Жарэс Алфёраў

Жарэс Алфёраў
	Жарэс Алфёраў
Дата нараджэньня	15 сакавіка 1930[…]
Месца нараджэньня	Віцебск, БССР, СССР;
Дата сьмерці	1 сакавіка 2019 (88 гадоў)
Месца сьмерці	Санкт-Пецярбург, Расея;
Прычына сьмерці	гіпэртанічная крыза[d]
Месца пахаваньня	Камароўскія пасялковыя могілкі[d];
Месца вучобы	Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны электратэхнічны ўніверсітэт[d] (1952);
Занятак	фізык, палітык, вынаходнік, дэпутат Дзяржаўнай думы Расеі
Навуковая сфэра	фізыка паўправаднікоў[d], фізыка, паўправаднік і палітыка
Месца працы	Расейская акадэмія навук[d]; Санкт-Пецярбургскі акадэмічны ўніверсітэт — навукова-адукацыйны цэнтр нанатэхналогій РАН[d];
Вядомы як	дасьледчык гетэрапераходу
Навуковая ступень	доктар фізыка-матэматычных навук[d] і кандыдат тэхнічных навук[d]
Узнагароды	; ; ; ; ; мэдаль Ст’юарта Балантайна[d] (1971) Залаты медаль SPIE[d] (2002) Alexander Popov Gold Medal[d] прэмія Кіёта ў галіне перадавых тэхналогій[d] (2001) Глабальная энергія[d] (2005) The Russian Federation Power Engineer Award[d] (21 чэрвеня 1996) ганаровы доктар Варонескага дзяржаўнага ўнівэрсытэту[d] (2013) Ганаровы грамадзянін Віцебску[d]
	Жарэс Алфёраў у Вікісховішчы

Жарэ́с Іва́навіч Алфёраў (15 сакавіка 1930 году, Віцебск — 1 сакавіка 2019 году^[8]) — савецкі і расейскі фізык, ляўрэат Нобэлеўскай прэміі ў галіне фізыкі ў 2000 годзе за распрацоўку паўправадніковых гетэраструктур і стварэньне хуткіх опта- і мікраэлектронных кампанэнтаў (сумесна з Гэрбэртам Кроэмэрам и Джекам Кілбі). Яго дасьледаваньні адыгралі вялікую ролю ў інфарматыцы. Дэпутат Дзяржаўнай Думы Расейскай Фэдэрацыі II—VI скліканьняў. Ініцыяваў заснаваньне прэміі «Глябальная энэргія» ў 2002 годзе. Да 2006 году ўзначальваў Міжнародны камітэт па прысуджэньні гэтай прэміі.

Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Нарадзіўся 15 сакавіка 1930 году ў Віцебску. Бацька Іван Карпавіч — беларус, працаваў сплаўшчыкам лесу, маці Ганна Ўладзімераўна — габрэйка^[9], зь вёскі Крайск Лагойскага раёну^[10]. Пасьля 1935 году сям’я зьехала на Ўрал^[11]. Скончыў з залатым мэдалём сярэднюю школу №42 у Менску. Быў залічаны на 1 курс энэргетычнага факультэту Беларускага політэхнічнага інстытуту (цяпер Беларускі нацыянальны тэхнічны ўнівэрсытэт). Далей, на параду свайго настаўніка фізыкі Я. Б. Мельцэрзона паехаў паступаць у Ленінград. У 1952 годзе скончыў Ленінградзкі электратэхнічны інстытут імя У. І. Ульянава (ЛЭТІ, пазьней перайменаваны ў Санкт-Пецярбурскі дзяржаўны электратэхнічны ўнівэрсытэт). З 1953 году працуе ў Фізыка-тэхнічным інстытуце імя А. Ф. Ёфэ (з 1987 да траўня 2003 году быў дырэктарам, з траўня 2003 году да ліпеня 2006 году — навуковы кіраўнік). У 1961 абараніў дысэртацыю на ступень кандыдата тэхнічных навук^[12]. У 1965 уступіў у КПСС^[13]. Доктар фізыка-матэматычных навук (1970)^[14]. Прафэсар ЛЭТІ (1972). У 1990—1991 гадах — віцэ-прэзыдэнт АН СССР, старшыня Прэзыдыюму Ленінградзкага навуковага цэнтру. З 2003 году — старшыня Навукова-адукацыйнага комплекса «Санкт-Пецярбурскі фізыка-тэхнічны навукова-адукацыйны цэнтар» РАН. Акадэмік АН СССР (1979), потым РАН. Віцэ-прэзыдэнт РАН, старшыня прэзыдыюму Санкт-Пецярбурскага навуковага цэнтру РАН. Замежны член НАН Беларусі (1995)^[15], Акадэміі навук ГДР (1987)^[16], Польскай АН^[17] (1988). Галоўны рэдактар «Лістоў у Часопіс тэхнічнай фізыкі», сябра рэдактарскай рады часопісу «Навука і жыцьцё».

Аўтар больш як 500 навуковых працаў, трох манаграфіяў і каля пяцідзесяці вынаходніцтваў.

У 2010 годзе стаў сустаршынём Кансультатыўнай навуковай Рады Фонду «Сколкава»^[18]. Рэгулярна наведваў Беларусь^[17]. У 2003 годзе наведваў Віцебскі дзяржаўны тэхналягічны ўнівэрсытэт^[19].

Узнагароды і прэміі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Нобэлеўская прэмія ў галіне фізыкі (2000).
Ордэн За заслугі перад Айчынай 1 ступені (2005).
Ордэн Леніна (1986).
Ордэн Кастрычніцкай рэвалюцыі (1989).
Ордэн Працоўнага Чырвонага Сьцяга СССР (1975).
Ордэн Знак Пашаны.
Ордэн Францішка Скарыны^[20] (2001)
Ордэн Князя Яраслава Мудрага V ступені
Афіцэр ордэна Ганаровага легіёну
Дзяржаўная прэмія Расеі
Агулам больш за 100 мэдалёў

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ ^а ^б Алфёров Жорес Иванович // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
^ Zhores Alferov // Encyclopædia Britannica (анг.)
^ Schores Iwanowitsch Alferow // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
^ В больнице РАН назвали причину смерти Жореса Алферова
^ Schores Alferow // Munzinger Personen (ням.)
^ ^а ^б ^в Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
^ https://primo.nlr.ru/permalink/f/oo3rn7/07NLR_LMS007455730
^ Памёр нобелеўскі лаўрэат, ураджэнец Віцебска, Жарэс Алфёраў Праверана 2019-03-02 г.
^ Lenta.ru: Алферов, Жорес^(рас.)
^ Иоффе Э. Г. Нобелевские лауреаты с белорусскими корнями. — Минск: Беларусь, 2008. — С. 37. — ISBN 978-985-01-0755-8
^ Алфёров, Жорес Иванович.^(рас.) Лауреаты Нобелевской премии. Наука и техника
^ Алферов Жорес Иванович.^(рас.) Республиканская научно-техническая библиотека
^ Корнилович Э. А. Беларусь: созвездие политических имен. — Минск: ФУАинформ, 2009. — С. 334.
^ Zhores Alferov^(анг.). Encyclopedia Britannica. Праверана 2 жніўня 2023 г.
^ Алфёраў Жарэс Іванавіч // БЭ. — Мн.: 1996 Т. 1. — С. 271.
^ Schores Iwanowitsch Alferow^(ням.). Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Праверана 2 жніўня 2023 г.
^ ^а ^б Алфёраў Жарэс Іванавіч Беларусь у асобах i падзеях. Нацыянальная бібліятэка Беларусі (2009).
^ Жарэс Іванавіч Алфёраў УсеБеларусы Архіўная копія ад 28 сакавіка 2016 г.
^ Витебский государственный технологический университет — ВГТУ^(рас.) Высшие учебные заведения Республики Беларусь Архіўная копія ад 28 красавіка 2018 г.
^ Указ Президента Республики Беларусь от 17 мая 2001 г. №271 «Аб узнагароджанні Ж. І. Алфёрава ордэнам Францыска Скарыны»

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Алесь Bezuher Нашы нобэлеўскія ляўрэаты — Generation.by
Алфёраў, Жарэс Іванавіч Сводный электронный каталог библиотек Беларуси Праверана 2 жніўня 2023 г.

[_381a22eff0aa0550-1] а ^б Алфёров Жорес Иванович // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.

[_fdb59c4897d4e807-2] Zhores Alferov // Encyclopædia Britannica (анг.)

[_c07623a0f25887c4-3] Schores Iwanowitsch Alferow // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag

[_d8eca60a16907d5b-4] В больнице РАН назвали причину смерти Жореса Алферова

[_ce8d40987979665f-5] Schores Alferow // Munzinger Personen (ням.)

[_96121186b3264da9-6] а ^б ^в Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі

[_081e2d087a5b32f9-7] ttps://primo.nlr.ru/permalink/f/oo3rn7/07NLR_LMS007455730

[8] Памёр нобелеўскі лаўрэат, ураджэнец Віцебска, Жарэс Алфёраў Праверана 2019-03-02 г.

[9] Lenta.ru: Алферов, Жорес^(рас.)

[10] Иоффе Э. Г. Нобелевские лауреаты с белорусскими корнями. — Минск: Беларусь, 2008. — С. 37. — ISBN 978-985-01-0755-8

[11] Алфёров, Жорес Иванович.^(рас.) Лауреаты Нобелевской премии. Наука и техника

[12] Алферов Жорес Иванович.^(рас.) Республиканская научно-техническая библиотека

[13] Корнилович Э. А. Беларусь: созвездие политических имен. — Минск: ФУАинформ, 2009. — С. 334.

[14] Zhores Alferov^(анг.). Encyclopedia Britannica. Праверана 2 жніўня 2023 г.

[15] Алфёраў Жарэс Іванавіч // БЭ. — Мн.: 1996 Т. 1. — С. 271.

[16] Schores Iwanowitsch Alferow^(ням.). Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften. Праверана 2 жніўня 2023 г.

[bis-17] а ^б Алфёраў Жарэс Іванавіч Беларусь у асобах i падзеях. Нацыянальная бібліятэка Беларусі (2009).

[18] Жарэс Іванавіч Алфёраў УсеБеларусы Архіўная копія ад 28 сакавіка 2016 г.

[19] Витебский государственный технологический университет — ВГТУ^(рас.) Высшие учебные заведения Республики Беларусь Архіўная копія ад 28 красавіка 2018 г.

[20] Указ Президента Республики Беларусь от 17 мая 2001 г. №271 «Аб узнагароджанні Ж. І. Алфёрава ордэнам Францыска Скарыны»

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]