Табарынскі раён

	Табарынскі раён
	рас. Таборинский район
	Герб
Агульныя зьвесткі
Краіна	Расея
Статус	муніцыпальны раён[d] і адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка 3-га ўзроўню[d]
Уваходзіць у	Сьвярдлоўская вобласьць
Адміністрацыйны цэнтар	Табары́
Дата ўтварэньня	1924
Насельніцтва (2010)	3574 чалавекі
Плошча	11 367 км²
Месцазнаходжаньне Табарынскага раёну
Мэдыя-зьвесткі
Тэлефонны код	34347
	Афіцыйны сайт
	Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Табары́нскі раён — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка і муніцыпальнае ўтварэньне ў Сьвярдлоўскай вобласьці Расеі. Адносіцца да Ўсходняй упраўленчай акругі. Адміністрацыйны цэнтар — сяло Табары́.

Геаграфія

Раён размешчаны ва ўсходняй частцы Сьвярдлоўскай вобласці. Мяжуе на паўднёвым усходзе з Таўдзінскім, на паўднёва-захадзе з Турынскім, на паўночным захадзе з Гарынскім, на захадзе з Алапаеўскім муніцыпальным ўтварэньнем, на паўночным усходзе з Ханты-Мансійскай акругай Цюменскай вобласьці.

Рэльеф раёну ўяўляе сабой амаль плоскую раўніну, так як разьмешчаны на ўсход ад Ўральскага хрыбта ў паўднёва-заходняй частцы Заходне-Сыбірскай нізіны.

У раёне працякае суднаходная рака Таўда са шматлікімі прытокамі. Карысныя выкапні: торф, вапняк, нафту і іншыя, дзьве крыніцы цёплай вады, якія валодаюць добрымі лячэбнымі якасьцямі. У Табарынскім раёне маецца два заказнікі — Чарнарэчынскі і Табарынскі.

Гісторыя

Першую сялянскую слабаду ў Таўдзінскім краі — Табарынскую слабаду — заснавалі пелымскія першааратыя ў 1583 годзе. У канцы 18 стагодзьдзя для дзяржаўных сялян усталявалася валасное кіраваньне. Цэнтар рускай воласьці стаў называцца сялом Табарынскім. Паводле зьвестак Пелымскага ваяводзтва на 1751 год у Табарынской слабадзе было 17 вёсак.

Асноўны прыток насельніцтва на тэрыторыю сучаснага Табарынскага раёну прыпадае на 1910—1924 гады. З гэтага часу нацыянальны склад насельніцтва раёну ўскладняецца. Да мансі і рускіх (іх называюць чалдоны), якія пасяліліся ў гэтых месцах задоўга да XX стагодзьдзя, ададаюцца перасяленцы новай хвалі: марыйцы, чувашы, рускія з паволскіх губэрняў. А найбольшую колькасьць прыежджых складаюць беларусы.

Беларусы называюць сябе самаходы, з указанага часу і дасёньня яны складаюць большую частку насельніцтва раёну. Вёскі і вёскі беларусаў-самаход размяшчаюцца ў баку ад самай вялікай ракі раёну Таўды, у глухіх лясах на малых рэчках і азёрах. Асноўны від гаспадарчай дзейнасьці — земляробства. Вядома, што імі былі заснаваныя паселішчы з назвамі Антонаўскі, Гарадзішчанская, Азёрскі, Шышынскі і шэраг іншых, якія пазьней былі перайменаваны ў вёскі. Перасяленьне сялян — у асноўным зь Менскай і Магілёўскай губэрняў — працягвалася да 1920 году.

12 лістапада 1923 г. Пастановай УЦВК быў утвораны Табарынскі раён у складзе Ірбіцкай акругі зноў утворанай Уральскай вобласьці.

У 1920—1930-я гады, калі савецкія ўлады праводзілі палітыку падтрымкі нацыянальных меншасьцяў шырока прымянялася практыка стварэньня нацыянальных раёнаў і сельсаветаў. У гэты час Табарынскаму раёну быў нададзены статус беларускага нацыянальнага раёну. У 1930-я гады беларусы складалі каля 70 % насельніцтва Табарынскага раёну. Таму справаводзтва ў раёне вялося на беларускай мове цягам 7 гадоў да зьмяненьня дзяржаўнай палітыкі і скасаваньня нацыянальнага статусу раёна^[1].

Насельніцтва

Дынаміка колькасьці насельніцтва раёну:

Год	1959	1970	1979	1989	2002	2010
Насельніцтва, чал.	20 979	12 248	8466	7121	5089	3574

У 1912 годзе на тэрыторыі раёну налічвалася 58 паселішчаў. На 1 студзеня 1950 году паводле дакумэнтаў дзяржаўнай статыстыкі значылася 97 населеных пунктаў. Пачынаючы з 1950-х гадоў пасьля ўзбуйненьня калгасаў многія вёскі па прычыне адсутнасьці насельніцтва былі ліквідаваныя. На момант ўсесаюзнага перапісу насельніцтва 1989 году налічвалася 46 населеных пунктаў, на 1 студзеня 2008 — 34 (зь іх у цяперашні час няма жыхароў па зьвестках аддзела дзяржаўнай статыстыкі ў сямі населеных пунктах: в. Чунь-Чэшь, в. Аляксандраўская, в. Яфімаўская, в. Носава, п. Пасолка, в. Чыркі, в. Антонаўка).

Адміністрацыйны падзел

У Табарынскае сельскае пасяленьне ўваходзіць 8 населеных пунктаў:

сяло Табары
в. Антонаўка
в. Добрына
в. Емельяшаўка
в. Какшарова
в. Мачалка
в. Таромка
в. Фірулі

Крыніцы

^ Надзея Юшкевіч. Далёка ад радзiмы: нашыя суайчыньнікі ў Сыбіры // Зьвязда : газэта. — 11 лютага 2014. — № 25 (27635). — С. 4. — ISSN 1990-763x.

Вонкавыя спасылкі

[1] Надзея Юшкевіч. Далёка ад радзiмы: нашыя суайчыньнікі ў Сыбіры // Зьвязда : газэта. — 11 лютага 2014. — № 25 (27635). — С. 4. — ISSN 1990-763x.

[1]