараджэньня. Таму апошняе, напэўна, і не магло адбыцца ў 1781 годзе, як калісьці няслушна падаў інфарматар Адама Плуга Дамінік Ходзька[2].
  2. ^ Прысьвечаны пані Ядвізе з дому Гечэвічаў, жонцы ўладальніка Рудакова Уладыслава Аскеркі і маці Аляксандра Юстыніяна.
  3. ^ Твор, прысьвечаны пані Тэклі з дому Ракіцкіх, жонцы ўладальніка Астраглядаў і Хвойнікаў Уладыслава Прозара.
  4. ^ Імя бацькі кампазытара вядома з дакумэнта пад назвай «Список лицам, состоящим в числе дворян 2-го разряда Речицкого уезда, кои не представили в Минское Дворянское собрание в срок, назначенный Высочайшими указами 5 июля 1838 и 5 ноября 1841 годов доказательств о дворянском своем происхождении. Составлен июля 17 дня 1844 года»[3].
  5. ^ 24 ліпеня 1828 г. ён яшчэ жывы, бо менавіта тады забясьпечыў кампазытару права на пажыцьцёвае валоданьне вёскай Пясочанка[3].
  6. ^ Уладальнік Дудзічаў і Замосьця, вядомы як аўтар «Палянэза 1837 году».

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ НГАБ у Менску. Ф. 1089. Воп. 1. Спр. 3. А. 33адв.
  2. ^ Pług A. [Pietkiewicz A.] O Józefie Deszczyńskim. / A. Pług // Ruch Muzyczny. — Warszawa, 1859. Nr 50. S. 425–426
  3. ^ а б НГАБ. Ф. 443. Воп. 1. Спр. 1. А. 7, 26адв.-27
  4. ^ Miller A. Teatr polski i muzyka na Litwie jako strażnice kultury Zachodu (1745—1865): Studjum z dziejów kultury polskiej. — Wilno, 1936. S. 162
  5. ^ а б Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 21-22
  6. ^ А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2. С. 23; Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)
  7. ^ Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 23. S. 181, 182

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • А. Ахвердава. Юзаф Дашчынскі. // Помнікі гісторыі і культуры Беларусі. 1988. № 2
  • Немагай С. М. Вастрабрамская літанія Юзафа Дашчынскага — помнік рэлігійнай музыкі Беларусі часоў перадрамантызму. // Весці Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі. 2010. №. 17. С. 20-29
  • Святлена Немагай. Юзаф Дашчынскі і яго Вострабрамская літанія. // Наша вера. 2013. № 3(65)
  • Jelski M. Kilka wspomnień z przeszłości muzycznej Litwy. // Echo muzyczne. 1881. № 22. S. 169—171; № 23. S. 180—182
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Юзаф_Дашчынскі&oldid=2404370»