Вяртэп

Вярцепныя лялькі з экспазыцыі Дзяржаўнага музэю тэатральнага, музычнага і кінамастацтва Ўкраіны. У цэнтры — парцалянавы арыгінал XVIII стагодзьдзя

Вяртэ́п, вярце́п (па-ўкраінску: Вертеп) — старадаўні перасоўны лялечны тэатар, дзе ставілі рэлігійныя і сьвецкія (пераважна жартоўныя і іранічныя) п’есы. Украінскі вяртэпны тэатар — самабытная зьява ў разьвіцьці тэатральнай культуры краіны.

Украінскі вяртэп вядомы з XVII стагодзьдзя. Сьвецкая частка прадстаўленьня паклала пачатак украінскай камэдыі XIX стагодзьдзя.

Вярцепны лялечны тэатар меў форму двухпавярховай драўлянай скрыні. На другім паверсе паказвалі калядную драму; на першым — мэханічна прывязаную да яе сатырычна-бытавую інтэрмэдыю. Першая, калядная, частка вярцепу, якую называлі «сьвяты», мела больш-менш стабільную кампазыцыю, затое другая зьмянялася ў залежнасьці ад мясцовых умоў, здольнасьцяў і дасьціпнасьці вярцепніка.

Глядзіце таксама

• Батлейка

Літаратура

• Малая ўкраінская энцыкляпэдыя: книжка друга / Укл. Євген Онацький. — Буенос-Айрес, 1958.
• Літературознавчий словник-довідник за редакцією Р. Т. Гром’яка, Ю. І. Коваліва, В. І. Теремка. — К.: ВЦ «Академія», 2007
• Драма вертепная в Літературній енциклопедії 1929—1939 ^(рас.)
• Марковський, Український вертеп. Розвідки й тексти, в. I, вид. Всеукраїнськ. акад. наук, Кіеў, 1929
• Белецкий А., Старинный театр в России. Зачатки театра в народном быту и школьном обиходе Южной Руси Украины, М., 1923. ^(рас.)
• Микола Петров. Старинный южно-русскій театръ и въ частности вертепъ // Кіевская старина. — 1882. — № 12. — С. 438—480. ^(рас.)
• Кисіль О., Український театр, вид. «Книгоспилка», Київ, 1905
• Григорій Ґалаґан. Малорусскій вертепъ // Кіевская старина. — 1882. — № 10. — С. 1-38. ^(рас.)
• Іван Франко. До исторії укр. вертепу XVIII в., I в., «Зап. Наук. т-ва ім. Шевченка», Львов, 1906, т. 71—73
• Іван Франко. Нові матеріали до історії українського вертепу, там же, т. 82, 1908.
• Олександр Селіванов. Вертепъ в Купянскомъ уѣздѣ Харьковской губерніи // Кіевская старина. — 1884. — № 3. — С. 512—515. ^(рас.)
• Йосип Федас. Вертеп і «Козак Мамай» // Етнічна історія народів Європи. — 2000. — Вип. 4. — С. 13-16.
• Йосип Федас. Композиція вистав лялькового вертепу // Етнічна історія народів Європи. — 2000. — Вип. 6. — С. 23-28.