Радыяактыўнасьць: розьніца паміж вэрсіямі
д робат дадаў: la:Radioactivitas |
→Выкарыстаньне: дапаўненьне крыніца — http://ru.wikipedia.org/wiki/Радиоактивный_распад?oldid=29831744 |
||
Радок 45: | Радок 45: | ||
Выпраменьне пазытрону: |
Выпраменьне пазытрону: |
||
: <math>\mathrm{p}\rightarrow\mathrm{n}+\mathrm{e}^++{\nu}_e</math> |
: <math>\mathrm{p}\rightarrow\mathrm{n}+\mathrm{e}^++{\nu}_e</math> |
||
== Альфа-распад == |
|||
α-распадам называюць самапраізвольны распад атамнага ядра на даччынае ядро і α-часьцінку (ядро атам 4He). |
|||
α-распад, як правіла, адбываецца ў цяжкіх ядрах з масавай лічбай А≥140 (але ёсьць некалькі выключэньняў). Унутры цяжкіх ядраз за кошт уласьцівасьці насычэньня ядзерных сілаў утвараюцца адасобленыя α-часьцінкі, якія складаюцца з двух пратонаў і двух нэйтронаў. α-часьцінка, якая ўтварылася, зьяўялецца падвержанай вялікаму ўзьдзеяньню кулёнаўскіх сілаў адшутрхваньня ад пратонаў ядра, чым асобныя пратоны. Адначасова α-часьцінка адчувае меншае ядзернае прыцягненьне да нуклёнаў ядра, чым астатнія нуклёны. Альфа-часьцінка, якая ўтварылася на мяжы ядра, адлюстроўваецца ад патэнцыйнага бар'еру ўнутр, аднак зь некаторай верагоднасьцю яна можа пераадолець яго і выляцець вонкі. З памяншэньнем энэргіі альфа-часьцінкі пранікальнасьць патэныйнага бар'еру экспанэнцыйна памяншаецца, пагэтаму працягласьць жыцьця ядраў зь меншай даступнай энэргія альфа-распада пры прочых роўных умовах болей. |
|||
Правіла зрушэньня Соды для α-распада: |
|||
: <math>{}^{A}_{Z}\textrm{X}\rightarrow {}^{A-4}_{Z-2}\textrm{Y} + {}^{4}_{2}\textrm{He}</math>. |
|||
Узор: |
|||
:<math>{}^{238}_{92}\textrm{U}\rightarrow {}^{234}_{90}\textrm{Th} + {}^{4}_{2}\textrm{He}</math>. |
|||
У выніку α-распада элемэнт зрушваецца на 2 клеткі да пачатку табліцы Медзялеева, масавая лічба даччынага ядра памяншаецца на 4. |
|||
== Выкарыстаньне == |
== Выкарыстаньне == |
Вэрсія ад 13:06, 9 сьнежня 2010
Радыяактыўнасьць (лац. radio — выпраменьваю, activus — дзейны; таксама сустракаецца радыеактыўнасьць) — радыяактыўны распад, працэс, шляхам якога нестабільныя ядры некаторых атамаў распадаюцца з выпраменьваньнем альфа-, бэта- ці гамма- промняў або спантанна дзеляцца.
Гісторыя
Радыяактыўнасьць упершыню выявіў і пачаў вывучаць францускі навукоўца Анры Бэкерэль у 1896 годзе. Таксама фэномэн радыяактыўнасьці вывучалі Марыя Складоўская-Кюры, П’ер Кюры, Эрнэст Рутэрфорд.
Падчас Другой сусьветнай вайны пачалася распрацоўка ядзернай зброі. У 1945 годзе на Хірасіму і Нагасакі ЗША скінула ядзерныя бомбы.
У 1986 годзе адбылася Чарнобыльская катастрофа.
Час радыяактыўнага распаду
Распад радыяактыўнага рэчыва адбываецца паводле наступнай формулы:
- N0 — пачатковая колькасьць атамаў радыяактыўнага рэчыва;
- N — канчатковая колькасьць атамаў радыяактыўнага рэчыва праз час t;
- λ — канстанта распаду
Час, за які колькасьць радыектыўнага рэчыва меншае ўдвая, называецца пэрыядам паўраспаду:
Радыяактыўнае рэчыва можа мець пэрыяд паўраспаду ад доляў сэкунды да мільярдаў гадоў. Вонкавыя ўмовы на хуткасьць працэсу не ўплываюць.
Радыяактыўныя элемэнты, якія сустракаюцца ў прыродзе: ізатоп урану 238U (пэрыяд паўраспаду 4.47×109), ізатоп урану 235U (пэрыяд паўраспаду 7.04×108), ізатоп торыя 232Th (пэрыяд паўраспаду 1.41×1010).
Пэрыяды паўраспаду некаторых іншых элемэнтаў:
- ізатоп ёду 129I — 1,7×107 гадоў;
- ізатоп вугляроду 14C — 5,73×10³ гадоў;
- ізатоп фосфару 32P — 14,28 дзён;
- ізатоп магнэзію 27Mg — 9,46 хвілінаў;
- ізатоп магнэзію 20Mg — 0,6 сэкунды;
Тыпы распаду
Выдзяляюць наступныя тыпы радыяактыўнага распаду: альфа-распад, бэта-распад, спантаннае дзяленьне, электронны захоп, ізамерны пераход. Падчас альфа-распаду ядро выпраменьвае альфа-часьцінку і ператвараецца ў ядро, зарад якога меншы на 2, а масавы лік — на 4. Падчас бэта-распаду выпраменьваецца электрон (альбо пазытрон) і антынэўтрына (альбо нэўтрына). Падчас электроннага захопу ядро захоплівае электрон з арбіты. Выпрамененныя бэта-часьцінкі маюць неперарыўны спэктар энэргіі. Пры альфа- і бэта-распадзе пачатковае і канчатковае ядро часам знаходзяцца ва ўзбуджаным стане. Пераход зь яго ў стан зь меншай энэргіяй суправаджаецца гама-выпраменьваньнем. Калі час знаходжаньня ядра ва ўзбуджаным стане большы за 10-10 сэкунды, стан называюць ізамерным пераходам. Спантаннае дзяленьне — адвольнае расшчапленьне ядра на два аскепкі прыблізна роўнай масы; суправаджаецца выпраменьваньнем 2—3 нэўтронаў. Падчас аднаго акту спантаннага дзяленьня вылучаецца энэргія каля 160 МэВ, а пры іншых радыяактыўных ператварэньнях — ад дзясяткаў кэВ да некалькіх МэВ. Адзінка вымярэньня — распад у сэкунду, кюры.
Формулы распаду
Бэта-выпраменьваньне:
Электронны захоп:
Выпраменьне пазытрону:
Альфа-распад
α-распадам называюць самапраізвольны распад атамнага ядра на даччынае ядро і α-часьцінку (ядро атам 4He).
α-распад, як правіла, адбываецца ў цяжкіх ядрах з масавай лічбай А≥140 (але ёсьць некалькі выключэньняў). Унутры цяжкіх ядраз за кошт уласьцівасьці насычэньня ядзерных сілаў утвараюцца адасобленыя α-часьцінкі, якія складаюцца з двух пратонаў і двух нэйтронаў. α-часьцінка, якая ўтварылася, зьяўялецца падвержанай вялікаму ўзьдзеяньню кулёнаўскіх сілаў адшутрхваньня ад пратонаў ядра, чым асобныя пратоны. Адначасова α-часьцінка адчувае меншае ядзернае прыцягненьне да нуклёнаў ядра, чым астатнія нуклёны. Альфа-часьцінка, якая ўтварылася на мяжы ядра, адлюстроўваецца ад патэнцыйнага бар'еру ўнутр, аднак зь некаторай верагоднасьцю яна можа пераадолець яго і выляцець вонкі. З памяншэньнем энэргіі альфа-часьцінкі пранікальнасьць патэныйнага бар'еру экспанэнцыйна памяншаецца, пагэтаму працягласьць жыцьця ядраў зь меншай даступнай энэргія альфа-распада пры прочых роўных умовах болей.
Правіла зрушэньня Соды для α-распада:
- .
Узор:
- .
У выніку α-распада элемэнт зрушваецца на 2 клеткі да пачатку табліцы Медзялеева, масавая лічба даччынага ядра памяншаецца на 4.
Выкарыстаньне
Атамныя рэактары, мэдыцына, хімія, ядзерная зброя.
Літаратура
- Беларуская савецкая энцыякляпэдыя (1973)