Гетманская сталіца

Запаведнік
Нацыянальны гісторыка-культурны запаведнік «Гетманская сталіца» па-ўкраінску: Національний історико-культурний заповідник «Гетьманська столиця»

Краіна	Украіна
Горад	Батурын
Каардынаты	51°20′19″ пн. ш. 32°52′38″ у. д. / 51.33861° пн. ш. 32.87722° у. д. / 51.33861; 32.87722Каардынаты: 51°20′19″ пн. ш. 32°52′38″ у. д. / 51.33861° пн. ш. 32.87722° у. д. / 51.33861; 32.87722
Дата заснаваньня	14 чэрвеня 1993 (31 год таму)
Статус	Нацыянальны
Сайт	Афіцыйны сайт
Нацыянальны гісторыка-культурны запаведнік «Гетманская сталіца» на мапе Ўкраіны Нацыянальны гісторыка-культурны запаведнік «Гетманская сталіца»
Нацыянальны гісторыка-культурны запаведнік «Гетманская сталіца» на Вікісховішчы

Нацыяна́льны гісто́рыка-культу́рны запаве́днік «Ге́тманская сталі́ца» (па-ўкраінску: Національний історико-культурний заповідник «Гетьманська столиця») - украінскі гістарычны і культурны запаведнік нацыянальнага значэння.

Створаны ў 1993 годзе пастановай Кабінета Міністраў Украіны^[1] на базе комплексу помнікаў гісторыі, культуры і прыроды, звязаных з гісторыяй ўкраінскага казацтва эпохі Гетманщины ў горадзе Батурыне Бахмачского раёна Чарнігаўскай вобласці.

16 лістапада 2007 Прэзідэнт Украіны Віктар Юшчанка прысвоіў запаведніку статус нацыянальнага.^[2]

Апісаньне запаведніка

Культурная спадчына

У склад запаведніка ўваходзяць 39 аб'ектаў. Гэта помнікі археалёгіі, архітэктуры, садова-паркавага і манумэнтальнага мастацтва, гісторыі. Плошча запаведніка складае 57 га. Шэраг аб'ектаў, якія ўваходзяць у склад запаведніка, адносяцца да пэрыяду гетманства Івана Мазепы, які 36 гадоў пражыў у Батурыне, з іх 21 год быў гетманам Украіны.

У склад запаведніка ўваходзяць аб'екты культурнай спадчыны нацыянальнага значэньня:

палац апошняга гетмана Ўкраіны Кірыла Разумоўскага, пабудаваны па праекце ангельскага архітэктара Чарльза Кэмэрана ў 1799-1803 годзе,

Васкрасенская царква (1803) - пахавальня Кірыла Разумоўскага,

Будынак Генэральнага суда левабярэжнай Украіны (дом В.Качубея) ХVІІ стагодзьдзя,

Званіца Батурынскага Сьвятомікалаеўскага Крупіцкага манастыра, заснаванага ў дамангольскія часы на месцы зьяўленьня абраза сьвятога Мікалая Цудатворца,

Помнік ахвярам Батурынскай трагедыі 1708 г., усталяваны на тэрыторыі Батурынскай крэпасьці ў 2004 годзе.

Фонды

Станаўленьне фондавай калекцыі НІКЗ "Гетманская сталіца" пачалося ў 1973 г. з Музэю гісторыі і краязнаўства Батурына. Па стане на 1 студзеня 1993 г. музэйны фонд гэтай установы складаў 4345 музэйных прадметаў, зь якіх асноўны фонд - 2431 адзінка, навукова-дапаможны 1914 адзінак сховішча.

Створаны ў 1993 г. зь дзяржаўным гісторыка-культурным запаведнікам Батурына "Сталіца гетмана" стаў пераемнікам фондавых, маёмасных і грашовых актываў і пасіваў музэю. Ужо тады быў уведзены пашыраны кірунак навуковага набыцьця фондаў запасу часоў Гетманшчыны.

Па стане на 31 сьнежня 2019 г. у музэйную калекцыю ўвайшлі амаль 20 000 музэйных прадметаў. Сярод іх групы нумізматыка, баністыка, фалерыстыка, дэкаратыўна-прыкладное мастацтва, музэйныя прадметы, якія зьмяшчаюць каштоўныя мэталы і каштоўныя камяні, работы жывапісу, графічныя творы, рукапісы, старыя кнігі, дакумэнты, фота археалягічныя знаходкі і гэтак далей.

Музэі

Малюнак	Назва і адрас	Апісаньне
	Дом генеральнага суддзі Васіля Кочубея. Батурын, вул. Гетманска, 74, тэл. +380(4635)48243, b.kochubey1@ukr.net	Музей знаходзіцца ў адрэстаўрыраваным ў 1973-1975 і 2003-2005 гадах будынку Генеральнага суда левабярэжная Украіны (дом В. Кочубея) - помніку архітэктуры канца XVII - XIX стагоддзяў, рэдкім узоры архітэктуры ўкраінскага барока. Экспазіцыя распавядае пра гісторыю самага будынка, аб дзейнасці Генеральнага суда левабярэжная Украіны, гісторыі старшынскага-шляхецкай сям'і Кочубея - уладальнікаў дома і сядзібы. Асобны раздзел прысвечана апетай ў мастацтве гісторыі кахання гетмана Івана Мазепы і Мотроны Качубей, дачкі генеральнага суддзі Васіля Кочубея.
	Музей археалогіі Батурына. Батурын, вул. Партызанская, 10, тэл. +380(4635)48583, b.arheology@ukr.net	Адкрыты 22 студзеня 2009 год а Прэзідэнтам Украіны Віктарам Юшчанка. Размешчаны ў будынку Васкрасенскай царкоўнапрыходскай школы (1904 года), адрэстаўрыраваным ў 2005-2008 гадах. Экспазіцыя заснавана на калекцыях археалагічных знаходак Батурынскага археалагічнай экспедыцыі, якая працуе на тэрыторыі Батурын а з 1995 года. Прадстаўлены вехі гісторыі горада з моманту з'яўлення на яго тэрыторыі чалавека і да пачатку XVII стагоддзя.
	Палац гетмана Кірыла Разумоўскага. Батурын, вул. Набярэжная, 1, тэл. +380(4635)48651, b.palaz@ukr.net	Будынак палаца - цэнтр кампазіцыі палацава-паркавага ансамбля, пабудаванага ў 1799-1803 гадах архітэктарам Чарльзам Камерон па замове гетмана Килилла Разумоўскага. З моманту пабудовы пачалася 200-гадовая гісторыя яго разбурэння. У ХХ стагоддзі было зроблена некалькі спробаў рэстаўрацыі. Паспяховай апынулася апошняя рэстаўрацыя, якая праходзіла ў 2003-2008 гадах. 22 жніўня 2009 палац гетмана Кірыла Разумоўскага урачыста адкрыты Прэзідэнтам Украіны Віктарам Юшчанка. Экспазіцыйная плошча палаца - 1 065,3 м². Інтэр'еры другога паверха адноўлены па аналагам работ Камерона. Экспазіцыя прысвечана гісторыі самога помніка, гісторыі сям'і Разумоўскі, Кірылу Разумоўскаму як дзяржаўнаму дзеячу, а таксама гісторыі Гетманщины. У залах палаца экспануецца шэраг арыгінальных прадметаў, якія належалі гетману Кірылу Разумоўскаму і яго сям'і.
	Цытадэль Батурынскага крэпасці. Батурын, Партызанская, 10, тел. +380(4635)48008, b.zitadel@ukr.net	Архітэктурна-мемарыяльны комплекс, археопарк-скансэн. Плошчу 1,3 га. Ўзноўлены In situ у 2008 г. на месцы Батурынскага замка. Прайграванне грунтавалася на комплексных навуковых даследаваннях, у першую чаргу - археалагічных матэрыялах, гістарычных крыніцах і архітэктурных аналогіях ў галіне абароннай, культавай і грамадзянскай архітэктуры Гетманщины XVII-XVIII стагоддзяў. Аб'екты замка - сухі роў, драўляныя вежы і сцены, драўляная Васкрасенская царква, Гетманскім дом, казна - стаяць на сваіх гістарычных месцах, выяўленых і даследаваных археолагамі. На тэрыторыі Цытадэлі ў 2004 году усталяваны Помнік ахвярам Батурынскага трагедыі 1708 г.