Элізабэт Бадэнтэр

Элізабэт Бадэнтэр
Élisabeth Badinter
Імя пры нараджэньні	па-француску: Élisabeth Bleustein-Blanchet
Дата нараджэньня	5 сакавіка 1944(1944-03-05) (81 год)
Месца нараджэньня	Булёнь-Біянкур[d]
Грамадзянства	Францыя
Месца вучобы	Эльзаская школа[d] Унівэрсытэт Пантэон-Сарбона[d]
Занятак	філёзаф, гісторык, дацэнтка, актывіст за права жанчын, аўтарка
Навуковая сфэра	фэмінізм
Месца працы	Політэхнічная школа[d] Publicis[d]
Папярэднік	Сымона дэ Бавуар, Мары Жан Антуан Нікаля Кандарсэ
Кірунак	фэмінізм, рэспубліканізм
Значныя ідэі	Міт мацярынства: гістарычны агляд мацярынскага інстынкту[d]
Бацька	Marcel Bleustein-Blanchet[d]
Маці	Sophie Vaillant[d]
Дзеці	Judith Badinter[d], Benjamin Badinter[d] і Simon Badinter[d]
Узнагароды	prix Eugène-Colas[d] (2008)

Элізабэ́т Бадэнтэ́р (па-француску: Élisabeth Badinter; 5 сакавіка 1944 году, Булёнь-Білянкур, Францыя) — француская мысьлярка, філёзафка, фэміністка, пісьменьніца.

Жыцьцяпіс

Элізабэт Бадэнтэр нарадзілася ў Булонь-Білянкуры 5 сакавіка 1944 г., зьяўляецца дачкой Марсэля Блюштэйна-Бланшэ (1906—1996), заснавальніка групы Publicis, і Сафі Ваян (1916—1999), выкладніцы ангельскай мовы. У яе былі дзьве сястры: першая, Мары-Франсуаза (1940—1968), жонка паэта Мішэля Рашлена (1933—2012) да разводу ў 1964 годзе; другая, Мішэль (1946—2013), жонка Поля Бялеша-Даніноса.

Элізабэт Бадэнтэр спачатку была студэнткай Эльзаскай школы (École Alsacienne), потым вывучала філязофію ў Сарбоне. Яна атрымала дыплём па спэцыяльнасьці «філязофія».

Э. Бадэнтэр выкладала ў Парыскай палітэхнічнай школе.

Акрамя гэтага зьяўляецца надзвычай удалай бізнэс-кабетай: узначальвае рэвізійную раду магутнай мэдыягрупы «Publicis», дзе валодае 10,16% акцыяў. З 1966 году ў шлюбе з Рабэрам Бадэнтэрам, адвакатам, былым міністрам, палітыкам і эсэістам.

З 1980 году яна пачала кар’еру пісьменьніцы і эсэісткі. Ейныя эсэ пра эпоху Асьветніцтва, а таксама ейныя літаратурныя біяграфіі апублікаваныя ў выдавецтвах Флямарыён, Адыль Жакоб, Ашэт і інш.

Э. Бадэнтэр — мэдыйная фігура, яна ахвотна ўдзельнічае ў публічных дыскусіях.

У лютым 2024 памёр ейны муж Рабэр Бадэнтэр.

У сакавіку 2024 году мысьлярка адзначыла 80-годзьдзе.

Фэмінізм

Э. Бадэнтэр — аўтарка шматлікіх гістарычных і філязофскіх эсэ, прысьвечаных жаночаму пытаньню, мацярынству і ідэям францускага рэспубліканізму. Спэцыялістка па эпосе Асьветніцтва. Актыўная публіцыстка-змагарка за ідэі сьвецкага рэспубліканізму. Працягвае ідэі ўнівэрсалісцкага фэмінізму, натхнённага ідэямі Кандарсэ, а ў 20 стагодзьдзі ідэямі Сымоны дэ Бавуар. Зьяўляецца найбольш прынцыповай, але не сьляпой і вельмі крытычнай пасьлядоўніцай бавуарызму. У 21 стагодзьдзі Э. Бадэнтэр фактычна ўзначальвае францускі гэтак званы ўнівэрсаліцскі рэспубліканскі фэмінізм. Прынцыпова адасабляе своесаблівы шлях францускіх, эўрапейскіх кантынэнтальных фэміністак і фэміністаў ад амэрыканскай ці англа-саксонскай мадэлі дыфэрэнцыялісцкага фэмінізму, які амаль не інтэгруе ў свае кола мужчынаў. Для Э. Бадэнтэр фэмінізм — справа як мужчынаў, так і жанчынаў.

Яна выступала і выступае за гей- і лесьбі-шлюб, ці «шлюб для ўсіх», за дапаможныя рэпрадукцыйныя тэхналёгіі і сурагатнае мацярынства. Яна прынцыпова абараняе права на аборт, якое, па яе словах, зьяўляецца «велізарным крокам да канца адчужэньня жанчыны».

Цытаты

«Фэмінізм — гэта рэвалюцыя

без гулагаў, ані шпіцрутэнаў».

«Дзіцёнак — найлепшы хаўрусьнік

мужчынскага дамінаваньня».

«Ці ня лепей замест матчынага інстынкту гаварыць

пра надзвычайны сацыяльны прымус на кабетаў,

які заключаецца  ў тым,  што кабеты могуць

раскрыцца хіба ў мацярынстве?»

Бібліяграфія

Сярод твораў варта прыгадаць наступныя (ніводны дасюль не перакладаўся на беларускую мову):

• «І ў дадатак каханьне: гісторыя мацярынскага інстынкту ў 17-20 стст.» (L’Amour en plus: histoire de l’amour maternel (XVIIe au XXe siècle), 1980);
• «Эмілі, Эмілі, аб жаночай амбітнасьці ў 18-ым стагодзьдзі» (Émilie, Émilie, L’ambition féminine au XVIIIe siècle, 1983);
• «Ён — гэта яна» (L’Un est l’autre, 1986);
• «Кандарсэ. Інтэлігент у палітыцы» (Condorcet. Un intellectuel en politique, 1988, avec Robert Badinter);
• «ХY, аб мужчынскай тоеснасьці» (XY, de l’identité masculine, 1992);
• «Абмылковы шлях» (Fausse route: Réflexions sur 30 années de féminisme, 2003);
• «Пармскі інфант» (L’Infant de Parme, Paris, Fayard, 2008);
• «Канфлікт: маці і жанчына» (Le conflit, la femme et la mère, 2010);
• «Жаночая ўлада, Марыя-Тэрэза Аўстрыйская 1717—1780 — Імпэратарка-каралева» (Le Pouvoir au féminin, Marie-Thérèse d’Autriche 1717—1780 — L’impératrice-reine, 2016);
• «Супярэчнасьці адной маці. Марыя-Тэрэза Аўстрыйская і ейныя дзеці» (Les Conflits d’une mère, Marie-Thérése d’Autriche et ses enfants, Flammarion, 4 novembre 2020);
• «Панове, паднапружцеся…» (Messieurs, encore un effort…), Flammarion-Plon, 2024.