Шэйх Мансур: розьніца паміж вэрсіямі

	Шэйх Мансур; Ушурма
	чэрвень 1762 — 13 красавіка 1794 (31 год)
Месца нараджэньня	Алды, Чачэнія
Месца сьмерці	Шлісэльбурская крэпасьць (паводле іншых зьвестак — Салавецкі манастыр)
Званьне	шэйх
Бітвы/войны	Каўкаская вайна (1787—1791)
	Шэйх Мансур у Вікісховішчы

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

← Папярэдняя зьмена

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Цяперашняя вэрсія на 13:09, 4 чэрвеня 2018

Шэйх Мансу́р (сапраўднае імя — Ушурма; 1765, паводле іншых зьвестак 1760, Алды, Чачэнія — 13 красавіка 1794) — вайсковы, рэлігійны й палітычны лідэр каўкаскіх горцаў у канцы XVIII стагодзьдзя. Удзельнік Каўкаскае вайны 1785—1791 гадоў. Нацыянальны герой чачэнскага народу.

Дзяцінства й юнацтва[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Належыў да тэйпу Элістанжхой. Бацька Шаабаз быў родам зь сяла Элістанжы. Некаторы час сям’я жыла ў сяле Хатуні, затым — у сяле Алды. У дзяцінстве вывучаў Кур'ан у дагестанскага мулы.

Кіраўнік антырасейскага паўстаньня[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У канцы XVIII стагодзьдзя пачаў прапаведаваць сваё рэлігійнае вучэньне сярод чачэнцаў і падбухторыў іх супраць Расеі. Аддзел колькасьцю ў 2000 чалавек з 2 гарматамі на чале з палкоўнікам Дэ П’еры, пасланы для захопу Мансура й яго аднадумцаў, быў разьбіты 6 ліпеня 1785 году ля паселішча Алды. Сам П’еры загінуў. У ліку палонных апынуўся ад’ютант Пётр Багратыён.

Посьпех у гэтай бітве заахвоціў Мансура распачаць шэраг наступальных дзеяньняў супраць расейскіх умацаваньняў і станіцаў Каўкаскае лініі. Гарнізоны, што займалі ўмацаваньні ад Маздоку да Ўладзікаўказу, не былі ў стане засьцерагчы дарогу ў Грузію ад нападаў з боку чачэнцаў. З прычыны гэтага ў 1786 годзе толькі што збудаваныя ўмацаваньні (Пацёмкіна, Грыгарыпаль, Уладзікаўказ) былі пакінутыя й гарнізоны выведзеныя на лінію.

Асноўнымі сваімі мэтамі Мансур ставіў змаганьне з рабствам, фэўдаламі, кроўнай помстай, і ў цэлым, замену горскіх адатаў на мусульманскія законы шарыяту.

Рух Мансура, які распаўсюдзіўся сярод кабардынцаў і закубанцаў, хутка ахапіў увесь Паўночны Каўказ. Змаганьне з Мансурам і туркамі, якія зьявіліся да яго на дапамогу, падчас вайны 1787—1791 гадоў запатрабавала вялікіх высілкаў і каштавала Расеі шматлікіх ахвяраў.

Пасьля некалькіх удалых паходаў, а галоўнае — пасьля перамогі 30 верасьня 1790 году генэрала Германа над турэцка-горскім аддзелам турэцкага ары Батал-бэя на беразе Кубані, сілы Мансура былі зьнясіленыя й ён з апошнімі аддзеламі адышоў у занятую туркамі Анапу. 22 чэрвеня 1791 году, падчас штурму й узяцьця расейскімі войскамі Анапы, Мансур быў паранены й трапіў у палон.

Памёр у ссылцы ў Шлісэльбурскай крэпасьці (паводле іншых зьвестак — у Салавецкім манастыры^[1]).

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ Шейх-Мансур // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Шэйх Мансур — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

[1] Шейх-Мансур // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

[1]

@@ Радок 3: / Радок 3: @@
 |арыгінальнае імя  = Ушурма
 |месца нараджэньня = [[Алды]], [[Чачэнская Рэспубліка Ічкерыя|Чачэнія]]
-|месца сьмерці = [[Шлісэльбурская крэпасьць]] (паводле іншых дадзеных — [[Салавецкі манастыр]])
+|месца сьмерці     = [[Шлісэльбурская крэпасьць]] (паводле іншых зьвестак — [[Салавецкі манастыр]])
-|партрэт =[[Файл:Шейх Мансур.jpg|200px]]
+|партрэт =[[Файл:Шейх Мансур.jpg|200пкс]]
 |подпіс =
 |мянушка =
@@ Радок 13: / Радок 13: @@
 |камандаваў =
 |частка =
-|бітвы = [[Расейска-турэцкая вайна 1787-1791|Каўкаская вайна 1787—1791]]
+|бітвы = [[Расейска-турэцкая вайна 1787—1791 гадоў|Каўкаская вайна (1787—1791)]]
 |узнагароды =
 |сувязі =
 |у адстаўцы =
 }}
-'''Шэйх Мансу́р''' ({{мова|tr|"пераможца"}}, сапраўднае імя — Ушурма; [[1765]], паводле іншых дадзеных [[1760]], [[Алды]], [[Чачэнская Рэспубліка Ічкерыя|Чачэнія]] — [[13 красавіка]] [[1794]]) — вайсковы, рэлігійны й палітычны лідэр каўказскіх горцаў напрыканцы [[18 стагодзьдзе|18 стагодзьдзя]]. Адзін з выбітных дзеячоў Каўкаскае вайны [[1785]]—[[1791]]. Нацыянальны герой [[чачэнцы|чачэнскага народу]].
+'''Шэйх Мансу́р''' (сапраўднае імя — Ушурма; 1765, паводле іншых зьвестак 1760, [[Алды]], [[Чачэнская Рэспубліка Ічкерыя|Чачэнія]] — 13 красавіка 1794) — вайсковы, рэлігійны й палітычны лідэр каўкаскіх горцаў у канцы XVIII стагодзьдзя. Удзельнік Каўкаскае вайны 1785—1791 гадоў. Нацыянальны герой [[чачэнцы|чачэнскага народу]].
 == Дзяцінства й юнацтва ==
 Належыў да [[тэйп]]у Элістанжхой. Бацька Шаабаз быў родам зь сяла [[Элістанжы]]. Некаторы час сям’я жыла ў сяле [[Хатуні]], затым — у сяле [[Алды]]. У дзяцінстве вывучаў [[Кур'ан]] у дагестанскага мулы.
+== Кіраўнік антырасейскага паўстаньня ==
-Паводле ж [[:nl:|нідэрляндзкае вікіпэдыі]] нарадзіўся ў [[1743]] ці [[1732]] у [[Італія|італьянскім]] [[П’емонт|П’емонце]] як Джавані Батыста Баэці. Як [[Ордэн дамініканаў|дамініканскі манах]] быў пасланы прапаведваць [[хрысьціянства]] у [[Ірак]] у горад [[Масул]], дзе, аднак прыняў [[іслам]].<!-- Па-мойму, тут патрэбныя цытаты альбо з абнаго боку, альбо з другога-->
+У канцы XVIII стагодзьдзя пачаў прапаведаваць сваё рэлігійнае вучэньне сярод чачэнцаў і падбухторыў іх супраць [[Расея|Расеі]]. Аддзел колькасьцю ў 2000 чалавек з 2 гарматамі на чале з палкоўнікам Дэ П’еры, пасланы для захопу Мансура й яго аднадумцаў, быў разьбіты 6 ліпеня 1785 году ля паселішча Алды. Сам П’еры загінуў. У ліку палонных апынуўся ад’ютант [[Пётр Багратыён]].
+Посьпех у гэтай бітве заахвоціў Мансура распачаць шэраг наступальных дзеяньняў супраць расейскіх умацаваньняў і станіцаў Каўкаскае лініі. Гарнізоны, што займалі ўмацаваньні ад [[Маздок]]у да [[Уладзікаўказ|Ўладзікаўказу]], не былі ў стане засьцерагчы дарогу ў [[Грузія|Грузію]] ад нападаў з боку чачэнцаў. З прычыны гэтага ў 1786 годзе толькі што збудаваныя ўмацаваньні (Пацёмкіна, Грыгарыпаль, Уладзікаўказ) былі пакінутыя й гарнізоны выведзеныя на лінію.
-== Правадыр антырасейскага паўстаньня ==
-Напрыканцы 18 стагодзьдзя пачаў прапаведаваць сваё рэлігійнае вучэньне сярод чачэнцаў і падбухторыў іх супраць [[Расея|Расеі]]. Аддзел колькасьцю ў 2000 чалавек з 2 гарматамі на чале з палкоўнікам Дэ П’еры, пасланы для захопу Мансура й яго аднадумцаў, быў разьбіты [[6 ліпеня]] [[1785]] ля паселішча Алды. Сам П’еры загінуў. У ліку палонных апынуўся ад’ютант [[Пётр Багратыён]].
-Посьпех у гэтай бітве заахвоціў Мансура распачаць шэраг наступальных дзеяньняў супраць расейскіх умацаваньняў і станіцаў Каўкаскае лініі. Гарнізоны, што займалі ўмацаваньні ад [[Маздок]]у да [[Уладзікаўказ|Ўладзікаўказу]], не былі ў стане засьцерагчы дарогу ў [[Грузія|Грузію]] ад нападаў з боку чачэнцаў. З прычыны гэтага ў [[1786]] годзе толькі што збудаваныя ўмацаваньні (Пацёмкіна, Грыгарыпаль, Уладзікаўказ) былі пакінутыя й гарнізоны выведзеныя на лінію.
 Асноўнымі сваімі мэтамі Мансур ставіў змаганьне з рабствам, фэўдаламі, кроўнай помстай, і ў цэлым, замену горскіх адатаў на мусульманскія законы [[шарыят]]у.
-Рух Мансура, які распаўсюдзіўся сярод [[кабардынцы|кабардынцаў]] і закубанцаў, хутка ахапіў увесь [[Паўночны Каўказ]]. Змаганьне з Мансурам і туркамі, якія зьявіліся да яго на дапамогу, падчас [[Расейска-турэцкая вайна 1787-1791|вайны 1787—1791]] запатрабавала вялікіх высілкаў і каштавала Расеі шматлікіх ахвяраў.
+Рух Мансура, які распаўсюдзіўся сярод [[кабардынцы|кабардынцаў]] і закубанцаў, хутка ахапіў увесь [[Паўночны Каўказ]]. Змаганьне з Мансурам і туркамі, якія зьявіліся да яго на дапамогу, падчас [[Расейска-турэцкая вайна 1787—1791 гадоў|вайны 1787—1791 гадоў]] запатрабавала вялікіх высілкаў і каштавала Расеі шматлікіх ахвяраў.
-Пасьля некалькіх удалых паходаў, а галоўнае — пасьля перамогі [[30 верасьня]] [[1790]] генэрала Германа над турэцка-горскім аддзелам турэцкага ары Батал-бэя на беразе [[Кубань|Кубані]], сілы Мансура былі зьнясіленыя й ён з апошнімі аддзеламі адышоў у занятую туркамі [[Анапа|Анапу]]. [[22 чэрвеня]] [[1791]], падчас штурму й узяцьця расейскімі войскамі Анапы, Мансур быў паранены й патрапіў у палон.
+Пасьля некалькіх удалых паходаў, а галоўнае — пасьля перамогі 30 верасьня 1790 году генэрала Германа над турэцка-горскім аддзелам турэцкага ары Батал-бэя на беразе [[Кубань|Кубані]], сілы Мансура былі зьнясіленыя й ён з апошнімі аддзеламі адышоў у занятую туркамі [[Анапа|Анапу]]. 22 чэрвеня 1791 году, падчас штурму й узяцьця расейскімі войскамі Анапы, Мансур быў паранены й трапіў у палон.
-Памёр у ссылцы ў [[Шлісэльбурская крэпасьць|Шлісэльбурскай крэпасьці]] (паводле іншых дадзеных — у [[Салавецкі манастыр|Салавецкім манастыры]]<ref>[[s:ru:ЭСБЕ/Шейх-Мансур|Шейх-Мансур]] // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.</ref>).
+Памёр у ссылцы ў [[Шлісэльбурская крэпасьць|Шлісэльбурскай крэпасьці]] (паводле іншых зьвестак — у [[Салавецкі манастыр|Салавецкім манастыры]]<ref>[[s:ru:ЭСБЕ/Шейх-Мансур|Шейх-Мансур]] // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.</ref>).
 == Крыніцы ==
 {{Крыніцы}}
+== Вонкавыя спасылкі ==
-[[Катэгорыя:Чачэнія]]
+{{Commons}}
+[[Катэгорыя:Асобы Чачэніі]]