Перайсьці да зьместу

Элізабэт Бадэнтэр

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Элізабэт Бадэнтэр
Élisabeth Badinter
Імя пры нараджэньні па-француску: Élisabeth Bleustein-Blanchet[1]
Дата нараджэньня 5 сакавіка 1944(1944-03-05)[2] (81 год)
Месца нараджэньня
Грамадзянства Францыя
Месца вучобы
Занятак філёзаф, гісторык, дацэнтка, актывіст за права жанчын, аўтарка
Навуковая сфэра фэмінізм
Месца працы
Папярэднік Сымона дэ Бавуар, Мары Жан Антуан Нікаля Кандарсэ
Кірунак фэмінізм, рэспубліканізм
Значныя ідэі Міт мацярынства: гістарычны агляд мацярынскага інстынкту[d]
Бацька Marcel Bleustein-Blanchet[d][1]
Маці Sophie Vaillant[d]
Дзеці Judith Badinter[d], Benjamin Badinter[d] і Simon Badinter[d]
Узнагароды

Элізабэ́т Бадэнтэ́р (па-француску: Élisabeth Badinter; 5 сакавіка 1944 году, Булёнь-Білянкур, Францыя) — француская мысьлярка, філёзафка, фэміністка, пісьменьніца.

Элізабэт Бадэнтэр нарадзілася ў Булонь-Білянкуры 5 сакавіка 1944 г., зьяўляецца дачкой Марсэля Блюштэйна-Бланшэ (1906—1996), заснавальніка групы Publicis, і Сафі Ваян (1916—1999), выкладніцы ангельскай мовы[5]. У яе былі дзьве сястры: першая, Мары-Франсуаза (1940—1968), жонка паэта Мішэля Рашлена (1933—2012) да разводу ў 1964 годзе; другая, Мішэль (1946—2013), жонка Поля Бялеша-Даніноса[6].

Элізабэт Бадэнтэр спачатку была студэнткай Эльзаскай школы (École Alsacienne), потым вывучала філязофію ў Сарбоне. Яна атрымала дыплём па спэцыяльнасьці «філязофія»[7].

Э. Бадэнтэр выкладала ў Парыскай палітэхнічнай школе[8].

Акрамя гэтага зьяўляецца надзвычай удалай бізнэс-кабетай: узначальвае рэвізійную раду магутнай мэдыягрупы «Publicis», дзе валодае 10,16% акцыяў[9]. З 1966 году ў шлюбе з Рабэрам Бадэнтэрам, адвакатам, былым міністрам, палітыкам і эсэістам[10].

З 1980 году яна пачала кар’еру пісьменьніцы і эсэісткі. Ейныя эсэ пра эпоху Асьветніцтва, а таксама ейныя літаратурныя біяграфіі апублікаваныя ў выдавецтвах Флямарыён, Адыль Жакоб, Ашэт і інш[11].

Э. Бадэнтэр — мэдыйная фігура, яна ахвотна ўдзельнічае ў публічных дыскусіях.

У лютым 2024 памёр ейны муж Рабэр Бадэнтэр[12].

У сакавіку 2024 году мысьлярка адзначыла 80-годзьдзе[13].

Э. Бадэнтэр — аўтарка шматлікіх гістарычных і філязофскіх эсэ, прысьвечаных жаночаму пытаньню, мацярынству і ідэям францускага рэспубліканізму. Спэцыялістка па эпосе Асьветніцтва. Актыўная публіцыстка-змагарка за ідэі сьвецкага рэспубліканізму. Працягвае ідэі ўнівэрсалісцкага фэмінізму, натхнённага ідэямі Кандарсэ, а ў 20 стагодзьдзі ідэямі Сымоны дэ Бавуар. Зьяўляецца найбольш прынцыповай, але не сьляпой і вельмі крытычнай пасьлядоўніцай бавуарызму[14]. У 21 стагодзьдзі Э. Бадэнтэр фактычна ўзначальвае францускі гэтак званы ўнівэрсаліцскі рэспубліканскі фэмінізм. Прынцыпова адасабляе своесаблівы шлях францускіх, эўрапейскіх кантынэнтальных фэміністак і фэміністаў ад амэрыканскай ці англа-саксонскай мадэлі дыфэрэнцыялісцкага фэмінізму, які амаль не інтэгруе ў свае кола мужчынаў. Для Э. Бадэнтэр фэмінізм — справа як мужчынаў, так і жанчынаў[15].

Яна выступала і выступае за гей- і лесьбі-шлюб, ці «шлюб для ўсіх», за дапаможныя рэпрадукцыйныя тэхналёгіі[16] і сурагатнае мацярынства[17]. Яна прынцыпова абараняе права на аборт, якое, па яе словах, зьяўляецца «велізарным крокам да канца адчужэньня жанчыны»[18].

«Фэмінізм — гэта рэвалюцыя

без гулагаў, ані шпіцрутэнаў»[19].

«Дзіцёнак — найлепшы хаўрусьнік

мужчынскага дамінаваньня»[20].

«Ці ня лепей замест матчынага інстынкту гаварыць

пра надзвычайны сацыяльны прымус на кабетаў,

які заключаецца  ў тым,  што кабеты могуць

раскрыцца хіба ў мацярынстве?»[21]

Сярод твораў варта прыгадаць наступныя (ніводны дасюль не перакладаўся на беларускую мову):

  • «І ў дадатак каханьне: гісторыя мацярынскага інстынкту ў 17-20 стст.» (L’Amour en plus: histoire de l’amour maternel (XVIIe au XXe siècle), 1980);
  • «Эмілі, Эмілі, аб жаночай амбітнасьці ў 18-ым стагодзьдзі» (Émilie, Émilie, L’ambition féminine au XVIIIe siècle, 1983);
  • «Ён — гэта яна» (L’Un est l’autre, 1986);
  • «Кандарсэ. Інтэлігент у палітыцы» (Condorcet. Un intellectuel en politique, 1988, avec Robert Badinter);
  • «ХY, аб мужчынскай тоеснасьці» (XY, de l’identité masculine, 1992);
  • «Абмылковы шлях» (Fausse route: Réflexions sur 30 années de féminisme, 2003);
  • «Пармскі інфант» (L’Infant de Parme, Paris, Fayard, 2008);
  • «Канфлікт: маці і жанчына» (Le conflit, la femme et la mère, 2010);
  • «Жаночая ўлада, Марыя-Тэрэза Аўстрыйская 1717—1780 — Імпэратарка-каралева» (Le Pouvoir au féminin, Marie-Thérèse d’Autriche 1717—1780 — L’impératrice-reine, 2016);
  • «Супярэчнасьці адной маці. Марыя-Тэрэза Аўстрыйская і ейныя дзеці» (Les Conflits d’une mère, Marie-Thérése d’Autriche et ses enfants, Flammarion, 4 novembre 2020);
  • «Панове, паднапружцеся…» (Messieurs, encore un effort…), Flammarion-Plon, 2024.
  1. ^ а б в http://www.ajpn.org/personne-elisabeth-Bleustein-Blanchet-11251.html
  2. ^ Elisabeth Badinter // filmportal.de — 2005.
  3. ^ Deutsche Nationalbibliothek Record #115366539 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
  4. ^ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (фр.): плятформа адкрытых зьвестак — 2011.
  5. ^ Marion Van Renterghem, «Élisabeth Badinter, la griffe de la République», Le Monde, 19 juin 2016, https://www.lemonde.fr/idees/article/2016/06/19/elisabeth-badinter-la-griffe-de-la-republique_4953637_3232.html
  6. ^ Caroline Pigozzi, «La glace et le feu, Elisabeth Badinter», Paris Match, 19 juin 2014, https://www.parismatch.com/Actu/Societe/Elisabeth-Badinter-la-glace-et-le-feu-571562
  7. ^ «Élisabeth Badinter, à contre-courant», émission Empreintes, France 5, auteur-réalisateur Olivier Peyon, septembre Productions, 2009.
  8. ^ Marion Van Renterghem, «Élisabeth Badinter, la griffe de la République», Le Monde, 19 juin 2016.
  9. ^ «Elisabeth Badinter et sa famille», Challenges, 10/07/2021, https://web.archive.org/web/20211020061036/https://www.challenges.fr/classements/fortune/elisabeth-badinter-et-sa-famille_26
  10. ^ Justine Francioli, Robert Badinter, biographie d’un modèle républicain, nonfiction.fr, 13 octobre 2009.
  11. ^ «Élisabeth Badinter, à contre-courant», émission Empreintes, France 5, auteur-réalisateur Olivier Peyon, septembre Productions, 2009.
  12. ^ Уладзіслаў Гарбацкі, Нямодны фэмінізм Элізабэт Бадэнтэр, Новы Час, 05.03.2024, https://novychas.online/kultura/njamodny-feminizm-elizabet-badenter
  13. ^ Уладзіслаў Гарбацкі, Нямодны фэмінізм Элізабэт Бадэнтэр, Новы Час, 05.03.2024, https://novychas.online/kultura/njamodny-feminizm-elizabet-badenter
  14. ^ У. Гарбацкі (21.06.2013), І усё ж-такі ўнівэрсалізм…(Пра нямодны фэмінізм Элізабэт Бадэнтэр), ARCHE, https://web.archive.org/web/20210411224032/https://news.arche.by/by/page/works/narysy-tvory/12058
  15. ^ Elisabeth Badinter: «La liberté des femmes ne va pas sans celle des hommes», 20 janvier 2016, ELLE, https://www.elle.fr/Societe/Les-enquetes/Elisabeth-Badinter-la-liberte-des-femmes-ne-va-pas-sans-celle-des-hommes-2239714
  16. ^ Інтэрвію з Э. Бадэнтэр, "Elisabeth Badinter: «Je suis pour une GPA éthique», elle.fr, 8 mars 2013, https://www.elle.fr/Societe/Les-enquetes/Elisabeth-Badinter-Je-suis-pour-une-GPA-ethique-2383496
  17. ^ «Livre sur la place — Grand Entretien Elisabeth Badinter», Revue des Deux Mondes, 11 septembre 2016, https://www.youtube.com/watch?v=1wvoyyuyCUs&ab_channel=ressourcesaudiovisuellesGrandNancy
  18. ^ Vagner, «Badinter: la tyrannie des mamans parfaites», L’Est républicain,‎ 2010, https://www.estrepublicain.fr/actualite/2010/02/11/badinter-la-tyrannie-des-mamans-parfaites
  19. ^ Élisabeth Badinter: «Les femmes, plus que les hommes, sont traversées par des divisions irréductibles», Philosophie Magazine, 13 novembre 2020, https://www.philomag.com/articles/elisabeth-badinter-les-femmes-plus-que-les-hommes-sont-traversees-par-des-divisions
  20. ^ «Badinter: la tyrannie des mamans parfaites», www.estrepublicain.fr, 11 février 2010.
  21. ^ Elisabeth Badinter: «L’instinct maternel n’existe pas», Libération, 26 juin 2008, https://www.liberation.fr/instantane/2008/06/26/l-instinct-maternel-n-existe-pas_74977/#:~:text=Elisabeth%20Badinter%20Philosophe%20et%20%C3%A9crivaine,tr%C3%A8s%20vigilante%20sur%20la%20la%C3%AFcit%C3%A9.